Ετυμολογική

(Βουλευτήριον Δωδώνης)  «Ζεῦ ἄνα, Δωδωναῖε, Πελασγικέ, τηλόθι ναίων Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου, ἀμφὶ δὲ Σελλοὶ σοὶ ναίουσ’ ὑποφῆται ἀνιπτόποδες χαμαιεῦναι» , Ἰλιάς, 233-5. Ἕνα ἀπὸ τὰ προσωνύμια τοῦ Διὸς εἶναι καὶ Τμάριος. Τμάριος: < Τομάριος, Τομοῦροι, οἱ ἱερεῖς τοῦ Διὸς στὴν Δωδώνη, ἐκ τοῦ ὄρους Τόμαρος ἤ Τμάρος (καὶ φυσικῶς αὐτὸ εἶναι τὸ ἀρχαῖον ὄνομα τοῦ ὄρους καὶ ὄχι τό... Ὀλύτσικας! ). Γράφει δὲ ὁ Στράβων : «Ἡ Δωδώνη λοιπὸν παλαιότερα ἦταν ὑπὸ τὴν κυριαρχία τῶν Θεσπρωτῶν καὶ τὸ ὄρος Τόμαρος ἤ Τμάρος -λέγεται καὶ μὲ τοὺς δύο τρόπους-, στὴν βάσιν τοῦ ὁποίου κεῖται τὸ ἱερόν· καὶ οἱ τραγικοὶ καὶ ὁ Πίνδαρος Θεσπρωτίδα ἔλεγαν τὴν Δωδώνη. Ἀργότερα ἦλθε στὴν κυριαρχία τῶν Μολοσσῶν. Καὶ ἦταν ἀπὸ τοῦ Τομάρου ὄρους, ποὺ ὠνομάσθησαν οἱ απὸ τοῦ ποιητοῦ λεγόμενοι προφῆτες τοῦ Διός... τομοῦροι... Καλλίτερα εἶναι νὰ γράφεται τομοῦροι παρὰ θέμιστες· τουλάχιστον πουθενὰ ἀπὸ τὸν ποιητὴ τὰ μαντεῖα δὲν ἀποκαλοῦνται θέμιστες, ἀλλὰ οἱ βουλές, τὰ πολιτεύματα καὶ τὰ νομοθετήματα· τομούρους τοὺς λέγουν

Ὁ ταώς, κοινῶς παγώνι ἐτυμολογεῖται ἐκ τοῦ τανύω ( =τείνω > ταώς-ώ ἤ ταών-ταῶνος, καὶ διὰ συνήθους τροπῆς τοῦ ψιλοῦ ὀδοντικοῦ τ, μὲ τὸ ὁμόπνοον χειλικόν του, π, παών-ῶνος, τὸ παώνι -> παγώνι ). Κι αὐτὸ διότι ἔχει τεταμένα τὰ πτερά του καὶ εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ ὀμορφιά τους, ὅταν τὰ ἁπλώνει. Ὁ ταώς λοιπὸν εἶναι τὸ ἱερὸν πτηνὸν τῆς Ἥρας. Διαβάζουμε στὸν Ἀπολλόδωρον (Βιβλιοθήκη, Β', 1,2 κ. ἑξ) πὼς κάποτε ὁ Ζεὺς διέφθειρε τὴν Ἰώ, ἐνῶ αὐτὴ ἦταν ἱέρεια τῆς Ἥρας. Τὸν ἔπιασε ὅμως ἐπ' αὐτοφόρῳ ἡ Ἥρα καὶ τότε ὁ Ζεὺς μετεμόρφωσε τὴν Ἰὼ σὲ ἀγελάδα. Ἡ Ἥρα ζήτησε ἀπὸ τὸν Δία τὴν ἀγελάδα δική της καὶ τῆς ἔβαλε ὡς φύλακα τὸν Ἄργον, τὸν πανόπτη ἤ μυριωπόν (ὁ ἔχων μυρίας ὄπας/ ὀφθαλμούς), καθῶς εἶχε μάτια σὲ ὅλο του τὸ σῶμα, τὰ ὁποῖα ποτὲ δὲν ἔκλειναν ὅλα μαζί, ἀκόμα καὶ ὅταν κοιμόταν. Ἥταν κυριολεκτικῶς ἄγρυπνος φρουρὸς καὶ γι' αὐτὸ ἡ Ἥρα τὸν ἐπέλεξε γιὰ τὴν φύλαξιν τῆς Ἰοῦς.  Πέραν αὐτοῦ ὁ Ἄργος εἶχε καὶ ὑπερβολικὴ δύναμιν ποὺ τὸν κατέστησε ἱκανὸν νὰ σκοτώσει τὸν ταῦρον ποὺ ἐλυμαίνε

(Ἡραῖον τῆς Ποσειδωνίας)  «Ἐζωγράφιζον δὲ αὐτὴν διαφόρως καὶ πολλάκις ὁμοίως μὲ τὴν Ἑστίαν· εἰς τὸ Ἄργος ἐν τῷ Ναῷ αὐτῆς ἐκάθητο ἐπὶ θρόνου καὶ διάδημα εἰς τὴν κεφαλὴν ἔχουσα, εἰς τὸ ὁποῖον ἦσαν αἱ Ὧραι καὶ αἱ Χάριτες ἐζωγραφισμέναι, οἷον κεχαραγμέναι· καὶ εἰς μὲ τὴν μία χεῖρα ἐκράτει ῥοιάν ( =ῥόδι), εἰς δὲ τὴν ἄλλην σκῆπτρον καὶ ἐπάνω εἰς αὐτὸ ἐκάθητο ὁ Κόκκυξ καὶ πλησίον αὐτῆς ἵστατο ἡ Ἥβη.  Ἀλλοῦ δὲ εὑρέθη ἔχουσα σύννεφον περὶ τὴν κεφαλὴν αὐτῆς, τὴν Ἶριν περὶ αὐτήν καὶ παγώνια ἀμφοτέρωθεν καὶ μίαν γυναῖκα βρέφος ἔχουσαν· ἐνίοτε δὲ εἶχε καὶ τὰς Σειρήνας εἰς τὰς χεῖρας· ἐνίοτε ἐκάθητο καὶ ἐφ' ἁμάξης χρυσῆς, τὴν ὁποίαν ἔσυρον τὰ παγώνια, ἐνίοτε καὶ οἱ ἵπποι καὶ ὄπισθεν αὐτῆς εἶχε τὴν Ἶριν· καὶ πότε μὲν εἶχεν ἀσπίδα καὶ δόρυ, πότε δὲ τύμπανον καὶ κεραυνὸν εἰς τὰς χεῖρας καὶ πότε καὶ κέρατα εἰς τὴν κεφαλήν, πότε καὶ διάδημα λευκὸν εἰς τὴν κεφαλήν, καὶ τὸν Κάστορα καὶ Πολυδεύκην ἀμφοτέρωθεν τοῦ διαδήματος καὶ τὴν Ἶριν καὶ τὰς Νύμφας ἀκολουθούσας.  Ἡ Ἥρα ἐνομίζετο ἔφορος τοῦ πλούτου, τ

«Ἐγεννήθη δὲ κατὰ μέν τινας, εἰς τὴν Σάμον πλησίον εἰς τὸν Ἴμβρασον ποταμόν, ὑποκάτω εἰς τὸ δένδρον Λύγον ὀνομαζόμενον καὶ ἐλούετο εἰς τὸν ποταμὸν τοῦτον, ἀνατρεφομένη ἐκεῖ καὶ διὰ τοῦτο μετωνομάσθη Παρθένιος ὁ Ἴμβρασος, ἐπειδὴ ἦτον καὶ αὐτὴ παρθένος τότε*. Κατ' ἄλλους δὲ ἐγεννήθη εἰς τὸ Ἄργος καὶ ἀνέθρεψαν αὐτὴν αἱ Νύμφαι, Εὔβοια, Πρόσυμνα καὶ Ἀκρέα, θυγατέρες τοῦ Ἀστερίωνος. Κατ' ἄλλους δὲ ἀνέθρεψαν αὐτὴν αἱ Ὧραι καὶ κατ' ἄλλους ὁ Ὠκεανὸς καὶ ἡ Θέτις καὶ κατ' ἄλλους ὁ Τήμενος, υἰὸς τοῦ Πελασγοῦ εἰς τὴν Στύμφαλον· οἱ δὲ Αἰγύπτιοι ἔλεγον ὅτι ἐγεννήθη εἰς τὴν Αἴγυπτον καὶ αὐτὴ καὶ ὁ Ζεὺς καὶ ἄλλοι πολλοί, ὡς προείρηται. Ἄλλοι δὲ νομίζουσιν, ὅτι ἀνετρέφετο εἰς τὴν Εὔβοια ἡ Ἥρα· ὅμως εἰς τὸ Ἄργος ὠνομάζετο τὶς λόφος Εὔβοια ἀπὸ τῆς τροφοῦ Εὐβοίας· καὶ ἴσως ἐσυγχύσθησαν τὰ ὀνόματα.  Κατὰ δὲ τὸν λόγον τῶν Σαμίων, ἀνατρεφομένη ἐκεῖ, ἐξήρχετο εἰς περιδιάβασιν μὲ τὰς τροφοὺς αὐτῆς καὶ ἐλούετο εἰς τὸν ῥηθέντα ποταμόν· τότε καὶ ὁ Ζεὺς περιφερόμενος ἐνθεν κακεῖθεν, μεταμεμορφωμένος

  Ἥρα, θυγάτηρ τοῦ Κρόνου καὶ τῆς Ῥέας, σύζυγος τοῦ Διός.  Ἥραν δὲ κατὰ τὴν εἰς ἀέρα ( =Ἥρα διότι βρίσκεται στὸν ἀέρα). Καὶ γράφει ὁ Πλάτων στὸν «Κρατύλο», (404) ἐπὶ αὐτοῦ «ἴσως δὲ μετεωρολογῶν ὁ νομοθέτης τὸν ἀέρα Ἥραν ὠνόμασεν ἐπικρυπτόμενος, θεὶς τὴν ἀρχὴν ἐπὶ τελευτήν· γνοίης δ᾽ ἄν, εἰ πολλάκις λέγοις τὸ τῆς Ἥρας ὄνομα» , καὶ πράγματι ἔχει δίκαιον· ἡ ἐπανάληψις τῆς φράσεως «ΑΗΡ, ΑΗΡ, ΑΗΡ» δίδει τὸ ὄνομα τῆς Ἥρας. Ἴσως γι’αὐτὸ ὁ Ὀρφικὸς ὕμνος πρὸς τὴν Ἥραν τὴν ἀποκαλεῖ «ἠερόμορφον/ἀερόμορφον»,«ἀνέμων τροφόν», «κεκραμένη ἀέρι» καὶ «ἠερίοις ῥοίζοισι τινασσομένη» . Ἡ  Τζιροπούλου ἀναφέρει στὸν «Ἐν τῇ λέξει λόγον» πὼς ἀυτὴ ἡ θέσις ὑπεστηρίχθη καὶ ἀπὸ τὸν Ἐμπεδοκλῆ «Ἥρη, ἀήρ», (ἀπόσπ. 181). Καὶ ὁ Διογένης ὁ Λαέρτιος (Ζήνων, 147) ἀναφέρει :  «Ἥρα, κατὰ τὴν εἰς ἀέρα διάτασιν» .  Διαβάζοντας τὰ Ἀργοναυτικά τοῦ Ὀρφέως παρατηροῦμε πὼς τὸν οὔριον ἄνεμον γιὰ νὰ ξεκινήσει ἡ Ἀργὼ τὸ μακρινὸ ταξίδι της τὸν πνέει ἡ Ἥρα-ἀήρ. Στὸν στ. 1339 καὶ πάλι ἡ Ἥρα εἶναι αὐτὴ ποὺ περιγράφεται μεταμορφωμένη σὲ

«Ἀνατραφεὶς δὲ ὁ Ζεὺς...καὶ αὐξήσας ὀλίγον, εἶχε διδάσκαλον τὸν Ὄλυμπον, ἄνθρωπον πεπαιδευμένον καὶ φρόνιμον, ὅστις ἐδίδαξεν αὐτὸν τὰ θεῖα καὶ τὰ λοιπά· καὶ ἀπὸ τοῦ διδασκάλου του ὠνομάσθη Ὀλύμπιος. Κατ' ἄλλους δέ, ὁ Κρόνος παρέδωκεν αὐτὸν εἰς τὸν Ὄλυμπον, διὰ νὰ τὸν διδάξῃ καὶ νὰ τὸν ἀναθρέψῃ. Ἀλλ' ἐπειδὴ ὕστερον ὁ Ὄλυμπος παρεκίνει τοὺς Γίγαντας κατ' αὐτοῦ, ἀγανακτήσας ὁ Ζεὺς, ἐκεραύνωσεν αὐτόν· ὕστερον ὅμως μετενόησε καὶ ἐλυπήθη πολύ· ὅθεν θάψας αὐτὸν ὠνόμασε τὸν τάφον αὐτοῦ Δία, εἰς τιμὴν ἐκείνου καὶ παρηγορίαν αυτοῦ.  Ἐξήρχετο δεύτερον καὶ περιεδιάβαζεν εἰς τὴν Κρήτη, ἔχων καὶ τὰς τροφοὺς αὐτοῦ καὶ ἀπήντησε ποτὲ ( =συνάντησε κάποτε) τὸν Κρόνον εἰς τόπον στενὸν καὶ πλησίον, ὥστε ἠναγκάσθη νὰ μεταμορφωθῇ εἰς δράκοντα· τὰς δὲ τροφοὺς μετεμόρφωσεν εἰς Ἄρκτους, εἰς ἀποφυγὴν τοῦ κινδύνου· καὶ εἰς ἐνθύμησιν τούτου τοῦ συμβεβηκότος, κατηστέρισεν αὐτάς*1. Κατ' ἄλλους δέ, μία τροφὸς αὐτοῦ ὠνομάζετο Κυνόσουρα καὶ ἦτον μία τῶν Ἰδαίων Νυμφῶν, καὶ ἀπ'αὐτῆς ὠνομάσθη ὁ λιμὴν τ