ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ Ή ΦΙΛΟΝΕΙΚΙΑ;

Ἡ τήρησις τῆς ὀρθογραφίας δὲν εἶναι ζήτημα κύρους ἀλλὰ ζήτημα οὐσίας, ἱστορίας καὶ σεβασμοῦ πρὸς τὴν γλῶσσα μας. Διότι ἄν δὲν δηλοῖ ἡ λέξις τὸ νόημά της, τότε ἡ γλῶσσα καθίσταται ἕνα συμβατικόν, ἀσήμαντον - κυριολεκτικῶς- ὄργανον, πρᾶγμα ποὺ ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα, ἡ ὁποία διέπεται ἀπὸ λογική, μελωδία, ἁρμονία καὶ σοφία δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδεχτεῖ, ὅπως οἱ συμβατικὲς ἀλλοδαπές. Καθεμία λέξις τῆς ἑλληνικῆς αὐδῆς ὄχι ἁπλὰ δηλοῖ τὸ σημαινόμενον, ἀλλὰ τὸ δηλοῖ καὶ μὲ τεράστια ἀκρίβεια. Γι’αὐτὴν τὴν ἀκρίβεια λοιπὸν θὰ γίνει νύξις στὸ παρὸν ἄρθρο.

Στὰ σχολεῖα, σὲ πολλὰ λεξικὰ ἤ σὲ μία ἁπλὴ ἀναζήτησιν στὸ διαδίκτυο ἡ <<φιλονεικία>> γράφεται <<φιλονικία>> -καθῶς ἡ δεύτερη εἶναι ἡ μόνη πλέον ἀποδεκτὴ ὡς ὀρθὴ γραφή- καὶ αὐτὸ ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νὰ δηλοῖ μερικὲς φορὲς κάτι διαφορετικὸ ἀπ’αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ θέλει κάποιος νὰ σημάνει!

Ψάχνοντας κάποιος στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία θὰ συναντήσει καὶ τὶς δύο αὐτὲς λέξεις, ἀναλόγως τοῦ νοήματος ποὺ θέλει νὰ προσδώσει ὁ συγγραφεύς (συνήθως ἀνεφέροντο στὴν <<φιλονεικία>> παρὰ στήν <<φιλονικία>>).

Ποιά εἶναι ὅμως ἡ λεπτὴ ἀλλὰ οὐσιώδης διαφορά τους;

Ἡ μὲν φιλονικία προέρχεται ἐκ τοῦ φιλῶ (=ἀγαπῶ) + νίκη. Κι ἕνα νήπιο καταλαβαίνει πὼς φιλονικία σημαίνει τὸ νὰ εἶναι κανεὶς φίλος τῆς νίκης κι ἐραστὴς τῆς ὁποιασδήποτε ἐπιτυχίας.

Ἡ δὲ φιλονεικία προέρχεται ἀπὸ τὸ φιλῶ + τὸ ἀρνητικὸν μόριον <<νή>> + εἴκω ( = ὑποχωρῶ). Νεῖκος δηλαδὴ εἶναι κυριολεκτικῶς ἡ μὴ ὑποχώρησις, ἀλλοιῶς ἡ ἔχθρα καὶ κάποιος ποὺ εἶναι φιλόνεικος εἶναι φίλερις, ἐριστικός. Ὁ φιλόνεικος εἶναι τὸ ἀντώνυμο τοῦ ἐπιεικοῦς, κι αὐτὸ γιατὶ ὁ ἐπι-εικὴς εἶναι ὑποχωρητικὸς ἐφ'ὅσον ἀκόμη κι ἄν διαφωνεῖ μὲ κάτι εἶναι πάντα ἔτοιμος νὰ ὑποχωρήσει, βρίσκεται δηλαδὴ ἐπὶ τῆς ὑποχωρήσεως.

Παρ’ὅτι τὸ ῥῆμα <<νικῶ>> συνδέεται ἔμμεσα μὲ τὸ <<νεῖκος>>, ἡ ἐννοιολογικὴ διαφορὰ τῶν δύο αὐτῶν λέξεων θὰ πρέπει νὰ εἶναι πάντα σεβαστή. Προτοῦ λοιπὸν γράψουμε μία ἀπ’τὶς 2 ὁμώνυμες λέξεις, ἄς σκεφτοῦμε ποιό νόημα εἶναι τὸ καταλληλότερο γιὰ τὴν ἑκάστοτε περίστασιν!