Πόσο σημαντικὸν ῥόλον διαδραματίζει στὴν διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ὁ κῶδιξ ἐπικοινωνίας ποὺ χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ μιλήσει;
Πῶς ἀντιλαμβάνονταν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τὴν σημασία τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης;
Οἱ ἀπαντήσεις δίνονται
καὶ μέσω τῆς ἐτυμολογίας τῶν συνωνύμων τῆς γλώσσης ποὺ ἀναλύονται παρακάτω, ἀλλὰ καὶ μέσω τῶν ἀναφορῶν τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων στὰ συγγράμματά τους γιὰ τὴν σημασία
της στὴν ζωή τους.
Στὸ ἔργον τοῦ Ὁμήρου
διαφαίνεται πὼς μία ἀπὸ τὶς συμφορὲς τῶν ἡρώων τοῦ εἶναι
πὼς περιπλανῶνται σὲ μέρη ἀλλογλώσσων ἀνθρώπων καὶ στεροῦνται τὸ γλυκὸ θρόισμα
τῆς δικῆς τους αὐδῆς ( «ἠλᾶτο ξὺν νηυσί κατ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους», Ὀδ, γ,
302, «πλέων
ἐπὶ οἴνοπα πόντον ἐπ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους» Οδ. Α, 183).
Κι ἐπιπλέον, ὁ ἴδιος ὁ Ὅμηρος τοὺς ἀποκαλεῖ μέροπες ἀνθρώπους γιατὶ μερίζουν τὴν ὄπα τους ( =φωνή
τους), ὁ λόγος τους εἶναι ἔναρθρος κι ὄχι ἄναρθρος. Ἀλλὰ καὶ αὐδήεις, διότι ἡ φωνή τους ὁμοιάζει μὲ ὠδή.
Ἀλλὰ καὶ οἱ μεγάλοι μας
τραγικοὶ κάνουν συχνὲς ἀναφορὲς σὲ αὐτήν, ἐξυψώνοντάς την μέσω τῶν ἡρώων τους. Ὁ Φιλοκτήτης στὸ ὁμώνυμον ἔργον τοῦ Σοφοκλέους, πληγωμένος καὶ παρατημένος στὴν
Λήμνον γιὰ 10 ὁλόκληρα χρόνια, ὅταν συναντᾶ μετὰ ἀπὸ τόσον καιρὸν Ἕλληνες νὰ προσαράζουν
στὸ νησί, δὲν χαίρεται γιὰ τίποτα ἄλλο παρὰ μόνον γιατὶ ἀκούει καὶ πάλι τὴν
πολυαγαπημένη του γλῶσσα [«ὦ φίλτατον φώνημα! φεῦ τὸ καὶ λαβεῖν πρόσφθεγμα τοιοῦδ᾽ ἀνδρὸς ἐν χρόνῳ μακρῷ ( =Ὦ μυριοπόθητη λαλιά!
Κι ἄχ, ποῦ ἦταν νὰ διαβοῦν τόσα χρόνια γιὰ ν᾽ ἀκούσω τὸν ἦχον σου ξανὰ ἀπὸ στόμα ἀνθρώπου!)», Φιλοκτήτης, Σοφοκλέους].
Ἀλλὰ καὶ στὸ ἔργον του «Αἴας» ὁ Σοφοκλῆς ἀποδεικνύει τὴν σημασία καὶ τὴν ἀνωτερότητα τῆς
γλώσσης μας ἀπὸ τὶς ἄλλες γλῶσσες τῆς ἐποχῆς («Τὴν βάρβαρον γλῶσσαν οὐκ
ἐπαΐω», Αἴας, 1263).
Μάλιστα τὴν ἀποκαλοῦσαν
βάρβαρον καὶ τοὺς ὁμιλοῦντες της βαρβάρους λόγω τῆς βαβούρας ποὺ προκαλοῦσε ὁ ἦχος ποὺ ἔβγαινε ἀπὸ τὸ στόμα τους. Ὑπογραμμίζει ὁ Στράβων «ἐκάλεσαν αὐτοὺς
βαρβάρους ὡς παχυστόμους καὶ βραχυστόμους… ἀντιδιαιροῦντες πρὸς τοὺς Ἕλληνας».
Ἀκόμη, στὸ ἔργον «Τραχίνιαι» διαχωρίζει τοὺς ἀνθρώπους σὲ Ἕλληνες καὶ ἀγλώσσους
(«Ἑλλὰς καὶ ἄγλωσσος», Τραχ., Σοφοκλῆς, 1060)
Ἀλλὰ κι ὁ Αἰσχύλος στὸ ἔργον «Ἑπτὰ ἐπὶ Θῆβας» παρουσιάζει τὸν Ἐτεοκλῆ νὰ παρακαλᾶ τὸν Δία
νὰ μὴν ἀφανιστεῖ ἡ πόλις του ποὺ μιλᾶ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ( «Μή μοι πόλιν
γε πρυμνόθεν πανώλεθρον ἐκθαμνίσητε δηιάλωτον, Ἑλλάδος φθόγγον χέουσαν»,
Αἰσχύλος, Ἑπτὰ ἐπὶ Θῆβας, 72)
Καὶ συνεχίζει στούς «Πέρσες», γράφοντας πὼς κατὰ τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων ἠκούοντο ἀπὸ τὸ ἀντίθετον στρατόπεδον δύσθροα βάγματα ( =κακοφωνίες) («Περσίδος
γλώσσης ῥόθος», Αἰσχ. Πέρσαι, 406)
Ἀλλὰ καὶ ἡ Φιλομήλα ποὺ παρ’ὅτι βιάστηκε ἀπὸ τὸν Τηρέα, ὁ ὁποῖος τῆς ἔκοψε καὶ τὴν
γλῶσσα δὲν στεναχωρήθηκε γιὰ τὰ σωματικὰ δεινά της ἀλλὰ γιὰ τὸ ὅτι δὲν θὰ ξαναμιλήσει ἑλληνικά «γλῶσσαν ἐμὴν ἐθέρισε καὶ ἔσβεσεν Ἑλλάδα
φωνήν».
Κι ὁ Ἡρόδοτος τοὺς χλευάζει γιὰ τὴν γλῶσσα τους, λέγοντας πὼς τρίζουν σὰν
νυχτερίδες, ὅταν φθέγγουν τὶς νότες
(«βάρβαροι τετρίγασι κατάπερ νυκτερίδες», Δ',181)
Ἀλλὰ ἀκόμη μία ἀπόδειξις πὼς συνεδέετο ἡ διάνοιά τους, τὰ πιστεύω τους μὲ τὴν γλῶσσα
τὴν ὁποία ὁμιλοῦσαν ἀναφέρεται ἀπὸ τὸν Πλούταρχο στὸν βίον τοῦ Θεμιστοκλέους
(6,4,2). Σ’αὐτὸν ἀναφέρει πὼς ὁ Ξέρξης ἔστειλε ἀπεσταλμένους γιὰ νὰ ζητήσουν γῆ καὶ ὕδωρ ἀπὸ τοὺς Ἀθηναίους. Ὁ διερμηνεύς, ὑποχρεωμένος ὡς ἦταν, διερμήνευσε τὰ διατάγματα τοῦ Πέρση στὰ ἑλληνικὰ καὶ παρὰ τὸ ἑθιμοτυπικὸν πὼς οἱ ἀπεσταλμένοι δὲν συνελαμβάνοντο, ὁ Θεμιστοκλῆς διέταξε τὴν
συλλήψιν τοῦ ἀπεσταλμένου καὶ μὲ ψήφισμα διετάχθη νὰ θανατωθεῖ, γιατὶ τόλμησε νὰ χρησιμοποιήσει τὴν ἑλληνικὴ αὐδὴ γιὰ νὰ ἐκφράσει βαρβαρικὲς προσταγές, πρᾶγμα ἀπαράδεκτον («φωνὴν ἑλληνίδα, βαρβάροις προστάγμασι ἐτόλμησαι χρῆσαι»).
Ἀλλὰ καὶ ἡ Πυθία χρησμοδοτοῦσε μόνον στὰ ἑλληνικὰ κι ὅποιος δὲν καταλάβαινε ἦταν πρόβλημά του. Ἀγαποῦσαν τόσο πολὺ τὴν
γλῶσσα τους καὶ τὴν θεωροῦσαν τόσο ἀνωτέρα ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες, ποὺ ἐνῶ εἶχαν
δημιουργηθεῖ λέξεις ὅπως ἀρνησίπατρος, ἀρνησίθεος, ἀρνησίθρησκος, οὐδέποτε ὑπῆρξε ἡ λέξις ἀρνησίγλωσσος, προφανῶς γιατὶ ἐκείνοι εἶχαν καταλάβει πὼς ἡ ἑλληνικὴ εἶναι ἡ πιὸ τελεία γλῶσσα γιὰ νὰ ἐκφράσει ἀπολύτως, ἐναργῶς καὶ λεπτομερῶς τὴν
διάνοιά τους.
Μάλιστα
πολὺ ἀργότερα ὅταν οἱ Ῥωμαῖοι ἔρχονταν στὴν Ἀθῆνα, τὸ κέντρον πολιτισμοῦ συνέρρεαν στοὺς δημοσίους λόγους γιὰ νὰ ἀκούσουν τοὺς Ἕλληνες ῥήτορες ποὺ κατὰ αὐτούς «ἐλάλουν ὡς ἀήδονες».
Ἔπειτα, ὑπῆρχαν πάρα πολλὲς διαφορετικὲς λέξεις γιὰ νὰ δηλώσουν τὴν ἔννοια τῆς ἑλληνικῆς
φωνῆς, ὅλες μὲ λεπτὲς νοηματικὲς ἀποκλίσεις καὶ πάντα στὸ μέτρον τῆς οἰκονομίας
ποὺ διέπει μία γλῶσσα.
Ἔτσι
τὴν ἔλεγαν ΓΛΩΣΣΑ ( < γνώσκω =γνωρίζω, ἡ ὑπὸ γνῶσιν ἄγουσα τὰ ἐν τῇ διανοίᾳ,
δι ΄ἧς τὰ τῆς ψυχῆς βουλεύματα γιγνώσκομεν), διότι μέσω αὐτῆς μποροῦσε κάποιος
νὰ γνωστοποιήσει αὐτὰ ποὺ ἤθελε ἡ ψυχή του ἀλλὰ καὶ νὰ ἐκφράσει τὴν διάνοιά
του.
Τὴν ἔλεγαν καὶ ΑΥΔΗ ( < ἀείδω =τραγουδῶ) γιατὶ εἶχε μέτρον, ἁρμονία, μελωδία.
Ἀλλὰ καὶ ΦΩΝΗ ( < φῶς + νοῦς) γιατὶ αὐτὴ φαίνει/φωτίζει τὰ τοῦ νοῦ, φέρνει στὸ φῶς
τὶς σκέψεις μας. Καὶ ΨΟΦΟΣ ( =θόρυβος), ὁ θόρυβος τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ καὶ ὁ ἄναρθρος ἦχος ποὺ βγάζουν τὰ ζῶα· ἀργότερα εἰπώθη γιὰ τὸν ἦχον ποὺ ἔβγαζαν ὅταν τὰ σκότωναν, ἐξ οὗ καὶ τὸ ῥῆμα ψοφῶ.
Ἀκόμα
μία λέξις ἦταν ἡ ΟΜΦΗ, ἀλλὰ αὐτὴ ἐξέφραζε τὴν θεϊκὴ φωνή, ὅπως καὶ ἡ ΦΗΜΗ
( < φημί) ἐν ἀντίθεσει μὲ τὴν ἀνθρώπινη αὐδὴ καὶ τὴν μαντικὴ ΟΣΣΑ [ < ὄπσα < ὄπωπα ( =ἔχω δεῖ) ἤ «ΚΛΗΔΩΝ» ( < κλήιζω =φημίζω, ἐγκωμιάζω ἤ κλέος + διδόναι)].
Ἄλλο ἕνα ὄνομά της ἦταν ἡ ΛΕΞΙΣ ( < λέγω) ἀλλὰ καὶ ΑΙΝΟΣ, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ ἐξυμνητικὸς λόγος, ὁ ἔπ-αινος.
Ἐπιπλέον,
ΛΟΓΟΣ γιατὶ ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα διέπεται ἀπὸ λογικὴ καὶ ὁ,τιδήποτε ἐξέφραζε τὴν
λογικὴ ἐλέγετο ἔτσι.
Καὶ ΕΠΟΣ ( < ἔπω =λέγω) ἦταν ὁ ἔμμετρος λόγος ἀλλὰ καὶ ΕΝΟΠΗ, ἡ ἔμμετρος φθογγή.
Ὕστερα,
τὴν εἶπαν καὶ ΜΥΘΟΝ ( < μύω = κλείνω) καὶ ἦταν ὁ σκοτεινὸς λόγος καὶ γι΄αὐτὸ καὶ δὲν ἐλέγετο λόγος. Ἐξέφραζε γι΄αὐτοὺς τὸ λογικὸν καὶ ὄχι τὸ παράλογον ὅπως ἑμεῖς τὸ ἐννοοῦμε σήμερα, γι΄αὐτὸ καὶ ὅπως ἔπραξαν μὲ τὴν λέξιν λόγος, τὸ παράλογον τὸ εἶπαν παρα-μύθι.
Ἐλέγετο καὶ ΟΜΙΛΙΑ παρὰ τὸ ὁμοῦ εἰλεῖσθαι ( =συναναστρέφομαι), διότι ἔφερνε τὶς
διάνοιες τῶν συνομιλούντων κοντά. Καὶ ΟΜΑΔΟΣ ( < ὁμοῦ + αὐδή, ἐξ οὗ ἡ ὁμάς).
Ἐπιπροσθέτως, ἦταν καὶ ΦΡΑΣΙΣ [ὁ ἐκ τῶν φρένων ( =νοῦς), ἐκπορευόμενος] καὶ ΘΡΟΥΣ, τὸ θρόισμα
τοῦ ἀνθρώπου ἀλλὰ καὶ ΦΘΟΓΓΟΣ/ΦΘΕΓΜΑ ( < φέγγω + θέω =τρέχω).
Ὁ παραληρηματικὸς λόγος ἐλέγετο ΛΗΡΟΣ καὶ ΓΗΡΥΣ ( < γῆρας) ἦταν ἡ πολὺ δυνατὴ φωνή, ὅπως ἁρμόζει σὲ γηραιοτέρους ποὺ δὲν ἀκοῦν καλά. Ἡ δυνατὴ φωνὴ ποὺ ἔδινε
τὸ παράγγελμα ἐλέγετο ΚΕΛΩΡ ( < κελεύω).
Ἀντιθέτως,
ΨΙΘΥΡΟΣ ἦταν ἡ χαμηλόφωνος ὁμιλία (ἠχοποίητη λέξις ἀπ’τὸ ψ,ψ ποὺ ἀκούγεται ὅταν
ψιθυρίζει κάποιος).
Ἔπειτα,
τὴν εἶπαν καὶ «ΒΑΞΙΣ» ( < βάζω, βαβάζω), ἀπὸ τὴν ὁποία οἱ Λατῖνοι δημιούργησαν
τὴν δική τους φωνὴ καὶ τὴν εἶπαν vox καὶ ἡ ὁποία γονιμοποίησε
μὲ τὴν σειρά της τὴν ἀγγλικὴ voice, γαλλικὴ voix, ἰταλικὴ voce κλπ.
Καὶ τὴν βοὴ τὴν εἶπαν ΕΡΥΓΗ ( < ἐρευγμός, ἐξ οὗ καὶ τὸ ῥέψιμο) καὶ ΙΥΓΗ ( < ἰύζω = κραυγάζω λόγω πόνου).
Τέλος, ὑπῆρχε καὶ τὸ ΡΗΜΑ ( < ῥῶ =λέγω, ἔχω ῥοὴ λόγου) ἀλλὰ καὶ ἡ ΛΑΛΙΑ, ΛΑΚΕΔΩΝ
(ἠχοποίητες λέξεις, ἀπὸ ἐκεῖ καὶ τὸ λάσκω = λέω λα, λα, λα, κατ’ἄλλους ἀπὸ τὸν ἦχον τῆς θαλάσσης ἐξ οὗ λαλάρια =βότσαλα).
Ἡ γλῶσσα στὶς ἀλλοδαπὲς γλῶσσες. Ἐνδεικτικῶς:
Ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ «λείχω» ( =γλείφω):
Ἀγγλ:Language ἀλλὰ καὶ τὸ ὄργανον tongue
Γαλλ.:Langue
Ἰταλ/λατ/γαλικιακά..:Lingua
Ἰσπαν.:Lengua καὶ idioma ἀπ΄τὸ ἑλληνικόν «ἰδίωμα»
Καταλ.:llengua
Πορτ.:linguagem
Ἰρλ.: teanga
Ἰσλ.:tungumál
Ρουμ.:limbă
Ἀραβ.: لغة [λούγα] اللسان [λίσαν]
Ἀλβαν.:gjuhë Μαλτ.: lingwa
Σουαχ.: lugha
Ρωσ./ Σλοβακ/ Σλοβεν/ Πολων.: язык/ Jazyk/ jezyk
Ἐκ τοῦ ῥήματος «σπῶ» ( =λέγω):
Γερμ.:sprache καὶ τὸ ὄργανον zunge ὡς ἄνωθεν
Νορβ./σουδ.: språk
Δαν.:sprog
Λουξ.: sprooch
Ἐκ τοῦ «τέλλω» ( =λέγω, ὁμιλῶ, ἐξ οὗ καὶ τὸ tell):
Ὁλλ.: taal
Φινλ.: kieli
Ἐσθον.
: keel
Ἐκ τοῦ «κέλωρ»:
Λιθουαν.: kalba
Ἐκ τοῦ φημί ( > φάσις):
Ἰνδονησ./Μαλαϊκά: bahasa
Ἰαβ./ Σουνδ.: basa
Ἠντλήθησαν
πληροφορίες ἀπὸ τὰ βιβλία: «Ο ΕΝ ΤΗι ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΛΕΞΙΚΟΝ LIDDELL-SCOTT», «ΛΕΞΙΚΟΝ ΜΕΓΑ
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ», «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΑΙΑΣ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΟΔΥΣΣΕΙΑ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΤΡΑΧΙΝΙΑΙ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΕΠΤΑ ΕΠΙ
ΘΗΒΑΣ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ», «ΠΕΡΣΑΙ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ», ΣΤΡΑΒΩΝ, «ΙΣΤΟΡΙΑΙ», ΗΡΟΔΟΤΟΣ, «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «AN ETYMOLOGICAL DICTIONARY OF THE LATIN LANGUAGE», VALPY, «DIZIONARIO DELLA LINGUA ITALIANA», TOMMASEO-BELLINI, «IN DIFFERENT LANGUAGES»
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου