ΩΣ Ή (Ω)ΣΑΝ;

Δύο μόρια τὰ ὁποῖα εἶναι ἐμφανισιακῶς καὶ σημασιολογικῶς τόσο κοντά, ἀλλὰ ταυτόχρονα καὶ τόσο μακρυά. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ κύριος λόγος ποὺ συχνὰ συγχέονται. Ὁ δευτερεύων λόγος εἶναι ἡ λανθασμένη ἀντίληψις πὼς τό «ὡς» ἀποτελεῖ τὴν καθαρευουσιάνικη μορφὴ τοῦ νεοελληνικοῦ «σάν». Μέγα σφάλμα! Ποιά εἶναι ὅμως ἡ διαφορά τους;

Τὸ μόριον «ὡς» χρησιμοποιεῖται πρὶν ἀπὸ κάποιο ὄνομα, γιὰ νὰ δηλώσει μία ἰδιότητα ποὺ ἀληθεύει ἤ ἡ ὁποία κατὰ τὴν γνώμη τοῦ ὁμιλητοῦ ἀληθεύει.

Παρ.1: Ὁ Ἀλαλκομένης ὡς διδάσκαλος εἶναι ἐξαιρετικός.

( Ὁ Ἀλαλκομένης εἶναι στὴν πραγματικότητα διδάσκαλος ἤ τοὐλάχιστον ὁ ὁμιλητής θεωρεῖ πὼς ὁ Ἀλαλκομένης ἔχει τὴν ἰδιότητα τοῦ διδασκάλου.)

Παρ.2: Ἡ Πασιφάη μίλησε πρῶτα ὡς ἄνθρωπος καὶ ἔπειτα ὡς νηπιαγωγός.

( Ἡ Πασιφάη εἶναι ἄνθρωπος καὶ εἶναι καὶ νηπιαγωγός. Καὶ οἱ 2 ἰδιότητές της εἶναι ἀληθεῖς.)

Παρ.3: Ὡς γονεῖς τοῦ Κλειτομάχου ὄφειλαν νὰ τὸν τιμωρήσουν, μετὰ ἀπ’αὐτὸ ποὺ ἔκανε.

( Εἶναι στ’ἀλήθεια οἱ γονεῖς τοῦ Κλειτομάχου.)

Παρ.4 : Τὸ ἔργο της, ὡς παιδαγωγοῦ εἶναι σημαντικόν.

( Εἶναι πράγματι παιδαγωγός.)

Ἀπ’τὴν ἄλλη τό «(ω)σάν» χρησιμοποιεῖται γιὰ νὰ δώσουμε μία ἰδιότητα σὲ κάποιον/κάτι, ἡ ὁποία ὅμως δὲν ἰσχύει στὴν πραγματικότητα. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ δίπλα στὸ βεβαιωτικόν «ὡς» βάλαμε ἕνα ὑποθετικόν «ἄν», ὥστε νὰ προσδώσουμε στὸ ἀντικείμενο συζητήσεώς μας τὴν ὑποθετική, τὴν μὴ πραγματική, τὴν ἀναληθή του ἰδιότητα. Γι’αὐτὸ καὶ εἶναι τὸ μόριον ποὺ χρησιμοποιεῖται μονίμως στὶς παρομοιώσεις.

Παρ.1: Ὁ Ἀλαλκομένης (ὡ)σὰν διδάσκαλος εἶναι ἐξαιρετικός.

( Ὁ Ἀλαλκομένης ΔΕΝ εἶναι διδάσκαλος, ἀλλὰ ἄν ἦταν, θὰ ἦταν ἐξαιρετικός ΩΣ διδάσκαλος.)

Παρ.2: Ὁ σκύλος μας, μᾶς συμπεριφέρεται σὰν ἄνθρωπος.

( Ὁ σκύλος μας ΔΕΝ εἶναι ἄνθρωπος, ἡ συμπεριφορά του ὁμοιάζει μὲ τὴν ἀνθρώπινη.)

Παρ.3: Μοῦ φέρθηκαν σὰν γονεῖς μου...τόσο καλά.

( ΔΕΝ ἦταν στὴν πραγματικότητα γονεῖς μου, αὐτοὶ ποὺ μοῦ φέρθηκαν μὲ καλοσύνη.)

Παρ.4: Ὁ Δημοσθένης καὶ ἡ Κλειὼ τσακώνονται σὰν τὸν σκύλο μὲ τὴν γάτα.

( ΟΥΤΕ ὁ Δημοσθένης εἶναι σκύλος, ΟΥΤΕ ἡ Κλειὼ εἶναι γάτα.)

Ἄρα, ὅταν ἡ ἰδιότης ποὺ θέλουμε νὰ προσδώσουμε σὲ κάτι ἀνταποκρίνεται ἤ θεωροῦμε πὼς ἀνταποκρίνεται στὴν πραγματικότητα, χρησιμοποιοῦμε τὸ «ὡς». Ὅταν ὁ ὁμιλητὴς θεωρεῖ τὴν ἰδιότητα ποὺ προσδίδει σὲ κάτι ἀναληθῆ, μὴ ἀντίστοιχο τῆς πραγματικότητος, ὅταν παρομοιάζουμε ἐν ὀλίγοις τὸ ἀντικείμενον συζητήσεως μὲ κάτι, χρησιμοποιοῦμε τὸ ὡσ-άν, ἤτοι σὰν.