ΥΠΕΡ ΤΟ ΔΕΟΝ Ή ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΔΕΟΝΤΟΣ;

Ὅταν θέλουμε νὰ ποῦμε ὅτι κάτι ἔχει ξεπεράσει κάθε ὅριον, λέμε λανθασμένα πὼς εἶναι « ὑπὲρ τοῦ δέοντος ». Ἡ γραμματική μας, μᾶς ἐνημερώνει πὼς ἡ πρόθεσις «ὑπέρ» συντάσσεται μὲ γενική, ὅταν μεταξὺ ἄλλων θέλουμε νὰ δηλώσουμε τὴν ὑπεράσπισιν, ὑποστήριξιν πρὸς κάποιον/κάτι:

Π.χ.1: Ὁμιλῶ ὑπέρ σου.

( = Σὲ ὑποστηρίζω)

Π.χ.2: Λόγος ὑπὲρ Μαντιθέου

( = Λόγος ὑπερασπίσεως τοῦ Μαντιθέου)

Π.χ.3: Ψηφίζω ὑπὲρ τῆς Ἀριάδνης γιὰ τὴν θέσιν τῆς διευθύντριας στὴν ἑταιρεία.

( =Ὑποστηρίζω τὴν ὑποψήφια Ἀριάδνη γιὰ τὴν θέσιν).

Π.χ.4: Ἔγινε τηλεμαραθώνιος ὑπὲρ τῶν σεισμοπαθῶν.

( =Διεξήχθη τηλεμαραθώνιος γιὰ νὰ βοηθήσει τοὺς σεισμοπαθεῖς).

Ἔτσι ὅταν λέμε «ὑπὲρ τοῦ δέοντος» ἐννοοῦμε πὼς τιθέμεθα, ψηφίζουμε ὑπὲρ αὐτοῦ ποὺ πρέπει.

Γιὰ νὰ δηλώσει ἡ πρόθεσις «υπέρ» τὴν ὑπέρβασιν τοῦ μέτρου, τῶν ὁρίων, πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ συνταχθεῖ μὲ αἰτιατική. Ἔτσι λοιπὸν καὶ ἡ φράσις «υπέρ το δέον» σημαίνει πάνω ἀπ’αὐτὸ ποὺ πρέπει, πάνω ἀπὸ τὸ ἐπιτρεπτόν/ ἀνεκτὸν ὅριον: 

Π.χ.1: Ἦταν ὑπὲρ τὸ δέον αὐστηρὸς μὲ τὸν Ἀγαμέμνονα. 

( = Ἐξάντλησε ὅλη του τὴν αὐστηρότητα στὸν Ἀγαμέμνονα, ἐνῶ θὰ ἔπρεπε νὰ ἦταν λίγο πιὸ ἐπιεικὴς μαζί του).

Π.χ.2: Εἶναι ὑπὲρ τὸ δέον αἰχμηρὰ τὰ σχόλιά του.

( = Τὰ σχόλιά του εἶναι παραπάνω αἰχμηρά ἀπὸ ὅσον πρέπει/ εἶναι προσβλητικά).

Π.χ.3: Μὲ ξέρει μόλις ἕναν μῆνα καὶ μοῦ ἔκανε δῶρον ἕνα αὐτοκίνητο! Τὸ δῶρο ποὺ μοῦ ἔκανε τὸ βρίσκω ὑπὲρ τὸ δέον.

( = Τῆς δώρισε κάτι πολὺ ἀκριβό, κάτι ποὺ ξεπερνοῦσε τὶς προσδοκίες ἤ τὰ ὅριά της τέλος πάντων.)

Τώρα, ἄν πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ χρησιμοποιήσουμε τὴν γενική «τοῦ δέοντος» γιὰ νὰ δηλώσουμε τὴν ὑπέρβασιν τοῦ μέτρου, μποροῦμε νὰ τὸ συντάξουμε μὲ τό «πέραν» καὶ νὰ ποῦμε «πέραν τοῦ δέοντος».

Π.χ: Ἦταν πέραν τοῦ δέοντος ἐπιεικὴς μὲ τὰ παιδιά της.

( = Θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι πιὸ αὐστηρὴ μαζί τους).

Ἄρα, γιὰ νὰ συνοψίσουμε, ὅταν εἴμαστε ὑπὲρ καὶ ὄχι κατὰ αὐτοῦ ποὺ πρέπει νὰ γίνει, λέμε ὑπὲρ τοῦ δέοντος

Ὅταν εἶναι κάτι σὲ ὑπερβολή, πάνω ἀπὸ τὸ ὅριον, πάνω ἀπ΄αὐτὸ ποὺ πρέπει, λέμε ὑπὲρ τὸ δέον/ πέραν τοῦ δέοντος.