ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ( ΜΕΡΟΣ 5ον)

ΜΕΓΑΛΟΙ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΕΣ

Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς μεγάλους ὀλυμπιονίκες, τῶν ὁποίων οἱ ἀνδριάντες ηὑρίσκοντο στὴν ἱερὰν  Ἅλτιν τῆς  Ὀλυμπίας ἦταν: 

(Διαγόρας ὁ Ῥόδιος)

Α. ὁ ΔΙΑΓΟΡΑΣ ὁ ΡΟΔΙΟΣ, «ὁ ἀήττητος καὶ εὐθύμαχος» (Εὐθύμαχος, διότι δὲν ἔσκυβε ποτὲ στὰ πλάγια καὶ δὲν ἀπέφευγε ποτὲ τὸν ἀντίπαλον). Σύμφωνα μὲ τὸν Πίνδαρον ἦταν «πελώριος» καὶ εἶχε ὕψος 2,20μ.! Ἦταν γιγαντόσωμος, μὲ ὀμορφον πρόσωπον, ὑπερήφανον περπάτημα καὶ εὐθυτενής.
Παιδιά του ἦταν οἱ ἐπίσης ὀλυμπιονίκες ΔΩΡΙΕΥΣ (3 φορὲς νικητὴς στὸ παγκράτιον, 8 φορὲς Ἰσθμιονίκης, 7 Νεμεονίκης καὶ μία Πυθιονίκης), ΑΚΟΥΣΙΛΑΟΣ (παγκράτιον) καὶ ΔΑΜΑΓΗΤΟΣ (παγκράτιον, πυγμή) καὶ ἐγγονοί του οἱ ὀλυμπιονίκες ΕΥΚΛΗΣ (ἀπὸ τὴν θυγατέρα του, Φερενίκη. Νίκησε στὴν πυγμή) και ΠΕΙΣΙΡΟΔΟΣ (ἀπὸ τὴν θυγατέρα του, Καλλιπάτειρα. Νίκησε στὴν πυγμὴ παίδων).
Ὀ Διαγόρας ἦταν ΠΕΡΙΟΔΟΝΙΚΗΣ [ < περίοδος ( = τὸ χρονικὸν διάστημα ἐντὸς τοῦ ὁποίου διοργανώνονταν  οἱ μεγαλύτερες ἀθλητικὲς ὀργανώσεις, Ὀλύμπια-Νέμεα-Πύθια-Ἴσθμια) + νίκη]. Εἶχε κερδίσει λοιπὸν καὶ στὰ Ὀλύμπια καὶ στὰ Νέμεα καὶ στὰ Ἴσθμια καὶ στὰ Πύθια!). Ἐκτὸς τῶν πολλῶν του διακρίσεων σ’αὐτοὺς τοὺς ἀγῶνες εἶχε νικήσει πολλάκις στὴν πυγμὴ καὶ σὲ πολλοὺς ἄλλους, ὅπως σ’αὐτοὺς στὴν Ῥόδον, στὴν Ἀθῆνα, στὸ Ἄργος, στὸ Λύκαιον, στὴν Πελλήνη, στὶς Πλαταιές, στὴν Αἴγινα, στὴν Θῆβα, στὰ Μέγαρα κ.ἄ.

Συγκινητικὴ ἦταν ἡ στιγμὴ τοῦ θανάτου του. Ἦταν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς 83^ης Ὀλυμπιάδος, ὅπου πῆγε νὰ παρακολουθήσει τοὺς υἰούς του νὰ ἀγωνίζονται. Ὁ κόσμος συναθροίστηκε γύρω του νὰ τὸν συγχαρεῖ γιὰ ἀκόμη μία φορά, ὅταν ὁ κήρυξ βροντοφώναζε :

«Δαμάγητος, ὁ Διαγόρου, Ῥόδιος νικᾶ παγκράτιον!
Ἀκουσίλαος, ὁ Διαγόρου, Ῥόδιος νικᾶ πυγμήν!»

Παίρνουν τὰ στεφάνια τους τὰ παλληκάρια του καὶ τρέχουν γιὰ τὸν γύρον τοῦ θριάμβου. Μέσα στὸ πλῆθος βλέπουν τὸν βαθέως συγκινημένον πατέρα τους καὶ τρέχουν νὰ τὸν στεφανώσουν μὲ τοὺς κοτίνους τους. Τὸν σηκώνουν στὰ χέρια τους καὶ τὸν βάζουν στοὺς ὤμους τους, βαδίζοντας στὸ στάδιον καὶ ἀκούγοντας τὶς ἐπευφημίες τῶν θεατῶν. Τὸ πλῆθος ἀλαλάζει «Ζήθι ( =νὰ ζήσεις) Διαγόρα ΤΡΙΣΟΛΒΙΕ [ = πανευτυχής, εὐδαίμων, πλούσιος ἀπὸ εὐτυχία > τρίς + ὅλβος ( =ὁ πλοῦτος)]» καὶ συνάμα τοὺς πετάει δάφνες καὶ ἄνθη. Τότε μέσα στὸ πλῆθος ἀκούγεται ἡ φωνὴ ἑνὸς Σπαρτιάτη, ὁ ὁποῖος τοῦ φωνάζει:

«Κάτθανε ( =Πέθανε) Διαγόρα, οὐκ καὶ ἐς  Ὄλυμπον ἀναβήσῃ ( =δὲν θὰ ἀνέβεις καὶ στὸν Ὄλυμπον)!»

Δὲν ἦταν κατάρα ἤ ζήλεια φυσικά. Ἦταν μία φιλοσοφικὴ θεώρησις καὶ εὐχή, ἦταν ὁ ὁρισμὸς τῆς εὐθανασίας ( < εὖ + θάνατος, ὅταν ἔρθει δηλαδὴ ἡ ὥρα τοῦ θανάτου, νὰ πεθάνει τὶς ἔχοντας δίπλα του τὰ ἀγαπημένα του πρόσωπα, ἔχοντας κατορθώσει νὰ κρατήσει τὰ ἰδανικά του ψηλά καὶ τὶς ἀξίες του ὑψηλότερα, κι ὄχι αὐτὸ τὸ εἶδος δολοφονίας ποὺ κάποιοι δήμιοι ὀνομάζουν σήμερα εὐθανασία, ὑπὸ τὴν κάλυψιν τῆς «ἰατρικῆς ἐπιστήμης»!). Εὐτυχής καὶ περήφανος ὁ Διαγόρας, ἔγειρε στην ἀγκαλιά τῶν τέκνων του καὶ πέρασε στὴν αἰωνιότητα, στεφανοφορεμένος μὲ τοὺς κοτίνους τῶν υἰῶν του! Μπορεῖ νὰ μὴν ἀνέβηκε στὸν Ὄλυμπον, ἀλλὰ φρόντισε νὰ μείνει ἀθάνατος…τουλάχιστον ὅσον ὑπάρχουν Ἕλληνες νὰ τὸν θυμοῦνται… 

Β. ὁ ΘΕΑΓΕΝΗΣ ὁ ΘΑΣΙΟΣ. Ὑπερβολικὰ δυνατὸς ἀθλητής. Ὁ Παυσανίας γράφει (Ἡλειακά,Β,6) πὼς ὁ ἀνδριάντας του ηὑρίσκετο δίπλα σὲ αὐτοὺς τοῦ βασιλέως Φιλίππου τοῦ Ἀμύντα καὶ τοῦ υἰοῦ του, Μ. Ἀλεξάνδρου. Γράφει ἀκόμη πὼς ἄν καὶ ἀναφέρεται ὡς πατήρ του ὁ ἱερεὺς τοῦ Θασίου Ἡρακλέους, Τιμοσθένης, οἱ Θάσιοι πιστεύουν πὼς ὁ πατήρ του εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Ἡρακλῆς, ὁ ὁποῖος πῆρε τὴν μορφὴ τοῦ Τιμοσθένους καὶ γονιμοποίησε τὴν μητέρα τοῦ Θεαγένους. Τόσο δυνατὸ παιδὶ ἦταν. 

(Θεαγένης ὁ Θάσιος) 

Μάλιστα λέγεται πὼς  ὅταν ἦταν 9 ἐτῶν, θαυμάζοντας ἕνα μπρούτζινο ἄγαλμα ποὺ ἦταν τοποθετημένο στὴν ἀγορά, τὸ σήκωσε στὰ χέρια του καὶ τὸ μετέφερε στὸ σπίτι του! Ὅταν ἔγινε γνωστὴ ἡ πράξις του, ἐπειδὴ ἐθεωρήθη ἱεροσυλία ἡ κλοπή του ἀγάλματος, θύμωσαν τόσο πολὺ μαζί του, ποὺ θέλησαν νὰ τὸν καταδικάσουν σὲ θάνατον. Εὐτυχῶς γιὰ τὸν μεγάλον ὰθλητὴ ἐπεκράτησε ἡ γνώμη τῶν γηραιοτέρων, οἱ ὁποῖοι θεώρησαν πὼς ὡς τιμωρία, ἀρκοῦσε νὰ τὸ ξανασηκώσει καὶ νὰ τὸ μεταφέρει πάλι πίσω στὴν βάσιν του, ὅπως καὶ τελικῶς ἔγινε. Ἀπὸ ἐκείνη τὴν ἡμέρα τὸ ὄνομά του, ἔγινε γνωστὸ καὶ ἡ δύναμίς του ἀκόμα πιὸ ξακουστή.

Ὁ Παυσανίας γράφει στὴν ἴδια παράγραφον τῶν Ἡλειακῶν του πὼς ἐκτὸς ἀπὸ τὶς πολλές του νίκες στὰ Ὀλύμπια, εἶχε ἀκόμη 3 στὰ Πύθια στὴν πυγμή, 9 στὰ Νέμεα καὶ 10 στὰ Ἴσθμια στὴν πυγμὴ καὶ στὸ παγκράτιον. Στοὺς ἀγῶνες στὴν Φθία ποὺ ἐγίνοντο πρὸς τιμὴν τοῦ Ἀχιλλέως, ἐπεκράτησε καὶ ἐκεῖ στὸν δόλιχον. Ἐπεκρατοῦσε σὲ πάρα πολλοὺς κατὰ καιροὺς ἀγῶνες, συλλέγοντας κατὰ τὸν Παυσανία 1400 στεφάνια! ( «τοὺς δὲ σύμπαντας στεφάνους τετρακοσίους τε ἔσχε καὶ χιλίους», Ἡλειακά,Β,6,5). 

Μετὰ τὸν θάνατόν του οἱ Θάσιοι ἔστησαν ἀνδριάντα του, ὅπου καὶ τὸν τιμοῦσαν ὡς ἰσόθεο. Γράφει ὁ Παυσανίας στὴν συνέχεια τῆς 6^ης παραγράφου τῶν Ἡλειακῶν, πὼς κάποιος ποὺ δὲν κατάφερε νὰ τὸν νικήσει ὅσον ἦταν ἐν ζωῇ, πήγαινε κάθε βράδυ καὶ μαστίγωνε τὸν ἀνδριάντα τοῦ Θεαγένους, ὥσπου μία μέρα τὸ ὁμοίωμα ἔφυγε ἀπὸ τὴν βάσιν του καὶ ἔπεσε πάνω του καὶ τὸν σκότωσε.
Τὰ παιδιὰ τοῦ ἀποθανόντος θεώρησαν ὑπεύθυνο γιὰ τὸν θάνατο τοῦ πατρός τους τὸν μπρούτζινον ἀδριάντα καὶ ἔτσι ἀποφασίστηκε νὰ «ἐξοριστεῖ» ἀπὸ τὸ νησί. Ἡ ἐξορία στὴν περίπτωσιν αὐτή, ἦταν νὰ πεταχτεῖ τὸ ὁμοίωμα στὴν θάλασσα.

Ἀργότερα ἡ Θάσος ἐπλήγη ἀπὸ μεγάλη ξηρασία, ἡ γὴ δὲν ἀπέδιδε καρποὺς καὶ τὸ μαντεῖον τῶν Δελφῶν, ὅπου ἀπευθύνθηκαν οἱ Θάσιοι γιὰ νὰ ζητήσουν συμβουλή, τοὺς χρησμοδότησε νὰ δεχθοῦν πίσω ὅλους τοὺς δεδιωγμένους. Καὶ ἀφοῦ συνέβη αὐτό ἡ γὴ συνέχιζε νὰ μὴ καρποφορεῖ, ὁπότε ἐπέστρεψαν στὸ μαντεῖον, τὸ ὁποῖον τοὺς ἀπήντησε:

«Θεαγένην δ’ἄμνηστον ἀφήκατε τὸν μέγαν ὑμῶν»
( =Τὸν μέγιστον ἀπὸ ἑσᾶς -τοὺς Θασίους-, ξεχάσατε, τὸν Θεαγένη)

Ἀποροῦντες τί θὰ κάνουν ἐφ’ὅσον ὁ ἀνδριὰς ηὑρίσκετο στὸν πάτο τῆς θαλάσσης, ἔβαλαν ἁλιεῖς νὰ τὸν ψάξουν καὶ νὰ τὸν ἀνελκύσουν. Ἀφοῦ τὸν βρῆκαν, τὸν ἐπέστρεψαν στὴν βάσιν του καὶ ἔτσι ἔπαυσε ἡ ξηρασία. Οἱ Θάσιοι ἀπὸ τότε θεώρησαν πὼς ὁ Θεαγένης ἦταν θεραπευτὴς καὶ πήγαιναν σὲ αὐτὸν οἱ νοσοῦντες καὶ προσέφερον θυσίες. Ὁ ἀνδριὰς στὴν Ἅλτιν γράφει πὼς ἦταν ἔργον τοῦ Αἰγινήτου, Γλαυκίου.

Γ. ὁ ΠΟΛΥΔΑΜΑΣ ὁ ΘΕΣΣΑΛΟΣ, ὁ ὀλυμπιονίκης πυγμάχος, ὁ ὁποῖος ἦταν τόσο δυνατὸς ποὺ νικοῦσε στὴν δύναμιν 4 ἄλογα! Ὁ Παυσανίας (Ἡλειακά, Β,5) μᾶς ἐνημερώνει πὼς ἦταν μεγαλόσωμος ἄνθρωπος καὶ πολὺ δυνατός. Γράφει μάλιστα πὼς καθυπέταξε στὸν Ὄλυμπον ἕναν μεγάλον καὶ ἄλκιμον λέοντα χωρὶς ὅπλα, μόνον μὲ την ῥώμη του.
Ἔπειτα, ἄλλη φορὰ μπῆκε σὲ αγέλη βοδιῶν καὶ ἅρπαξε τὸν πιὸ μεγαλόσωμο καὶ δυνατὸν ταῦρο ἀπὸ τὰ πίσω πόδια καὶ προσπαθώντας τὸ ζῶον νὰ διαφύγει, ἔμειναν οἱ ὁπλές του στὰ χέρια τοῦ Πολυδάμαντος.
 Ἄλλο περιστατικὸν μὲ τὸν ἀτρόμητον Πολυδάμαντα, ποὺ ἀναφέρει ἐπίσης στὴν 5^η παράγραφον τῶν Ἡλειακῶν τοῦ ὁ Παυσανίας, εἶναι καὶ τὸ ὅτι πιάνοντας μὲ τὸ χέρι του ἀπὸ πίσω ἕνα ἅρμα ποὺ ἔτρεχε μὲ μεγάλη ταχύτητα, κατάφερε νὰ τὸ σταματήσει, νικώντας σὲ δύναμιν καὶ τοὺς ἵππους καὶ τὸ βάρος τοῦ ἅρματος μὲ τὸν ἡνίοχο πάνω!

Ὅμως τὸ πιὸ σπουδαῖον περιστατικὸν ἦταν ἡ ἀντίδρασίς του ἀπέναντι στὸν βασιλιὰ τῶν Περσῶν, Δαρεῖον. Ὅταν ὁ τελευταῖος ἐπληροφορήθη γιὰ τὴν ἄλκη καὶ τὰ κατορθώματα τοῦ Πολυδάμαντος, διέταξε σὲ ἀγγελιαφόρους νὰ τοῦ ποῦν νὰ παρουσιασθεῖ μπροστά του. Ὁ Δαρεῖος ἤθελε νὰ δεῖ ἰδίοις ὄμμασι ἄν ἰσχύουν ὅσα εἶχε ἀκούσει. Ἐκεῖ λέει πὼς μονομάχησε ταυτοχρόνως μὲ 3 Ἀθανάτους ( =τὸ ἐπίλεκτον σῶμα τοῦ περσικοῦ στρατοῦ) καὶ τοὺς σκότωσε καὶ τοὺς 3! 

(Πολυδάμας ὁ Θεσσαλὸς)

Τὸ τέλος του ἦταν ἔνδοξο καὶ τραγικό. Κάποια στιγμὴ πίνοντας μὲ τοὺς φίλους τους σὲ ἕνα σπήλαιον, ἄρχισε νὰ καταρρέει ἡ ὀροφὴ καὶ ὁ μεγάλος ἀθλητής, ῥωμαλέος καὶ θαρραλέος ὤν, τὴν συγκράτησε μὲ τὰ χέρια του. Κατάφερε νὰ σώσει τοὺς φίλους του, ἀλλὰ ὁ ἴδιος καταπλακώθηκε ἀπὸ τοὺς βράχους καὶ πέθανε.

Δ. ὁ ΜΙΛΩΝ ὁ ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ, ὁ ἄλκιμος παλαιστής. Εἶχε διακριθεῖ στὰ Ὀλύμπια 6 φορές (1 στὴν πάλη παίδων), 7 φορὲς στὰ Πύθια (1 νίκη ὡς παῖς), 10 στὰ Ἴσθμια καὶ 9 στὰ Νέμεα. Γιὰ τὴν ῥώμη του εἶχαν νὰ ποῦν ὅλοι. Ὁ Παυσανίας (Ἡλειακά, Β,14) συγκεκριμένα γράφει πὼς μποροῦσε νὰ σταθεῖ πάνω σὲ δίσκο ποὺ ἦταν ἀλειμμένος μὲ λάδι χωρὶς νὰ πέφτει καὶ χωρὶς νὰ μπορέσει κανεὶς νὰ τὸν μετακινήσει!
Ἀκόμα ἰσχυρίζεται πὼς κρατοῦσε μὲ τὸ χέρι του ἕνα ῥόδι ποὺ ὅση δύναμιν καὶ ἄν ἔβαζε κάποιος δὲν μποροῦσε νὰ τοῦ τὸ πάρει, ὅμως ὁ Μίλων κατάφερνε νὰ τὸ σφίγγει τόσο δυνατὰ, ἀλλὰ καὶ μὲ τέτοιον τρόπον ποὺ δὲν ἔσπαγε. Γράφει ἀκόμη πὼς ἦταν τόσο δυνατὸς ποὺ μετέφερε ὁ ἴδιος στὴν Ἅλτιν τὸν ἀνδριάντα του.

Πιὸ σπουδαῖον ἀκόμα ἦταν καὶ τὸ ὅτι ἔδενε γύρω ἀπὸ τὸ κεφάλι του μία ταινία/κορδόνι καὶ τὴν ἔσπαγε μὲ τὴν δύναμιν τῶν φλεβῶν του! Συγκεκριμένα γράφει ὁ Παυσανίας πὼς ἀφοῦ τὴν τοποθετοῦσε στὸ κεφάλι του κρατοῦσε τὴν ἀναπνοή του καὶ γεμίζοντας ἀπὸ τὴν ἀσφυξία, οἱ φλέβες τῆς κεφαλῆς του, μὲ αἷμα πετάγονταν πρὸς τὰ ἔξω καὶ διερρύγνυον τὸ κορδόνι («περιέδει τῷ μετώπῳ χορδὴν κατὰ ταὐτὰ δὴ καὶ εἰ ταινίαν περιθεῖτο ἢ στέφανον: κατέχων δὲ ἐντὸς χειλῶν τὸ ἆσθμα καὶ ἐμπιπλὰς αἵματος τὰς ἐν τῇ κεφαλῇ φλέβας, διεῤῥήγνυεν ὑπὸ ἰσχύος τῶν φλεβῶν τὴν χορδήν»,Ἡλ.,Β,14,7 ).

Μάλιστα ὡς τρόπον γυμναστικῆς εἶχε ἀπὸ μικρὴ ἡλικία ἕνα μοσχαράκι, τὸ ὁποῖον σήκωνε στοὺς ὤμους του καὶ περπατοῦσε, καὶ τὸ ὁποῖον βεβαίως βάρυνε ὅσο μεγάλωνε καὶ ὁ Μίλων, ὁπότε ἦταν ἕνας τρόπος ἐκγυμνάσεως μὲ προοδευτικὴ ἐπιβαρυνσι.

Λέγεται ἀκόμα πὼς σὲ μία συγκέντρωσιν τῶν Πυθαγορείων ποὺ παρίστατο, κατέρρευσε ἡ ὀροφὴ τοῦ οἰκοδομήματος καὶ ὁ Μίλων συγκρατοῦσε μὲ τὰ γυμνά του χέρια τὸ δοκάρι ποὺ τὴν στήριζε, μέχρι νὰ προλάβουν νὰ σωθοῦν ὅλοι οἱ φίλοι του. Τέτοια δύναμιν καὶ θάρρος εἶχε!

Τὸ 510 π.Χ ὅταν ἡ πόλις του συγκρούστηκε μὲ τὴν γειτονικὴ Σύβαριν, ὁ Μίλων φορώντας τὸν κότινον στὸ κεφάλι καὶ μία λεοντή (θύμιζε τὸν Ἡρακλῆ!), μὲ ἕνα ῥόπαλὸ στὸ χέρι, τὴν ῥώμη του καὶ τὴν ἀτρόμητη ὄψιν του κατάφερε νὰ φέρει τὴν νίκη στοὺς Κροτωνιᾶτες. 

(Μίλων ὁ Κροτωνιάτης)

Τὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἦταν τραγικό. Περπατώντας στὸ δάσος ἀντίκρυσε ἕναν κορμὸ δέντρου τὸν ὁποῖον εἶχαν ἀφήσει μὲ τὶς σφῆνες μέσα του οἱ ὑλοτόμοι γιὰ νὰ κρατιέται μισάνοιχτος καὶ θέλοντας νὰ δοκιμάσει γιὰ ἀκόμη μία φορὰ τὶς δυνάμεις του, προσπάθησε νὰ τὸν σπάσει μὲ τὰ χέρια του. Ὅμως δὲν ὑπελόγισε καλὰ καὶ πετάχτηκαν οἱ σφῆνες πρὸς τὰ ἔξω, κάνοντας τὰ χέρια τοὺ νὰ σφηνώσουν μὲς στὸν χοντρὸ κορμό. Μὴ μπορώντας νὰ τὰ «ξεκολλήσει», τὰ θηρία τοῦ δάσους τὸν βρῆκαν σὲ ἀδύναμη στιγμὴ καὶ τὸν κατεσπάραξαν…

Ε. ὁ ΓΛΑΥΚΟΣ ὁ ΚΑΡΥΣΤΙΟΣ, ὁ πυγμάχος, ὀλυμπιονίκης, δὶς Πυθιονίκης, 8κις Ἰσθμιονίκης καὶ Νεμεονίκης. Ἦταν ἀγρότης στὸ ἐπάγγελμα καὶ ὁ πατήρ του ἦταν αὐτὸς ὁ ὁποῖος διεπίστωσε τὴν μεγάλη σωματική του δύναμιν καὶ τὸ ταλέντο του στὴν πυγμήν, βλέποντάς τον πῶς εὐθυγράμμιζε τὸ ἄροτρον στὰ χωράφια ποὺ δούλευε.
Ὁ πατήρ του, Δημύλος συγκεκριμένα παρατηροῦσε τὸν υἰόν του νὰ μὴ χρησιμοποιεῖ σφυρὶ καὶ ἄλλα ἐργαλεῖα γιὰ νὰ χτυπᾶ τὰ σίδερα, παρὰ τὶς δυνατὲς γροθιές του καὶ ἀμέσως τὸν ὠδήγησε στοὺς ἀγῶνες στὴν Ὀλυμπία. Ὁ Παυσανίας (Ἡλειακά,Β, 10) γράφει πὼς ὁ Γλαῦκος κατήγετο ἀπὸ τὸν θαλάσσιο δαίμονα, Γλαῦκον τὸν Ἀνθηδόνιον.

Λέγει μάλιστα πὼς ὅταν κάποια στιγμὴ πυγμαχώντας στοὺς ἀγῶνες, ὁ ἀντίπαλος τὸν εἶχε σχεδὸν καταβάλει, τοῦ φώναξε ὁ πατήρ του ἀπὸ τὴν ἐξέδρα:

«ὦ παῖ τὴν ἐπ’ἀρότρου»
Δηλαδὴ: παιδί μου -δώσ’του μία γροθιὰ- σὰν αὐτὴ ποὺ δίνεις στὸ ἄροτρον.

Τότε λέγεται πὼς ὁ Γλαῦκος ἔδωσε τοῦ ἀντιπάλου του μία δυνατὴ γροθιὰ καὶ τὸν ἀποτελείωσε, κερδίζοντας ἔτσι τὸν κότινον! Ἡ φράσις «τὴν ἐπ’ἀρότρου» ἔχει μείνει στὴν ἱστορία.

ΣΤ. ὁ ΠΟΛΙΤΗΣ ὁ ΚΕΡΑΜΕΥΣ, ἐκ τῆς Κεράμου τῆς Καρίας. Ἡταν ὁ μόνος ποὺ κατάφερε νὰ κερδίσει μέσα σὲ μία μέρα στὸ στάδιον, στὸν δίαυλον καὶ στὸν δόλιχον!

Ζ. ὁ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ὁ ΡΟΔΙΟΣ, εἶχε καταφέρει καὶ αὐτὸς νὰ ἀποσπάσει 3 στεφάνια μέσα σὲ μία μέρα, διακριθεὶς στὸν δίαυλον, στὸ στάδιον καὶ στὸν ὁπλίτην δρόμον. Μάλιστα αὐτὸ δὲν τὸ κατάφερε μία μόνον φορά, ἀλλὰ 4 καὶ μάλιστα ἐπὶ 4 συνεχόμενες ὀλυμπιάδες (154^η-157^η ὀλυμπιάδα)! 

Η. ὁ ΛΑΔΑΣ ὁ ΔΡΟΜΕΥΣ, καὶ πιὸ συγκεκριμένα ὁ δολιχοδρόμος. Ὁ Παυσανίας στὰ Λακωνικά (Γ,21) γράφει πὼς ἦταν ταχύτατος. Λέγεται πὼς δὲν ἔτρεχε, ἀλλὰ πετοῦσε. Ὁ τάφος του βρισκόταν κοντὰ στὸν Εὐρώτα ποταμὸν, ὅπου ἐπιστρέφοντας μετὰ τὴν νίκη του στοὺς ἀγῶνες, πέθανε καὶ ἐτάφη ἐκεῖ. Ἀνδριὰντα αὐτοῦ τοῦ ἀνδρὸς θνήσκοντος στὸ τέρμα τοῦ δρόμου ἔφτιαξε ὁ Μύρων. Ὁ ἀνδριὰς ἦταν τοποθετημένος στὸν ναὸν τοῦ Λυκείου Ἀπόλλωνος.

Θ. ὁ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ὁ Β’, ὁ ΜΑΚΕΔΩΝ. Τί νὰ πρωτογράψει κάποιος γιὰ τὸν Φίλιππον, τὸν πατέρα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου;  Ἄναφορικῶς μὲ τοὺς ὀλυμπιακοὺς ἀγῶνες εἶχε καταφέρει νὰ λάβει στέφανον 3 φορὲς στὰ ἱππικὰ ἀγωνίσματα, ἕνα στὸν ἀγῶνα κελήτων, ἕνα στὸ τέθριππον καὶ ἕνα στὴν συνωρίδα. 

( Μακεδονικὸς στατήρ, κοπῆς Κωλοφῶνος, ποὺ ἀπεικονίζει τὸν Φίλιππον) 

Πληροφορίες ἠντλήθησαν ἀπὸ τὰ βιβλία: <<Ο ΕΝ ΤΗι ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ>>, ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, <<ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ>>, ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ,  <<ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Β’ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ>>, ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, <<ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ>>, Ζ. ΚΑΛΛΕΡΓΟΥ έκδ. 1499, <<ΙΣΤΟΡΙΑΙ>>, ΗΡΟΔΟΤΟΣ, <<ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ, ΗΛΕΙΑΚΑ>>, ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, <<ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΪΔΑ>>, <<ΙΣΤΟΡΙΑΙ>>, ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, <<ΡΗΤΟΡΙΚΗ>>, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, <<ΑΝΑΧΑΡΣΙΣ  Ή ΠΕΡΙ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ>>, ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ, <<ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΣ>>, ΦΛΑΒΙΟΣ ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ, <<ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ, ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΑ>>, ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, «ΔΕΙΠΝΟΣΟΦΙΣΤΑΙ», ΑΘΗΝΑΙΟΣ, <<ΗΘΙΚΑ,ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΑ>>, ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, <<ΙΛΙΑΣ>>, ΟΜΗΡΟΣ, <<ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ>>, ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ, <<ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΟΙ>>, ΠΙΝΔΑΡΟΣ, <<ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ, ΛΑΚΩΝΙΚΑ>>, ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, <<ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ>>, <<ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ>>, ΑΙΣΧΙΝΗΣ, <<ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ>>, ΛΥΣΙΑΣ, <<ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ>>, ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, <<ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ, ΑΡΚΑΔΙΚΑ>>, ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ,  .
Οἱ φωτογραφίες ἠντλήθησαν ἀπὸ τὴν «ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ» καὶ ἡ σχετικὴ τῆς ἱππαφέσεως ἀπὸ τὴν διαδικτυακὴ σελίδα τοῦ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΟΤΣΑΝΑΣ. Πληροφορίες γιὰ τὸν Διαγόρα ἠντλήθησαν καὶ ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα <<ΡΟΔΙΑΚΗ>>.
Ἡ ἔρευνα, ἡ σύνταξις καὶ ἡ συγγραφὴ ἔγινε ἀπὸ τὴν ἘΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ( Κωνσταντῖνα Ἀ.)