ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ (ΜΕΡΟΣ 1ΟΝ) : ΚΕΛΤΙΚΗ, ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ, ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ, ΑΛΠΕΙΣ, ΓΑΛΑΤΙΑ, ΜΑΛΤΑ

ΚΕΛΤΙΚΗ, ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ, ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ 

Σχετικῶς μὲ τὴν Κελτικὴ γράφει ὁ Διονύσιος ὁ Ἁλικαρνασσεύς, στὴν Ῥωμαϊκὴ Ἀρχαιολογία (ΙΔ,α,4-5) πὼς κάποιοι λένε πὼς ὠνομάστηκε ἔτσι ἡ Κελτική, εἴτε ἀπὸ κάποιον γίγαντα Κέλτον -υἰὸν τοῦ Πολυφήμου καὶ ἀδελφόν τοῦ Ἰλλυρίου καὶ τοῦ Γαλάτη ( Ἰλλυρ., 1,2, Ἀππιανός) -, ὁ ὁποῖος κυριάρχησε ἐκεῖ, εἴτε ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Ἡρακλέους και τῆς Ἀτλαντίδος Ἀστερόπης, τὸν Κέλτον, ποὺ ἦρχε ἐκεῖ καὶ ἔδωσε τὸ ὄνομά στὴν χώρα (ὁ ἄλλος τους υἰὸς ἦταν ὁ Ἴβηρος, ποὺ ὠνόμασε τὴν Ἰβηρία), εἴτε ἐπειδὴ ὅταν πῆγαν οἱ Ἕλληνες ἐκεῖ, ἐπειδὴ φύσηξε βίαιος ἄνεμος καὶ ἐξώκειλαν (ἔκελσαν) τὰ καράβια στὸν Γαλατικὸν ( < Γαλάτης, υἰὸς τοῦ Ἡρακλέους) κόλπον, λόγῳ τοῦ παθήματός τους, τὸν ὠνόμασαν Κελτική.

(κοινῷ δ᾽ ὀνόματι ἡ σύμπασα πρὸς Ἑλλήνων καλεῖται Κελτική, ὡς μέν τινές φασιν, ἀπό τινος γίγαντος Κελτοῦ αὐτόθι δυναστεύσαντος, ἄλλοι δὲ ἐξ Ἡρακλέους καὶ Ἀστερόπης τῆς Ἀτλαντίδος δύο γενέσθαι μυθολογοῦσι παῖδας, Ἴβηρον καὶ Κελτόν, οὓς θέσθαι ταῖς χώραις, ὧν ἦρξαν ἀμφότεροι, τὰς ὀνομασίας ἀφ᾽ αὑτῶν. οἱ δὲ ποταμὸν εἶναί τινα λέγουσι Κελτὸν ἐκ τῆς Πυρρήνης ἀναδιδόμενον, ἀφ᾽ οὗ πρῶτον μὲν τὴν συνεγγύς, ἔπειτα δὲ καὶ τὴν ἄλλην χώραν σὺν χρόνῳ κληθῆναι Κελτικήν. φασὶ δὲ καί τινες, ὅτι τοῖς πρώτοις Ἕλλησιν εἰς τήνδε τὴν γῆν περαιουμένοις αἱ νῆες ἀνέμῳ βιαίῳ φερόμεναι κατὰ τὸν κόλπον ἔκελσαν τὸν Γαλατικόν, οἱ δ᾽ ἄνδρες, ἐπειδὴ τοῦ αἰγιαλοῦ ἐλάβοντο, Κελσικὴν ἀπὸ τοῦ συμβάντος αὐτοῖς πάθους τὴν χώραν ἐκάλεσαν, ἣν ἑνὸς ἀλλαγῇ γράμματος οἱ μεταγενέστεροι Κελτικὴν ὠνόμασαν).

Τὸ Μέγα Ἐτυμολογικὸν ἀναφέρει πὼς Κέλτος ἐλέγετο ὁ υἰὸς τοῦ Ἡρακλέους ἀπὸ τὴν κόρη τοῦ Πρεάνου, τὴν Κελτώ, ἡ ὁποία έρωτεύτηκε τὸν Ἡρακλῆ παράφορα καὶ τοῦ ἔκανε τὸν Κέλτον, ποὺ ὠνόμασε τὰ ἔθνη ἐκεῖ πέρα.

Ὅποια ἐκδοχὴ κι ἄν ἰσχύει τὸ δεδομένον εἶναι ἕν, πὼς ὅπως καὶ ὁ ὑπόλοιπος πλανήτης, ἔτσι καὶ ἡ Κελτικὴ ἀπέκτησε ὄνομα χάρις στοὺς Ἕλληνας! 

ΙΤΑΛΙΑ/ΡΩΜΗ/ΤΙΒΕΡΗΣ/ΠΑΛΛΑΤΙΝΟΣ ΛΟΦΟΣ/ΛΑΤΙΟΝ/ΤΟΣΚΑΝΗ/ΕΤΡΟΥΣΚΟΙ

Ἔχοντας δεῖ ἀπὸ τὴν ἀρχαία μας γραμματεία, πῶς ἀπέκτησε ὄνομα ἡ Κελτική, περνᾶμε στοὺς Βίους Παραλλήλους τοῦ Πλουτάρχου (Ῥωμύλος, 1-2) καὶ μαθαίνουμε πῶς ἀπέκτησαν ὅνομα ἡ Ῥώμη, ἡ Ἰταλία, τὸ Λάτιον, ἡ Τοσκάνη, ὁ Τίβερης καὶ τὸ Παλλατίνο ποὺ λέμε σήμερα, ἀλλὰ καὶ τὴν πελασγικὴ καταγωγὴ τῶν Ἐτρούσκων. Ἡ σύγχρονος ἀπόδοσις τοῦ ἀρχαίου κειμένου (τὸ ὁποῖον τίθεται ἐντὸς εἰσαγωγικῶν) βρίσκεται ἐντὸς τῶν ἀγκυλῶν. Πληροφορίες γιὰ τὴν καλλιτέρα κατανόησιν τοῦ κειμένου τοῦ Πλουτάρχου, βρίσκονται ἐντὸς τῶν παρενθέσεων.

«Τὸ μέγα τῆς Ῥώμης ὄνομα καὶ δόξῃ διὰ πάντων ἀνθρώπων κεχωρηκὸς ἀφ' ὅτου καὶ δι' ἣν αἰτίαν τῇ πόλει γέγονεν, οὐχ ὡμολόγηται παρὰ τοῖς συγγραφεῦσιν, ἀλλ' οἱ μὲν Πελασγούς, ἐπὶ πλεῖστα τῆς οἰκουμένης πλανηθέντας ἀνθρώπων τε πλείστων κρατήσαντας, αὐτόθι κατοικῆσαι, καὶ διὰ τὴν ἐν τοῖς ὅπλοις ῥώμην οὕτως ὀνομάσαι τὴν πόλιν, οἱ δὲ Τροίας ἁλισκομένης διαφυγόντας ἐνίους καὶ πλοίων ἐπιτυχόντας ὑπὸ πνευμάτων τῇ Τυρρηνίᾳ προσπεσεῖν φερομένους, καὶ περὶ τὸν Θύμβριν ποταμὸν ὁρμίσασθαι·»

[ Τὸ μέγα τῆς Ῥώμης ὄνομα, τὸ τυχὸν πολλῆς δόξης ὑπὸ ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἀπὸ τίνος καὶ γιὰ τίνα αἰτίαν ἐδόθη εἰς τὴν πόλιν καὶ περὶ τοῦτου δὲν συμφωνοῦν οἱ συγγραφεῖς, ἀλλὰ οἱ μὲν λένε πὼς οἱ Πελασγοὶ, περιπλανηθέντες ἐπὶ πλεῖστα μέρη τῆς οἰκουμένης καὶ ἐξουσιάσαντες/κρατήσαντες ἐπὶ πλείστων ἀνθρώπων καὶ κατοικοῦντες ἐκεῖ πέρα, ὠνόμασαν ἔτσι τὴν πόλιν διὰ τῆς ΡΩΜΗΣ ( =δύναμις -σωματικὴ κυρίως-, ὁ μὴ ἔχων ταύτην ἀποκαλεῖται μέχρι σήμερα ἄ-ρρωστος) ποὺ εἶχαν στὰ ὅπλα τους.
Ἄλλοι λένε πὼς ἁλισκομένης ( < ἁλ-ίσκω =καταστρέφω ὡς ἡ ἅλς/θάλασσα καταστρέφει στὸ πέρασμά της, ἅλ-ωσις, ἡ ὦσις/ὤθησις τῆς ἁλὸς) τῆς Τροίας, κάποιοι ἔφυγαν, ἐπέτυχον πλοῖα καὶ φερόμενοι ὑπὸ τῶν πνευμάτων ( < πνέω, δηλαδὴ ὑπὸ τῶν ἀνέμων), προσέπεσαν στὴν Τυρρηνία ( < Τυρσηνία < τύρσις=ὁ πύργος, ἐκ τοῦ τείρω =τρύω/τρυπῶ/ὀρύσσω, τὰ πελασγικὰ τείχη).

Οἱ Τυρσηνοί/Τυρρηνοί/Τρυσηνοί/Τρουσηνοί/Τροῦσκοι-Τοῦσκοι καὶ ἀργότερα ἀποκαλούμενοι Ἐτροῦσκοι ἦταν ΠΕΛΑΣΓΙΚΟΝ φῦλον -θαυμαστοὶ μεταλλωρύχοι-, τὸ ὁποῖον ἐκινήθη πρὸς Δυσμὰς καὶ ἀφίχθη στὴν Ἰταλία, «ἐφ’ἐσπερίην ἅλα ( =δυτικὴ θάλασσα) βάντες ( < βαίνω), ἀυτόθι νηήσαντο ( =ἔπλευσαν) σὺν ἄνδρασι Τυρρηνοίσι», ὅπως γράφει καὶ ὁ Διονύσιος ὁ Περιηγητής.

«Οἱ Τυρρηνοὶ τοίνυν παρὰ τοῖς Ῥωμαίοις Ἑτροῦσκοι καὶ Τοῦσκοι προσαγορεύονται. οἱ δ᾽ Ἕλληνες οὕτως ὠνόμασαν αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ Τυρρηνοῦ Ἄτυος͵ ὥς φασι͵ τοῦ στείλαντος ἐκ Λυδίας ἐποίκους δεῦρο. ἐπὶ γὰρ λιμοῦ καὶ ἀφορίας ὁ Ἄτυς͵ εἷς τῶν ἀπογόνων Ἡρακλέους καὶ Ὀμφάλης», (Στράβων, Γεωγραφ., Ε,2,2). 

Οἱ Πελασγοὶ Τοῦσκοι ἐγκατεστάθησαν σὲ μία περιοχὴ τῆς Ἰταλίας καὶ τὴν ὠχύρωσαν μὲ τύρσεις, δηλαδὴ ψηλὰ τείχη, τὴν ὁποίαν ὀνόμασαν…Τουσκία, ἤτοι ΤΟΣΚΑΝΗ) καὶ ἀγκυροβόλησαν στὸν Θύμβριν (λατινιστὶ Thybris καὶ σήμερα ΤΙΒΕΡΗΣ, ἐκ τῆς νύμφης Θύμβριδος, μητρὸς τοῦ Πανός. Ὁ Στέφανος Βυζάντιος στὰ «Ἐθνικά» του -Α,69,7- γράφει πὼς ἐκεῖ πέθανε ὁ βασιλεὺς Τιβερίνος).

Συνεχίζει ὁ Πλούταρχος, στὸν Ῥωμύλον γράφοντας:

«Ταῖς δὲ γυναιξὶν αὐτῶν, ἀπορουμέναις ἤδη καὶ δυσανασχετούσαις πρὸς τὴν θάλασσαν, ὑποθέσθαι μίαν, ἣ καὶ γένει προὔχειν καὶ φρονεῖν ἐδόκει μάλιστα, Ῥώμην ὄνομα, καταπρῆσαι τὰ πλοῖα.
Πραχθέντος δὲ τούτου, πρῶτον μὲν ἀγανακτεῖν τοὺς ἄνδρας, ἔπειτα δι' ἀνάγκην ἱδρυνθέντας περὶ τὸ Παλλάντιον, … ἄλλην τε τιμὴν ἀπονέμειν τῇ Ῥώμῃ καὶ τὴν πόλιν ἀπ' αὐτῆς ὡς αἰτίας προσαγορεύειν. Ἐξ ἐκείνου…οἰκείους ἄνδρας ἀσπάζεσθαι τοῖς στόμασι· καὶ γὰρ ἐκείνας, ὅτε τὰ πλοῖα κατέπρησαν, οὕτως ἀσπάζεσθαι καὶ φιλοφρονεῖσθαι τοὺς ἄνδρας, δεομένας αὐτῶν καὶ παραιτουμένας τὴν ὀργήν».

[ =Ἐπειδὴ οἱ γυναῖκες αὐτῶν εἶχαν ἀπαυδήσει καὶ δυσανασχετήσει ἀπὸ τὴν θαλασσοπλοΐα, συνεβούλευσε μία, ἡ ὁποία κατὰ τὸ γένος καὶ κατὰ τὸν νοῦν φαίνεται πὼς ὑπερίσχυε τῶν ἄλλων, τῆς ὁποίας τὸ ὄνομα ἦταν Ῥώμη, νὰ πυρπολήσει ( καταπρῆσαι < καταπίμπρημι) τὰ πλοῖα.

Καὶ ἀφοῦ ἐπράχθη αὐτό, οἱ ἄνδρες τους ἀγανάκτησαν, ἔπειτα δι’ἀνάγκης ἐγκατεστάθησαν στὸ ΠΑΛΛΑΝΤΙΟΝ ( < Παλλάντιον Ἀρκαδίας, τὸ ὁποῖον εἶχε χτίσει ὁ ἐγγονὸς τοῦ Πελασγοῦ, Πάλλας. Ὁ Ἀρκὰς Εὔανδρος χιλιάδες χρόνια π.Χ ξεκίνησε μὲ τοὺς Ἀρκάδες του νὰ ἀποικήσει τὴν Ἰταλία καὶ ἔχτισε στὴν ἀνατολικὴ ὄχθη τοῦ Θύμβριδος/Τίβερη, οἰκισμὸν ἐπὶ τοῦ μεσαίου ἐκ τῶν 7 λόφων τῆς περιοχῆς, ὁ ὁποῖος ὠνομάσθη Παλλαντινὸς λόφος -λόγω τοῦ ὀνόματος τῆς γενέτειρας τοῦ Εὐάνδρου-, αὐτὸ ποὺ μέχρι σήμερα λέγεται Παλλατινὸς λόφος.
Γύρω ἀπὸ αὐτὸν τὸν λόφον ἐτέθησαν ἀργότερα τὰ θεμέλια τῆς Ῥώμης, γι’αὐτὸ καὶ ἀνεγνωρίσθη ἀπὸ τοὺς Ῥωμαίους αὐτοκράτορες πολὺ ἀργότερα ὡς ἱστορικὴ μητρόπολις. Λέγεται πὼς ἐπὶ Εὐάνδρου μετεφέρθησαν καὶ τὰ γράμματα στὴν Ἰταλία -τὰ γράφουν ὅλοι ἀπὸ τὸν Διονύσιο τὸν Ἁλικαρνασσέα μέχρι τὸν Τάκιτο κ.ἄ-, ἀλλὰ καὶ σύμφωνα μὲ τὸν Βιργίλιον, ὁ ἴδιος ὁ Εὔανδρος μὲ τὸν Κρόνον νομοθέτησαν στὴν περιοχὴ, γιατὶ οἱ ἀρχικοὶ κάτοικοι δὲν εἶχαν μόρφωσιν καὶ ἤθη, καὶ τὴν περιοχὴν τὴν ὤνόμασαν ΛΑΤΙΟΝ, ἐκ τοῦ λάθω/λανθάνω, λατινιστὶ lateo, διότι ἐκεῖ ἐκρύφθησαν ἀσφαλεῖς πλέον- Τὸ Λάτιον πολλοὶ τὸ λένε καὶ ΑΥΣΟΝΙΑ. Ὁ Στέφανος Βυζάντιος στὰ «Ἐθνικά» του (148) γράφει : «Αὔσων, ὁ Ἰταλός, ἀπὸ Αὔσονος, ὃς ἐκ Καλυψοῦς ἐγεννήθη τῷ Ἄτλαντι»)…κι ἐπειδὴ ἦταν ἡ Ῥώμη (ἡ γυναῖκα) ἡ αἰτία νὰ ἐγκατασταθοῦν ἐκεῖ τῆς ἀπένειμαν τιμὴ καὶ ὠνόμασαν ἔτσι τὴν πόλιν. Καὶ λόγῳ ἐκείνου τοῦ περιστατικοῦ ἀπὸ τότε τοὺς ἄνδρες τους στὰ στόματα φιλοῦσαν, ὅταν τὰ πλοῖα ἔκαψαν, διότι ἔτσι φιλώντας τους, τοὺς καλόπιαναν, ἱκετεύοντας αὐτοὺς καὶ καταραΰνοντας τὴν ὀργή τους ].

Καὶ συνεχίζει λίγο πιὸ κάτω στὸ ἀπόσπασμα ὁ Πλούταρχος γράφοντας:

«Ἄλλοι δὲ Ῥώμην, Ἰταλοῦ θυγατέρα καὶ Λευκαρίας, οἱ δὲ Τηλέφου τοῦ Ἡρακλέους, Αἰνείᾳ γαμηθεῖσαν, οἱ δ' Ἀσκανίῳ τῷ Αἰνείου, λέγουσι τοὔνομα θέσθαι τῇ πόλει· οἱ δὲ Ῥωμανόν, Ὀδυσσέως παῖδα καὶ Κίρκης, οἰκίσαι τὴν πόλιν· οἱ δὲ Ῥῶμον ἐκ Τροίας ὑπὸ Διομήδους ἀποσταλέντα τὸν Ἠμαθίωνος, οἱ δὲ Ῥῶμιν Λατίνων τύραννον, ἐκβαλόντα Τυρρηνοὺς τοὺς εἰς Λυδίαν μὲν ἐκ Θετταλίας, ἐκ δὲ Λυδίας εἰς Ἰταλίαν παραγενομένους. Οὐ μὴν οὐδ' οἱ Ῥωμύλον τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων ἀποφαίνοντες ἐπώνυμον τῆς πόλεως ὁμολογοῦσι περὶ τοῦ γένους αὐτοῦ».

[ =Ἄλλοι λένε πὼς ἡ  Ῥώμη ἔδωσε τὸ ὄνομα στὴν πόλιν, ἡ κόρη τοῦ  Ἰταλοῦ καὶ τῆς Λευκαρίας (ὁ Ἰταλός ἦταν πανάρχαιος βασιλεὺς τῶν Πελασγῶν. Ἄλλοι λένε πὼς ἡ ΙΤΑΛΙΑ ὠνομάσθη ἔτσι ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Τηλεγόνου καὶ τῆς Πηνελόπης - ἡ ὁποία μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Οδυσσέως ὑπανδρεύθη τὸν ὐιὸν τοῦ Ὀδυσσέως ἐκ Κίρκης, Τηλέγονον-, τὸν ὁποῖον ἔλεγαν Ἰταλόν, δηλαδὴ ταῦρον, ὁρμητικὸν ἐκ τοῦ «ἴτης < εἴμι, βλ. ἴτε» ). 

Ἄλλοι λένε πὼς ἦταν κόρη τοῦ Τηλέφου, τοῦ υἰοῦ τοῦ Ἡρακλέους, ἡ ὁποία ἐνυμφεύθη τὸν Αἰνείαν (υἰὸν τοῦ Ἀγχίση καὶ τῆς Ἀφροδίτης) ἤ τὸν Ἀσκάνειον, υἰὸν τοῦ Αἰνείου. Ἄλλοι ὅτι τὴν πόλιν κατοίκησε ὁ Ῥωμανὸς, τὸ παιδὶ τοῦ Ὀδυσσέως καὶ τῆς Κίρκης (ὁ τρίτος υἰός τους ἦταν ὁ Λατῖνος, κατὰ ἄλλους ἦταν υἰὸς τοῦ Τηλεμάχου καὶ τῆς Κίρκης ἤ τοῦ Ὀδυσσέως καὶ τῆς Καλυψοῦς). Ἄλλοι λένε ἀπὸ τὸν Ῥῶμον, τοῦ Ἠμαθίωνος (υἰὸς τοῦ Τιθωνοῦ καὶ τῆς Ἡοῦς, βασιλεὺς τῶν Αἰθιόπων) ἀπὸ τὴν Τροία τὸν ἀποσταλέντα ἀπὸ τὸν Διομήδη.

Ἄλλοι ἀπὸ τὸν Ῥώμιν, τύραννον τῶν Λατίνων, ἐκδιώξαντα τοὺς Τυρρηνούς, οἱ ὁποῖοι εἶχαν μετέβη ἀπὸ τὴν Θεσσαλία στὴν Λυδία καὶ ἀπὸ τὴν Λυδία στὴν Ἰταλία. Ἀλλὰ ὅμως, οὔτε ὅσοι ἀποδίδουν στὸν Ῥωμύλον τὴν ἐπωνυμίαν τῆς πόλεως, κατὰ τὸν πιθανότερον λόγον συμφωνοῦν περὶ τῆς γενεαλογίας].

(Καὶ ἀναφέρει ὁ M. Cary στὴν «Ῥωμαϊκὴ Ἱστορία» πὼς ἀφετηρία τῆς τοπικῆς παραδόσεως ὑπῆρξε τὸ πλάσιμο ἑνὸς ἱδρυτὴ Ῥωμύλου, ποὺ εἶχε γιὰ δίδυμον ἀδελφὸν τὸν Ῥῶμον, γιὰ νὰ τοῦ δώσουν ἀνθρώπινη καὶ ἡρωικὴ ὑπόστασιν, ὅμως δὲν εἶναι παλαιότερος τοῦ 4^ου αἰ.).

Γράφει ἡ Τζιροπούλου στὸ βιβλίον τοῦ καθηγητοῦ τοῦ γ’κύκλου σπουδῶν τῆς διδασκαλίας μαθημάτων ἀρχαίων ἑλληνικῶν, πὼς ὁ Ἀθ. Σταγειρίτης (Ὠγυγία, Β’, 472), παρατηρεῖ πὼς ἄν ἡ Ῥώμη ἐτυμολογεῖτο ὑπὸ τοῦ Ῥωμύλου, θὰ ἔπρεπε νὰ λέγεται Ῥωμοῦλα. Ἐπιπλέον ὁ Ῥωμύλος θεοποιηθεὶς ἀπεκλήθη Quirinus, ἐκ τοῦ «Κοίρανος» ( =κυρίαρχος, κύριος). 

Ἄλλοι πάλι τὴν ἐτυμολογοῦν ἀπὸ τὴν κόρη τοῦ Εὐάνδρου, Ῥώμη. 

Ὁ Ἀρριανὸς (Λουπερκάλια) ἀναφέρει πὼς Ῥώμη ἐλέγετο κάποια θυγατέρα τοῦ Ἀσκληπιοῦ (Diva Roma, Aesculapi filia), ἡ ὁποία ὠνόμασε τὴν πόλιν (Romam sub ipso nomine vocant). 

ΓΑΛΑΤΙΑ/ΓΑΛΛΟΙ/ΦΡΑΓΚΟΙ/ΑΛΙΖ/ΑΛΠΕΙΣ/ΛΙΓΥΡΙΑ

Σὲ προηγούμενον κεφάλαιον ἀνεφέρθη ὁ Διονύσιος ὁ Ἁλικαρνασσεύς, ὁ ὁποῖος μέσα ἀπὸ τὸ σύγγραμμά του (Ῥωμαϊκὴ Ἀρχαιολογία,ΙΔ’,1) μᾶς ἐνημερώνει πῶς ὠνομάστηκε ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Ἡρακλέους, Κέλτον, ἡ Κελτική.

Ὕστερα ἔρχεται ὁ Διόδωρος ὁ Σικελιώτης μέσα ἀπὸ τὸ σύγγραμμά του (Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, Ε,24) νὰ συμπληρώσει τὸ πάζλ ὀνοματοθεσίας τοῦ πλανήτου ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων, γιὰ τὸ πῶς ὠνομάστηκε ἡ ΓΑΛΑΤΙΑ ἀπὸ τὸν ἄλλον υἰὸν τοῦ Ἡρακλέους, τὸν Γαλάτη, τὸν ὁποῖον τὸν ἔκανε μὲ τὴν κόρη ἐπιφανοῦς ἀνδρὸς ποὺ ἐβασίλευε στὴν Κελτική, ἡ ὁποῖα ἐνῶ ἠρνεῖτο νὰ ὑπανδρευθῇ, ὅταν ἀντίκρυσε τὸν Ἡρακλῆ μετὰ τὴν ἐκστρατεία ἐπὶ τοὺ Γηρυόνου , ὅταν αὐτὸς περιπλανώμενος κατήντησε στὴν Κελτικὴ καὶ ἔχτισε πόλιν ποὺ ὠνομάστηκε ΑΛΗΣΙΑ [ < ἄλη =περιπλάνησις, ἡ σημερινὴ Ἀλίζ (Alise-Sainte-Reine)], τὸν εἶδε καὶ τὸν ἐθαύμασε γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν σωματική του ὑπεροχή, ἐμίγη μὲ αὐτὸν γεννώντας του τὸν υἰόν τους, Γαλάτη, ὁ ὁποῖος προεἶχε πολὺ ἀπὸ τοὺς ὁμοεθνεῖς του καὶ στὴν ἀρετὴ τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ καὶ τοῦ σώματος. Ὅταν ἀνδρώθηκε σὲ ἡλικία, διαδέχτηκε τὴν βασιλεία τοῦ πατρός του καὶ γενόμενος περιβόητος γιὰ τὴν ἀνδρεία του, αὐτούς ποὺ ὑπέταξεν σὲ αὐτὸν, τοὺς ὠνόμασε λόγω τοῦ ὀνόματός του, Γαλάτες καὶ ἀπὸ αὐτὸν ὁλόκληρη ἡ περιοχὴ Γαλατία προσηγορεύθη.
 
( «τῆς Κελτικῆς τοίνυν τὸ παλαιόν, ὥς φασιν, ἐδυνάστευσεν ἐπιφανὴς ἀνήρ, ᾧ θυγάτηρ…τὸν γάμον ἀπηρνεῖτο, νομίζουσα μηδένα τούτων ἄξιον ἑαυτῆς εἶναι. κατὰ δὲ τὴν Ἡρακλέους ἐπὶ Γηρυόνην στρατείαν, καταντήσαντος εἰς τὴν Κελτικὴν αὐτοῦ καὶ πόλιν Ἀλησίαν ἐν ταύτῃ κτίσαντος, θεασαμένη τὸν Ἡρακλέα καὶ θαυμάσασα…μιγεῖσα δὲ τῷ Ἡρακλεῖ ἐγέννησεν υἱὸν ὀνόματι Γαλάτην, πολὺ προέχοντα τῶν ὁμοεθνῶν ἀρετῇ τε ψυχῆς καὶ ῥώμῃ σώματος. Ἀνδρωθεὶς δὲ τὴν ἡλικίαν καὶ διαδεξάμενος τὴν πατρῴαν βασιλείαν… περιβόητος δὲ γενόμενος ἐπ´ ἀνδρείᾳ τοὺς ὑφ´ αὑτὸν τεταγμένους ὠνόμασεν ἀφ´ ἑαυτοῦ Γαλάτας· ἀφ´ ὧν ἡ σύμπασα Γαλατία προσηγορεύθη» ).

Καὶ ἀπὸ τοὺς κατοίκους καὶ τὰ χαρακτηριστικά τους ὠνομάστηκε μετέπειτα καὶ ἡ ΓΑΛΛΙΑ.
Γράφει ὁ Ἰσίδωρος τῆς Σεβίλλης στὸ «Etymologica», (14,25) πὼς ἡ Γαλλία ὠνομάσθη ἔτσι λόγω τῆς λευκότητος τοῦ δέρματος τῶν κατοίκων της. Συγκεκριμένα :
«Gallia, a candore ( < κάνδαρος ὁ ἄνθραξ καὶ candeo =τὸ καίω, συνεκδοχικῶς ἡ λάμψις, ἡ λευκότης) populi ( =τῶν ἀνθρώπων, τοῦ λαοῦ) nuncupata est ( < nomen + capio < ὄνομα +κάπτω, ἁρπάζω, παίρνω, = προσηγορεύθη). Γάλα enim, Graece, lac ( < γα-λακ-τος) est». 

Καὶ μάλιστα εἴμαστε τόσο παλαιοὶ ποὺ ἀκόμα τοὺς Γάλλους τοὺς ἀποκαλοῦμε μὲ τὸ ὄνομα ἐκ τῶν Γαλατῶν, τὸ ὁποῖον χρησιμοποιηθὲν ἐπὶ χιλιετίες, ἐχαράχθη στὴν μνήμη μας, ἐνῶ οἱ ἀλλοεθνεῖς τοὺς ἀποκαλοῦν ΦΡΑΓΚΟΥΣ (κι αὐτὸ ἀπὸ ἑλληνικὸν ἔτυμον, ἀπὸ τὸ Fράγνυμι =σπάω, ῥηγνύω, διότι ἔσπασαν τὴν ὑποτέλειαν καὶ δὲν πλήρωναν πλέον φόρους). Καὶ αὐτὸ διότι οἱ πολὺ μεταγενέστεροι Φράγκοι ἐπεκράτησαν τῶν Γαλατῶν.
Σήμερα βέβαια καὶ αὐτοί, σὲ μία Εὐρώπη ποὺ βουλιάζει ἀπὸ ἐπήλυδες, ἔπαψαν ὄχι Γάλλοι νὰ εἶναι, ἀλλὰ καὶ Φράγκοι!

Τώρα, ἐπιστρέφοντας στὸν Ἡρακλῆ καὶ στὰ σχετικὰ μὲ τὴν Ἀλεσία, χρήσιμη γιὰ τὶς γνώσεις μας πληροφορία εἶναι καὶ αὐτὴ ποὺ ἀναφέρεται ἀπὸ τὸν Διόδωρον Σικελιώτη καὶ στὸ Δ’ (19,21) βιβλίον τῆς «Ἱστορικῆς Βιβλιοθήκης» πὼς ὁ Ἡρακλῆς φτάνοντας στὴν Κελτικὴ κατέλυσε τὶς συνήθεις παρανομίες καὶ ξενοκτονίες ἐκεῖ καὶ μεγάλο πλῆθος ἀπὸ ὅλα τὰ ἔθνη συνεστράτευσε ἐκουσίως μαζί του καὶ ἐκεῖνος ἔκτισε πόλιν, τὴν ὁποίαν λόγῳ τῆς περιπλανήσεώς του κατὰ τὴν ἐκστρατεία, τὴν ὁποίαν ὠνόμασε Ἀλεσία.

Γράφει ἀκόμα πὼς μετὰ τὴν Κελτικὴ πορεύτηκε πρὸς τὴν Ἰταλία καὶ καθῶς περνοῦσε τὴν ὀρεινὴ περιοχὴ τῶν ΑΛΠΕΩΝ ( < αλφός, ὁ λευκὸς, ἐξ οὗ καὶ στὰ λατινικὰ albus εἶναι ὁ λευκός. Ὠνομάστηκαν ἔτσι λόγω τοῦ λευκοῦ ἀπὸ τὰ χιόνια χρώματός τους), ὁδοποίησε τὸν δύσβατον καὶ τραχὺ δρόμον, ὥστε νὰ γίνει βατὸς γιὰ στρατεύματα καὶ ὑποζύγια μὲ ἀποσκευές. Μία παραφυὰς τῶν Ἄλπεων μάλιστα μέχρι σήμερα ὀνομάζεται Γραῖαι (Γραῖκαι, δηλ. ἑλληνικές) Ἄλπεις καὶ βρίσκεται στὴν σημερινὴ Γαλλία (σχόλια στὸν Διόδωρον Σικελιώτη.

Καὶ γράφει πὼς οἱ βάρβαροι ποὺ κατοικοῦσαν ἐκείνη τὴν περιοχὴ συνήθιζαν στὰ δύσβατα σημεῖα νὰ καταληστεύουν τὰ στρατεύματα ποὺ περνοῦσαν, μέχρι ὅτου τοὺς ὑπέταξε ὅλους ὁ Ἡρακλῆς καὶ σκότωσε τοὺς ἀρχηγούς τους καὶ ἀπὸ τότε ἔγινε ἀσφαλὴς ἡ πεζοπορία γιὰ τοὺς μεταγενεστέρους. Καὶ ἀφοῦ πέρασε μέσω τῆς χώρας τῶν Τυρρηνῶν ( < τύρσεις ) καὶ τῶν Λιγύ(ρ)ων ( < λιγύς, σημερινὴ ΛΙΓΥΡΙΑ/LIGURIA)*¹, ἐστρατοπέδευσε ἐκεῖ ποὺ πολλὲς γενιὲς ἀργότερα χτίστηκε ἡ Ῥώμη, ἀπὸ τὸν Ῥωμύλον τοὺ Ἄρεως.

 ( «Ὁ δ’ Ἡρακλῆς … δ’ ἀναλαβὼν τὴν δύναμιν καὶ καταντήσας εἰς τὴν Κελτικὴν καὶ πᾶσαν ἐπελθὼν κατέλυσε μὲν τὰς συνήθεις παρανομίας καὶ ξενοκτονίας, πολλοῦ δὲ πλήθους ἀνθρώπων ἐξ ἅπαντος ἔθνους ἑκουσίως συστρατεύοντος ἔκτισε πόλιν εὐμεγέθη τὴν ὀνομασθεῖσαν ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν στρατείαν ἄλης Ἀλησίαν... ὁ δ’ Ἡρακλῆς τὴν ἐκ τῆς Κελτικῆς πορείαν ἐπὶ τὴν Ἰταλίαν ποιούμενος, καὶ διεξιὼν τὴν ὀρεινὴν τὴν κατὰ τὰς Ἄλπεις, ὡδοποίησε τὴν τραχύτητα τῆς ὁδοῦ καὶ τὸ δύσβατον, ὥστε δύνασθαι στρατοπέδοις καὶ ταῖς τῶν ὑποζυγίων ἀποσκευαῖς βάσιμον εἶναι. Τῶν δὲ τὴν ὀρεινὴν ταύτην κατοικούντων βαρβάρων εἰωθότων τὰ διεξιόντα τῶν στρατοπέδων περικόπτειν καὶ λῃστεύειν ἐν ταῖς δυσχωρίαις, χειρωσάμενος ἅπαντας καὶ τοὺς ἡγεμόνας τῆς παρανομίας ἀνελὼν ἐποίησεν ἀσφαλῆ τοῖς μεταγενεστέροις τὴν ὁδοιπορίαν. Ἡρακλῆς δὲ διελθὼν τήν τε τῶν Λιγύων καὶ τὴν τῶν Τυρρηνῶν χώραν, καταντήσας πρὸς τὸν Τίβεριν ποταμὸν κατεστρατοπέδευσεν οὗ νῦν ἡ Ῥώμη ἐστίν. Ἀλλ’ αὕτη μὲν πολλαῖς γενεαῖς ὕστερον ὑπὸ Ῥωμύλου τοῦ Ἄρεος ἐκτίσθη…) 

Καὶ γράφει σχετικῶς μὲ τὶς Ἄλπεις καὶ τὸν Ἡρακλῆ καὶ ὁ Κορνήλιος Νέπως (Βίος Ἀννίβα, 3,4) πὼς ὅταν ἔφτασε στὶς Ἄλπεις, ποὺ χωρίζουν τὴν Ἰταλία ἀπὸ τὴν Γαλλία, τὶς ὁποῖες κανεὶς πρὶν ἀπὸ αὐτὸν δὲν εἶχε διαβῆ μὲ στρατόν, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἡρακλῆ τὸν Ἕλληνα, ἀπὸ τὸν ὁποῖον γεγονός εἶναι πὼς σήμερα ( σημ.: τὸ σήμερα εἶναι τοῦ Κορνηλίου -1^ος αἰ. π.Χ- ) αὐτὴ ἡ διάβασις ὀνομάζεται Ἑλληνική.

Σὲ παραφθορὰ τῆς αἰολοδωρικῆς διαλέκτου τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ἤτοι στὰ λατινικὰ γράφει τὰ ἐξῆς:

[«ad ( < ἄντα =πρός) AIpes venit ( < βαίνω) , quae ( < ὁ-κοῖος, ὁ-ποῖος) Italiam ab ( < ἀπό) Gallia seiungunt ( < sine- jungo < ἄνευ+ ζυγός, ἀποσυνδέω, ξεχωρίζω) , quas nemo ( > ne + homo, βλ. nobody < ἀρνητ. μόριο νη +χῶμα) umquam ( < στερ. μόριο un + quae < ἄνευ/ἀντί + ὁκόταν) cum ( < σύν) exercitu ( < ex- erco < ἐκ +ἀρκέω) ante ( < ἄντα =πέρα, πρόσθεν) cum praeter ( < παρά) Herculem Graium transierat ( < transeo < τρύω/τετραίνω +εἴμι =μεταβαίνω) , quo facto ( < facio < φύω =γεννῶ, γίγνομαι) is hodie ( < hoc + die < ὅς +δια =ἡμέρα) saltus ( < ἀλδαίνω < ἅλλομαι, βλ. ἄλσος, πέρασμα) Graius appelatur ( < ἀπελλάζω = συγ-καλῶ ἐκκλησία, βλ. Ἀπέλλα)». 

*¹ Ἡ Λιγυρία ἤ Λιγουρία ἤ Λιγυστική ἀποτελεῖ τό Βορειοδυτικό τμῆμα τῆς Ἰταλίας, εὑρισκομένη μεταξύ τῶν Λιγυρικῶν Ἄλπεων καί τῶν Ἀπεννίνων πρὸς Βορρᾶν καί τῆς Μεσογείου, πρός Νότον. Ἐκτείνεται ἀπό τά σύνορα τῆς Γαλλίας πρός Δυσμάς μέχρι τοῦ κόλπου τῆς Σπέτσια πρός Ἀνατολάς. Ἀποτελοῦσε ἄλλοτε τήν δημοκρατία τῆς Γενούης, ναυτικῆς Ἰταλικῆς πόλεως, πού ἤκμασε κατά τόν Μεσαίωνα καί τῆς ὁποίας ἦταν παναρχαία Ἑλληνική πόλις -ἔχει διασωθῆ τό Λατινικό της ὄνομα Ἰανούα ἤ Ἰανόα- ἡ ὁποία ἐνωρίτατα ἐξιταλίσθηκε. Μέ τούς Λίγυες ἠσχολήθησαν λεπτομερῶς οἱ Ἕλληνες, διότι τούς θεωροῦσαν ἰδικούς των ἀποίκους (σχόλια στὸν Διόδωρον Σικελιώτη).

ΚΑΛΑΥΡΙΑ (CALABRIA), ΣΙΚΕΛΙΑ, ΡΗΓΙΟΝ, ΚΡΟΤΩΝΑΣ, ΚΑΥΛΩΝΙΑ, ΛΟΚΡΙ, ΒΟΥΑ

Ἡ περιοχὴ ΚΑΛΑΥΡΙΑ [ < καλή + αὔρα/Fρέπω καὶ ΚΑΛΑΒΡΙΑ < Καλαβρός, δισέγγονος Ἀρκάδος καὶ Λεάνειρας (στὸ λεξικὸν τοῦ Ἡσυχίου ὁρίζεται ὡς πόλις τῆς Μεσσαπίας -ἡ εὑρισκομένη δηλαδὴ στὸ μέσον τῆς ἄπας/ἄχας, τοῦ ὕδατος. Μεσσαπία λέγεται καὶ μέρος τῆς Χαλκίδας ἀλλὰ καὶ τῆς Ἰταλίας, συγκεκριμένα θεωρεῖται «τὸ τακούνι τῆς μπότας»- ] θυμίζει στὸ ὄνομα τὴν ἀρχαία Καλαυρία (σημερινὸ τμῆμα καὶ ἄλλο ὄνομα τοῦ Πόρου), ἀλλὰ αὐτὴ βρίσκεται στὸν νότιο μέρος τῆς Ἰταλίας ἔχοντας ἀνατολικῶς τὸ Ἰόνιον πέλαγος καὶ βορειοδυτικῶς τὴν Τυρρηνικὴ θάλασσα (Τυρρηνοί=πελασγικὸν φῦλον), γιὰ τὴν ἀκρίβεια βρίσκεται στὴν «μύτη τῆς μπότας». Λέγεται πὼς οἱ Καλαβροὶ μὲ τοὺς Ἀχαιοὺς ὑπὸ τὸν βασιλέα Ὑπέρη πῆγαν ἤδη πρὸ τῆς πρώτης χιλιετίας π.Χ. καὶ ἔφτιαξαν ἀποικίες στὴν περιοχή. Μάλιστα ἀπὸ τότε ὑπάρχει ἐκεῖ ὄρος τὸ ὁποῖον ὀνομάζεται Πόρος (Monte Poro).

Πρωτεύουσά της εἶναι τὸ ΚΑΤΑΝΘΕΡΟ/ΚΑΤΑΣΤΑΡΙΟΝ (CATANZARO). Στὴν Καλαυρία ἀποίκησαν οἱ πανάρχαιοι πρόγονοί μας δίνοντας καὶ έκεῖ ὀνόματα στὶς πόλεις τὶς ὁποῖες ἔχτισαν, τὰ ὁποῖα διατηροῦνται ὡς καὶ σήμερα.

Ἔτσι λοιπὸν μέχρι καὶ σήμερα συναντᾶ κανεὶς πόλεις/περιοχὲς ὅπως τὸν ΙΕΡΑΚΑ (Gerace), τὸ ΡΗΓΙΟΝ ΚΑΛΑΥΡΙΑ/ΚΑΛΑΒΡΙΑ/ΚΑΛΑΜΠΡΙΑ (REGGIO CALABRIA), τὸ ὁποῖον φέρει στὸ πρῶτον συνθετικόν του αὐτὸ τὸ ὄνομα ἐκ τοῦ «ῥήγνυμι» ( =σπάω, ῥηγνύω), καθ’ὅτι συνέβη στὰ ἀρχαῖα χρόνια ἕνας μεγάλος σεισμὸς, ὁ ὁποῖος δημιούργησε ῥῆγμα, σπάζοντας/χωρίζοντας τὴν περιοχὴ τοῦ σημερινοῦ Ῥηγίου ἀπὸ τὴν ΣΙΚΕΛΙΑ/ (δωρ.) Σικανία ( < ἀπὸ τὸν βασιλέα Σικανό, ἐγγονὸ τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γῆς). Μάλιστα μεταξύ Καλαυρίας καὶ Σικελίας βρίσκεται τὸ στενὸ τῆς Μεσσήνης [STRETTO ( < stringo=σφίγγω < στράγξ=πίεσις) DI MESSINA] τὸ ὁποῖον ἐπὶ τῆς οὐσίας ἑνώνει τὸ Ἰόνιον πέλαγος μὲ τὴν Τυρρηνικὴ θάλασσα. Ὁ Θουκυδίδης στὸ 6^ον βιβλίον τῶν Ἱστοριῶν του (6,2,3) γράφει πὼς :

«Ἰλίου δὲ ἁλισκομένου τῶν Τρώων τινὲς διαφυγόντες Ἀχαιοὺς πλοίοις ἀφικνοῦνται πρὸς τὴν Σικελίαν, καὶ ὅμοροι τοῖς Σικανοῖς οἰκήσαντες ξύμπαντες μὲν Ἔλυμοι ἐκλήθησαν, πόλεις δ᾽ αὐτῶν Ἔρυξ τε καὶ Ἔγεστα.»

ὅταν ἔπεσε ἡ Τροία, ὅσοι γλύτωσαν ἔφτασαν μὲ πλοῖα στὴν Σικελία καὶ ἐγκατεστάθησαν κοντὰ στοὺς Σικανοὺς καὶ ἀπεκλήθησαν Ἔλυμοι. Οἱ πολιτεῖες τους ἦταν ἡ ΕΓΕΣΤΑ (Segesta) καὶ ἡ ΕΡΥΞ (Erice/ Ἔρυξ ἐλέγετο ὁ υἰὸς τοῦ Ἀργοναύτου Βούτη καὶ τῆς Ἀφροδίτης, ὁ ὁποῖος ἐβασίλευε στὴν Ἐρύκη ποὺ ὠνομάστηκε ἀπὸ αὐτόν, ὅπως καὶ τὸ ὁμώνυμον ὄρος -Monte Erice- . Ὅταν πῆγε ἐκεῖ ὁ Ἡρακλὴς ὁ Ἔρυξ τὸν προκάλεσε σὲ ἀγῶνα πάλης μὲ ἀντίτιμον πὼς ἄν χάσει θὰ τοῦ παραδώσει τὴν χώρα του. Ὅταν ὁ Ἔρυξ ἔχασε ἡ χώρα του πέρασε στὰ χέρια τοῦ Ἡρακλέους, ὁ ὁποῖος τὴν ἄφησε στοὺς ντόπιους νὰ τὴν καλλιεργοῦν μέχρις ὅτου ἐμφανισθεῖ κἀποιος ἀπὸ τοὺς ἀπογόνους του νὰ τὴν διεκδικήσει. Πράγματι πολλὲς γενιὲς ἀργότερα ἔφτασε στὴν Σικελία ὁ Δωριεὺς ὁ Λακεδαιμόνιος, ὁ ὁποῖος ἔχτισε καὶ τὴν πόλιν ΗΡΑΚΛΕΙΑ, τὴν ὁποία ὠνόμασε ἔτσι ἀπὸ τὸν πρόγονόν του.  -Διόδ. Σικελιώτης, «Ἱστορ. Βιβλιοθ., Δ’, 23-. Ἡ Ἡράκλεια ὠνομάσθη καὶ ΜΙΝΩΑ καθῶς κατὰ μία παράδοσιν λέγεται πὼς ἐκεῖ πῆγε ὁ Μίνως ὅταν κατεδίωκε τὸν Δαίδαλον). Γράφει ἀκόμα (6,2,6) γιὰ τὸ σημερινὸ Σορρέντο, ἤτοι τὸ ὀνομαζόμενον τότε ΣΟΛΟΕΝΤΑ τὴν Μόντενα καὶ τὸ Παλέρμο (βλ. παρακάτω).

«ἐκλιπόντες τὰ πλείω Μοτύην καὶ Σολόεντα καὶ Πάνορμον ἐγγὺς τῶν Ἐλύμων ξυνοικήσαντες ἐνέμοντο»

Ἀκόμα λίγο πιὸ πάνω συναντῶμεν τὸν ΚΡΟΤΩΝΑ (CROTONE < κοτρῶνα. Ὁ Σολίνος -«Πολυίστωρ», 2, 10- γράφει πὼς τὴν ἵδρυσε ὁ Ἀχαιὸς Μύσκιλλος. Ὁ Διόδωρος Σικελιώτης -Δ’, 24- ἀναφέρει πὼς πῆρε τὸ ὄνομά της ἀπὸ τὸν Κρότωνα, τὸν ὁποῖον ἐφόνευσε ἀκουσίως ὁ Ἡρακλῆς. Μάλιστα τὸν ἔθαψε μὲ μεγαλοπρέπεια καὶ τοῦ ἔκτισε καὶ τάφον, λέγοντας στοὺς κατοίκους πὼς στὸ μέλλον θὰ δημιουργηθεῖ ὀνομαστὴ πόλις μὲ τὸ ὄνομα τοῦ ἀποθανόντος), τὶς πόλεις ΣΥΒΑΡΙΣ (SIBARI, ἰωνικὴ ἀποικία «γνωστὴ διὰ τὴν τρυφὴν τῶν κατοίκων της, κατεδαφισθεῖσα ὑπὸ τῶν Κροτωνιατῶν, καὶ ἐξανακτισθεῖσα ἔπειτα μὲ τ’ ὄνομα Θούριον, καὶ μετέπειτα Κοπίαι», ἱδρυθεῖσα ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Αἴαντος τοῦ Λοκροῦ, Σάγαριν), ΚΑΥΛΩΝΙΑ (MONASTERACE, ἀχαϊκή ἀποικία, <καυλός=κοῖλος, τὸ ἄκρον τοῦ δόρατος), ΛΟΚΡΙ (ἀποικία Λοκρῶν), ΒΟΥA (BOVA < βόFα, βοῦα ἦταν ἡ ἀγέλη, ὁμάδα παιδιῶν στὴν ἀρχαία Σπάρτη < βοῦς. Ἄλλοι λέγουν πὼς πρῶτοι ἐγκαταστάθηκαν ἐκεῖ οἱ Σπαρτιᾶτες καὶ πὼς ὁ λαὸς ἔβοσκε τὰ βόδια του στὰ πανέμορφα καὶ πλούσια βοσκοτόπια τῆς περιοχῆς, ἐξ οὗ καὶ Βούας), ΚΩΣΕΝΤΙΑ (COSENZA), ΙΠΠΩΝΙΟΝ (VIBO VALENTIA/MONTELEONE «ὅθεν ὁ Πλούτων κατὰ τὰ μυθευόμενα ἥρπασε τὴν Περσεφόνην», Γεωγραφία Στοιχειώδης., Κοκκώνης) κ.ἄ. 

What calabrian greek sounds like

Τὸ σπουδαιότερον εἶναι ὅτι οἱ λιγοστοὶ κάτοικοι τῶν μικρῶν αὐτῶν χωριῶν ἔχουν διατηρήσει στὰ χείλη τους τὸ γλυκό μας φώνημα καὶ μιλοῦν καθαρότατα ἑλληνικά. Στὸ ὀπτικογράφημα φαίνεται πὼς ὄχι ἁπλῶς μπορεῖ ἕνας σημερινὸς Ἕλλην τῆς μητροπολιτικῆς Ἑλλάδος νὰ συνεννοηθεῖ ἄνετα μαζί τους, ἀλλὰ καὶ πὼς ἔχει νὰ μάθει κιόλας γιὰ τὴν ἱστορία τῆς γλώσσης μας, καθῶς λέξεις ποὺ σιγά-σιγά χάνονται ἀπὸ τὸ λεξιλόγιον τῶν Ἑλλήνων τῆς μητροπολιτικῆς Ἑλλάδος ἔχουν παραμείνει στὸ λεξιλόγιο τῶν κατοίκων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος (Magna Grecia).

Γιὰ παράδειγμα τὸ «τώρα» τὸ λέγουν ἀκόμα «ἄρτι» ( =τώρα, αὐτὴν τὴν στιγμή, μόλις, βλ. «ἄρτι ἀφιχθείς»).
Τὴν πηγὴ τὴν λέγουν καὶ κάνδαλ(λ)ον, ὅπως καὶ ἑμεῖς κάποτε λέγαμε κανδάλους τὰ κοιλώματα.
Τὸ «ἐδῶ» τὸ λέγουν «ὧδε».
Τὸ «κοιμῶμαι» τὸ λέγουν ἀκόμα καθεύδω καὶ μάλιστα χρησιμοποιοῦν τὴν αἰολοδωρικὴ ἐκδοχή του, λέγοντάς το «κατεύδω»!
Στὸ «ναὶ» βάζουν ἀκόμα μπροστὰ τὸ ἐπιτατικὸν/ὁμοτικὸν «μά» (βλ. «μά τὸν Δία» ) δίνοντας ἔμφασιν στὴν κατάφασίν τους.
Τὸ ὄχι τὸ λέγουν «οὐδέ».

Ἐναλλάσσουν ἀκόμα τὰ γράμματα ποὺ δημιουργοῦν τὰ δικά μας «διπλά» καὶ διατηροῦν τὴν διαφοροποίησιν τοῦ φθόγγου [κ] (τῆς κόππας) ἀπὸ τὸν [κι] (τοῦ κάππα). Ἔτσι ἀντὶ «ξέρετε < ΚΣέρετε» γράφουν «ΣΚέρετε» καὶ ὅπως καὶ οἱ Ἰταλοὶ τὸ «sc» πρὸ τῶν «ι,ε» τὸ προφέρουν «σι,σε» ἔτσι κι αὐτοὶ λέγουν «Σέρετε».
Μὲ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ τὸ «ψωμί» ἔγινε ΣΠωμί κ.ἄ.
Γιὰ τὸν ἴδιο λόγον ἐπίσης τσιτακίζουν τὸ «κ» ὅταν ἀκολουθεῖ [ε, ι].
Διατηροῦν ἐπίσης καὶ αὐτοὶ ζωντανὲς τὶς ἐναλλαγὲς μεταξὺ τῶν ἀφώνων (κ,γ,χ/π,β,φ/τ,δ,θ) κι ἔτσι ἡ «καληνύχτα» γίνεται «καληνύΦτα», τὸ «ὀκτώ» ἀκούγεται περισσότερον ὡς «ὀΦτώ» ἤ ὡς τὸ ἰταλικὸν «otto» (οἱ Ἰταλοὶ ἀδυνατοῦν νὰ προφέρουν δύο διαφορετικὰ ἄφωνα στὴν σειρὰ καὶ ἀναγκάζονται νὰ τρέπουν τὸ ἕνα ἀπὸ τὰ δύο στὴν ἴδια ποιότητα και ποσότητα μὲ τὸ ἄλλο, βλ. dittongo, avverbio ἀντὶ diftongo, adverbio κλπ).  
Τὸ ἰωνικὸν «θ» τρέπεται σὲ δωρικὸν «σ» καὶ τὸ «θέλω» μοιάζει περισσότερον μὲ «σέλω».
Πολλὲς φορὲς ἀκούγεται ἡ δασεῖα καὶ ὡς «τ» μπροστὰ ἀπὸ τὰ ὁριστικὰ ἄρθρα, ὅπως στὶς πανάρχαιες ἐποχὲς [βλ. τός,τή > ὅ(ς), ἡ].
Σὲ πολλὲς λέξεις διατηρεῖται ἡ δωρικὴ διάλεκτος καὶ τὸ «η» τρέπεται σὲ «α».

Παρατηροῦνται ὅμως καὶ μεγαλύτερες ἀλλαγὲς ποὺ συνέβησαν λόγῳ τῆς ἐπαφῆς τους μὲ βαρβαροφώνους. Ἔτσι:
Τὸ «η» συνήθως προφέρεται [ι] μὲ χείλη σὲ σχῆμα «ε», ἑλληνικῶς δηλαδὴ, ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ οἱ φορὲς ποὺ γίνεται σχεδὸν [ε] (συνήθως στὸ τέλος ὁρισμένων λέξεων) , ὅπως ἀκριβῶς διατηρεῖται ἐκβαρβαρισμένον μέχρι καὶ σήμερα ἀπὸ πολλοὺς λαούς, ποὺ προσπαθοῦν νὰ προφέρουν τὰ ἑλληνικά.
Τὸ «ἀγορεύομεν» δηλαδὴ τὸ νὰ ὁμιλεῖ κανεὶς δημόσια εἰς τὴν ἀγορά, τὸ μετέτρεψαν σὲ «ὁμιλῶ δημόσια σὲ πλατεῖα» καὶ τὸ ἔκαναν «πλατέγομεν»!

Σπουδαῖον εἶναι πὼς αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι (καὶ παρ’ὅτι πληθυσμιακῶς λιγοστεύουν) διατηροῦν μὲ νύχια καὶ μὲ δόντια ζωντανὴ τὴν γλῶσσα μας καὶ τὰ ἐδάφη μας ἀπὸ τὴν βαρβαρικὴ ἀλλοίωσιν, ἀποδεικνύοντας περίτρανα στοὺς κακοφώνους Ἐρασμῖτες ποὺ ἀκόμα καὶ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΣ παραδέχονται πὼς οἱ Ἕλληνες ἀποίκησαν ἐκεῖ πρὸ τοῦ 6^ου-7^ου αἰ. π.Χ. ὁμιλοῦσαν ἀκριβῶς μὲ τὸν ἴδιο τρόπον τὰ ἑλληνικά, ὅπως οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες. Οἱ διαλεκτικὲς διαφορὲς (ἀκόμα κι ἄν φαίνονται ἐλαχίστως ἐδῶ) εἶναι ἱκανὲς νὰ καταρρίψουν καὶ τὸ παραμύθι ποὺ κάποιοι Ἰνδοευρωπαϊστὲς προσπαθοῦν τὰ τελευταῖα 150-200 χρόνια νὰ ἐπιβάλλουν στὶς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων.

Ὁ κόσμος εἶναι μία ἀπέραντη Ἑλλάδα. Εἴτε βαθέως στὸ χῶμα σκάψουμε, εἴτε κυττάξουμε ψηλὰ στὸν οὐρανὸν τὸ μόνον ποὺ θὰ ἀκούσουμε/θὰ δοῦμε καὶ θὰ αἰσθανθοῦμε θὰ εἶναι τὰ ἑλληνικά κατορθώματα. 

[Ἐπιγραφὴ στὴν εἴσοδον τοῦ χωριοῦ «ΓΑΛΛΙΚΙΑΝΟΝ/ Gallicianò», κειμένου παρὰ τὸ ASPROMONTE ( < ἄσπρον < ἀφρός + βουνόν > vons- mons) καὶ τοῦ ποταμοῦ AMANDOLEA ( < ἀμύγδαλον), ἡ ὁποία διατηρεῖ τὴν ἱστορία -καὶ- αὐτοῦ τοῦ τόπου στὴν Μεγάλη Ἑλλάδα. 

«GALLICIANO CALOS IRTHETE· ODE MANACHO STES OSCIE FORTOMENE ASCE PONO CE ASCE TRAGUDIA». 
Ἤτοι : «ΓΑΛΛΙΚΙΑΝΟΝ· ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΑΤΕ, ΩΔΕ ( =ΕΔΩ) ΜΟΝΑΧΟI ΣΤΙΣ ΑΣΚΙΕΣ/ ΣΤΑ ΣΚΙΑΔΙΑ ( =ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΣΚΙΑ, ΤΑ ΟΡΗ) ΤΙΣ ΦΟΡΤΩΜΕΝΕΣ ΑΣΣΕ/ΑΣΚΕ ( =ΑΠΟ) ΠΟΝΟΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ] 

Η ΟΝΟΜΑΤΟΘΕΣΙΑ ΛΟΙΠΩΝ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

ΜΙΛΑΝΟ/ΜΠΡΕΣΙΑ/ΜΑΝΤΟΒΑ/ΚΟΜΟ/ΜΟΝΤΕΝΑ/ΡΑΒΕΝΝΑ/ΑΝΚΩΝΑ/ΝΑΠΟΛΙ/ΜΠΡΙΝΤΙΖΙ/ΓΕΝΟΒΑ/ΑΚΡΙΤΖΕΝΤΟ/ΠΕΡΟΥΤΖΙΑ κ.ἄ.

Γράφει ὁ Στράβων στα «Γεωγραφικά» του (Ε’,1,6 /,6,7) :

«Ἴνσουβροι…ΜΕΔΙΟΛΑΝΙΟΝ δ᾽ ἔσχον μητρόπολιν͵ πάλαι μὲν κώμην (ἅπαντες γὰρ ὤικουν κωμηδόν)͵ νῦν δ᾽ ἀξιόλογον πόλιν͵ πέραν τοῦ Πάδου͵ συνάπτουσάν πως ταῖς ΑΛΠΕΣΙ». πλησίον δὲ καὶ Οὐήρων͵ καὶ αὕτη πόλις μεγάλη. Ἐλάττους δὲ τούτων ΒΡΙΞΙΑ καὶ ΜΑΝΤΟΥΑ καὶ ΡΗΓΙΟΝ καὶ ΚΩΜΟΝ… Νεοκωμῖται γὰρ ἐκλήθησαν ἅπαντες͵ τοῦτο δὲ μεθερμηνευθὲν Νοβουμκῶμουμ λέγεται. Ἐγγὺς δὲ τοῦ χωρίου τούτου λίμνη ΛΑΡΙΟΣ καλουμένη· πληροῖ δ᾽ αὐτὴν ὁ ΑΔΟΥΑΣ ποταμός· εἶτ᾽ ἐξίησιν εἰς τὸν ΠΑΔΟΝ· τὰς δὲ πηγὰς ἔσχηκεν ἐν τῶι Ἀδούλαι ὄρει͵ ὅπου καὶ ὁ ΡΗΝΟΣ…Πόλεις δ᾽ εἰσὶν ἐντὸς τοῦ Πάδου καὶ περὶ τὸν Πάδον ἐπιφανεῖς ΠΛΑΚΕΝΤΙΑ μὲν καὶ ΚΡΕΜΩΝΗ πλησιαίταται κατὰ μέσην που τὴν χώραν͵ μεταξὺ δὲ τούτων τε καὶ Ἀριμίνου ΠΑΡΜΑ καὶ ΜΟΥΤΙΝΗ καὶ Βονωνία πλησίον ἤδη ΡΑΟΥΕΝΝΗ καὶ μικρὰ πολίσματα ἀνὰ μέσον τούτων δι᾽ ὧν ἡ εἰς Ῥώμην ὁδός». 

Ἤδη ἀπὸ τὰ πρῶτα χωρία τῶν Γεωγραφικῶν τοῦ Στράβωνος συναντᾶμε ὀνόματα ποὺ μᾶς εἶναι γνωστὰ μέχρι καὶ σήμερα. Μεταξὺ αὐτῶν τὸ Μεδιολάνιον ( < medius + planus < μέσος καὶ πέλανος, σύμφωνα μὲ τὸ λεξικὸν «Ernout-Meillet», σχετ. τοῦ πλανῶμαι, κυριολεκτικῶς τὸ εὑρισκόμενον στὸ μέσον πεδινῆς γῆς), ἤτοι τὸ γνωστὸ μας ΜΙΛΑΝΟ, οἱ κατάλευκες ἀπὸ τὸ χιόνι ΑΛΠΕΙΣ ( < ἀλφός=λευκός), ἡ ΜΑΝΤΟΥΑ (ΜΑΝΤΟΒΑ) ποὺ πῆρε τὸ ὄνομά της πρὸς τιμὴν τῆς Μαντοῦς, κόρης τοῦ Τειρεσίου («Manto, Tiresiae filia…Mantuam condidisse», Ἰσίδωρος Ἐτ, 15,59), τὸ ΡΗΓΙΟΝ (ἐδῶ δὲν ἐννοεῖ αὐτὸ τῆς Κάτω Ἰταλίας, ἐκ τοῦ ῥήγνυμι, λόγῳ τοῦ ῥήγματος ποὺ προκλήθηκε μετὰ ἀπὸ σεισμό καὶ ἀπέσπασε τὴν Σικελία ἀπὸ τὸν κεντρικὸ κορμὸν της Ἰταλίας), ἡ ΒΡΙΞΙΑ καὶ ΒΡΕΣΚΙΑ (γνωστὴ σήμερα καὶ ὡς Brescia), τὸ ΚΟΜΟ ( <  κώμη =πόλις), ὅπου μᾶς διηγεῖται πὼς οἱ κάτοικοι ἐλέγοντο νεοκωμῖται καὶ μεθερμηνευθὲν λέγεται Novumcomum ( < νέFος + κώμη).
Ἐκεῖ βρίσκεται ἡ λίμνη Λάριος (ἐμπεριέχουσα καὶ τοὺς δύο ὑγρούς μας φθόγγους, τὸ ρ καὶ τὸ λ. Ἀβεβαίου ἐτυμολογίας, ἀλλὰ ἴσως προέρχεται ἐκ τοῦ λῶ, λαρόν =τὸ εὐχάριστον, τὸ καλὸν καὶ τὸ λάβρον κατὰ τὸν Ἡσύχιον καὶ γλυκύ, ἡδὺ καὶ πόσιμον κατὰ τὸν Κοῦμα), ἡ γνωστὴ σήμερα ὡς λίμνη (τοῦ) Κόμο. 

Γράφει πως πληροῖ αὐτὴν ὁ ποταμὸς ΑΔΟΥΑΣ, ἤτοι ὁ ἐκβαρβαρισθεὶς Ἄντας καὶ ἐκβάλλει στὸν ΠΑΔΟΝ (εἶδος δένδρου) ποταμόν (κάποιοι τὸν σχετίζουν μὲ τὸν Ἡριδανόν· λέγεται πὼς σὲ αὐτὸν ἔπεσε ὁ Φαέθων ζεύξας τὸ ἅρμα τοῦ πατρός του), τὸν ἐκβαρβαρισθέντα σήμερα Πο, λίγο πιὸ κάτω ἀπὸ τὸν ῥέοντα ΡΗΝΟΝ ποταμὸν (Ρὲν) ποὺ διασχίζει τὶς γειτονικὲς χῶρες τῆς Ἰταλίας.

Ἀναφέρονται ἀκόμα ἡ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑ, σημερινὴ Πιατσέντζα, ἡ ΚΡΕΜΩΝΗ (Κρεμώνα), τὸ ΑΡΙΜΙΝΟΝ (Ῥίμινι), ἡ ΠΑΡΜΑ, ἡ ΜΟ(Υ)ΤΙΝΗ, σημερινὴ Μόντενα, ἡ ΒΟΝΩΝΙΑ/ΒΟΛΩΝΙΑ (ΜΠΟΛΟΝΙΑ), ἡ ΡΑΟΥΕΝΝΗ/ΡΑΒΕΝΝΑ («Θετταλῶν εἴρηται κτίσμα», Γεωγρ. Ε,3,214) κ.ἄ.

Βεβαίως καὶ τὴν ἐλάχιστη ἔρευνα νὰ κάνει κάποιος στὰ ἀρχαῖα συγγράμματά μας θὰ παρατηρήσει πὼς τὸ μόνον ποὺ ἄλλαξε ἀπὸ τότε ὡς σήμερα ὡς πρὸς τὰ ὀνόματα τῶν πόλεων σχεδὸν ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου εἶναι πὼς ἐκβαρβαρίστηκαν. Ἐν προκειμένῳ καὶ ὡς πρὸς τὶς ἰταλικὲς πόλεις, γιὰ τὶς ὁποῖες γίνεται λόγος, στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία συναντᾶμε πάμπολλες. Ἐνδεικτικῶς :

Τὸ ΑΛΗΤΙΟΝ ἔγινε Λέτσε, ὁ ΑΚΡΑΓΑΣ κατέληξε Ἀγκριτζέντο, ἡ εὑρισκομένη σὲ πόντο/θάλασσα κατέληξε ἀπὸ ΠΟΝΤΙΑ νὰ γίνει Πόντζα, ἡ ΚΟΡΥΘΟΣ ἔγινε Κορτόνα (Κόρυθος ἦταν ὁ υἰὸς τοῦ Διὸς καὶ τῆς Ἠλέκτρας), ἡ ΥΡΙΑ εγινε Ὄρια, ἡ ΜΕΣΣΙΝΑ/ΖΑΓΚΛΗ (βλ. σχετικὸν σχόλιον γιὰ «Γέλα» ) προέρχεται ἐκ τῆς Μεσσήνης, τὸ ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ/ ΗΡΑΚΛΕΙΑ ποὺ κατεστράφη ἀπὸ τὴν ἔκρηξιν τοῦ Βεζουβίου κατέληξε Ἑρκολάνο.

Ἡ ἄλλη ἀποικία τῶν Χαλκιδέων εἶναι ἡ ΝΑΞΟΣ ποὺ πλέον λέγεται Giardini Naxos, τὸ ΤΑΥΡΟΜΕΝΙΟΝ, ἤτοι Ταορμίνα, οἱ ΛΕΟΝΤΙΝΟΙ, σημερινή Lentini (ἀποικία Χαλκιδέων ὑπὸ τὸν Θουκλῆ τῆς Νάξου «Θουκλῆς δὲ καὶ οἱ Χαλκιδῆς ἐκ Νάξου ὁρμηθέντες ἔτει πέμπτῳ μετὰ Συρακούσας οἰκισθείσας Λεοντίνους τε πολέμῳ τοὺς Σικελοὺς ἐξελάσαντες οἰκίζουσι, καὶ μετ᾽ αὐτοὺς Κατάνην· οἰκιστὴν δὲ αὐτοὶ Καταναῖοι ἐποιήσαντο Εὔαρχον.», Ἱστορ., 6,3,3), ὁ ὁποῖος δημιούργησε καὶ τὴν ΚΑΤΑΝΗ (Catania), στὴν ὁποία ἀρχηγὸ ἐξέλεξαν οἱ Καταναῖοι τὸν Εὔαρχον, ἡ φωτεινὴ ΓΕΛΑ*, ἀποικία Δωριέων ποὺ κατέληξε Τζέλα (τόπος ταφῆς τοῦ Αἰσχύλου, βλ. περιγραφὴ στὴν ἀντίστοιχη εἰκόνα), ἡ ἱστορικὴ ΙΜΕΡΑ ἱδρυθεῖσα ἀπὸ τοὺς Εὐκλείδη, Σίμο καὶ Σάκωνα ἀπὸ τὴν Ζάγκλη( «Ἱμέρα ἀπὸ Ζάγκλης ᾠκίσθη ὑπὸ Εὐκλείδου καὶ Σίμου καὶ Σάκωνος», Θουκυδ.,Ἱστορ, 6,5,1) , ἡ πόλις ΡΥΨ/ΡΥΒΣ (Ruvo di Puglia), τὸ ΜΕΤΑΠΟΝΤΙΟΝ (πόλις ἱδρυθεῖσα ἀπὸ τοὺς Πυλίους ὑπὸ τὸν Νέστορα μετὰ τὸ τέλος τοῦ Τρωικοῦ πολέμου), ἡ πόλις τοῦ Μίνωος, ΜΙΝΩΠΟΛΙΣ, ποὺ ἔγινε Μονόπολι, αἱ ΘΥΡΙΑΙ (Turi), ἡ ΚΑΛΛΙΠΟΛΙΣ (Gallipoli), ἡ ΥΔΡΟΥΣ ποὺ ἔγινε Ὀτράντο, ἡ πανάρχαια ΚΟΥΜΑ, ἐκ τῆς ἑλληνικοτάτης ΚΥΜΗΣ*¹, ἡ (F)ΕΛΕΑ, ΣΗΜΕΡΙΝῊ Velia, ἡ ΛΙΓΟΥΡΙΑ ἐκ τῶν Λιγύρων, οἱ ὁποῖοι μνημονεύονται ἤδη ἀπὸ τὸν Ἡσίοδο καὶ τοὺς ὁποίους οἱ Ἕλληνες θεωροῦσαν Ἕλληνας ἀποίκους. 

[Τὸ ἐπίγραμμα στὸν τύμβο τοῦ Αἰσχύλου στὴν Γέλα ἔγραφε :

Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεῦθει μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας· ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Mαραθώνιον ἄλσος ἄν εἴποι καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.

( =Τὸν Αἰσχύλον τοὺ Εὐφορίωνος αὐτὸ τὸ μνῆμα τὸν καλύπτει νεκρὸν τῆς Γέλας τῆς πυρφόρου =πλουσίας σὲ σιτάρι.

Γιὰ τὴν εὐδόκιμον ἄλκην του θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ τὸ ἅλσος τοῦ Μαραθῶνος καὶ ὅ μακρυμάλλης/βαθυχαίτης Μῆδος ποὺ πολὺ καλὰ τὴν ξέρει]).

( * Γράφει ὁ Θουκυδίδης στὶς «Ἱστορίες» (Ζ, 4,3-4,6):

«Γέλαν δὲ Ἀντίφημος ἐκ Ῥόδου καὶ Ἔντιμος ἐκ Κρήτης ἐποίκους ἀγαγόντες κοινῇ ἔκτισαν, ἔτει πέμπτῳ καὶ τεσσαρακοστῷ μετὰ Συρακουσῶν οἴκισιν. καὶ τῇ μὲν πόλει ἀπὸ τοῦ Γέλα ποταμοῦ τοὔνομα ἐγένετο, τὸ δὲ χωρίον οὗ νῦν ἡ πόλις ἐστὶ καὶ ὃ πρῶτον ἐτειχίσθη Λίνδιοι καλεῖται· νόμιμα δὲ Δωρικὰ ἐτέθη αὐτοῖς. ἔτεσι δὲ ἐγγύτατα ὀκτὼ καὶ ἑκατὸν μετὰ τὴν σφετέραν οἴκισιν Γελῷοι Ἀκράγαντα ᾤκισαν, τὴν μὲν πόλιν ἀπὸ τοῦ Ἀκράγαντος ποταμοῦ ὀνομάσαντες...Ζάγκλη δὲ τὴν μὲν ἀρχὴν ἀπὸ Κύμης τῆς ἐν Ὀπικίᾳ Χαλκιδικῆς πόλεως λῃστῶν ἀφικομένων ᾠκίσθη...ὄνομα δὲ τὸ μὲν πρῶτον Ζάγκλη ἦν ὑπὸ τῶν Σικελῶν κληθεῖσα, ὅτι δρεπανοειδὲς τὴν ἰδέαν τὸ χωρίον ἐστί (τὸ δὲ δρέπανον οἱ Σικελοὶ ζάγκλον καλοῦσιν), ὕστερον δ᾽ αὐτοὶ μὲν ὑπὸ Σαμίων καὶ ἄλλων Ἰώνων ἐκπίπτουσιν...τοὺς δὲ Σαμίους Ἀναξίλας Ῥηγίνων τύραννος οὐ πολλῷ ὕστερον ἐκβαλὼν καὶ τὴν πόλιν αὐτὸς ξυμμείκτων ἀνθρώπων οἰκίσας Μεσσήνην ἀπὸ τῆς ἑαυτοῦ τὸ ἀρχαῖον πατρίδος ἀντωνόμασεν».

Ἐν ὀλίγοις γράφει πὼς τὴν Γέλα τὴν ἵδρυσαν ὁ Ῥόδιος Ἀντίφημος καὶ ὁ Κρῆς Ἔντιμος, 45 χρόνια μετὰ τὴν ἵδρυσιν τῶν Συρακουσῶν.

Τῆς ἔδωσαν τὸ ὅνομα ἀπὸ τὸν ποταμὸ Γέλα ( < ῥίζα σελ/ἕλ, τοῦ φωτός) καὶ τὸ ἀρχικῶς τειχιζόμενο μέρος ὠνομάστηκε Λίνδιοι (Λίνδος εἶναι τοποθεσία τῆς Ῥόδου, ἡ γενέτειρα τοῦ σοφοῦ Κλεοβούλου, ἀπὸ τὸν πανάρχαιον Λίνδο, ἀδερφὸ τοῦ Καμείρου καὶ τοῦ Ἰαλυσοῦ -οἱ ὀνομασίες διατηροῦνται ὡς σήμερα! ).

Ἔχει δωρικὰ ἔθιμα (καὶ πῶς ἀλλοιῶς μὲ ἱδρυτὲς Δωριεῖς Ῥοδίους καὶ Κρῆτες) καὶ γράφει πὼς 108 χρόνια μετὰ τὴν ἵδρυσιν τῆς Γἐλας, οἱ Ἕλληνες ἵδρυσαν καὶ τὸν Ἀκράγαντα... ἡ Ζάγκλη ἱδρύθηκε ἀπὸ πειρατὲς ποὺ ἦρθαν ἀπὸ τὴν Κύμη (τῆς Χαλκίδος) καὶ ὠνομάστηκε ἔτσι λόγω τοῦ ὅτι οἱ Σικελοὶ ζἀγκλον (τὸ Fαγκυλωτόν μὲ τροπὴ τοῦ δίγαμμα σε ζ) ὀνομάζουν τὸ δρεπάνι καὶ αὐτὴ μοιάζει μὲ δρεπάνι (δὲς λιμάνι Μεσσήνης στὴν εἰκόνα). Ἀργότερα οἱ κάτοικοι ἐκδιώχθησαν ἀπὸ Σαμίους καὶ ἄλλους Ἴωνες καὶ πολὺ ἀργότερα πῆγε ὁ Ἀναξίλας τοὺς ἔδιωξε καὶ αὐτοὺς καὶ ὠνόμασε τὸ μέρος Μεσσήνη πρὸς ἀνάμνησιν τῆς παλαιᾶς του πατρίδος). 

Σχετικῶς μὲ τοὺς Συρακουσίους ἀναφέρει παρακάτω (6,5,2-3) πὼς δημιούργησαν 70 χρόνια μετὰ τὶς Συρακοῦσες καὶ τὶς ΑΚΡΕΣ (Palazzolo Acreide) καὶ 90 χρόνια ἀπὸ τὴν ἵδρυσιν τῶν Συρακουσῶν τὶς ΚΑΣΜΕΝΕΣ. Καὶ ἡ ΚΑΜΑΡΙΝΑ πρῶτον κατοικήθηκε ἀπὸ τοὺς Συρακουσίους 135 χρόνια μετὰ  τὴν ἵδρυσιν τῶν Συρακουσῶν. Ἱδρυτές της ἦταν ὁ Δάσκων καὶ ὁ Μενέκωλος. 

«Ἄκραι δὲ καὶ Κασμέναι ὑπὸ Συρακοσίων ᾠκίσθησαν, Ἄκραι μὲν ἑβδομήκοντα ἔτεσι μετὰ Συρακούσας, Κασμέναι δ᾽ ἐγγὺς εἴκοσι μετὰ Ἄκρας. καὶ Καμάρινα τὸ πρῶτον ὑπὸ Συρακοσίων ᾠκίσθη, ἔτεσιν ἐγγύτατα πέντε καὶ τριάκοντα καὶ ἑκατὸν μετὰ Συρακουσῶν κτίσιν· οἰκισταὶ δὲ ἐγένοντο αὐτῆς Δάσκων καὶ Μενέκωλος.» 

Ἀκόμα, ἡ πόλις ΠΑΝΟΡΜΟΣ κατέληξε Παλέρμο (Θουκυδ.,Ἱστορίαι, 6,2,6), ἡ ΑΒΕΛΛΑ ἔγινε Αβελλίνο, ἡ ΓΕΝΟΥΑ ἔγινε Τζένοβα ( < Ἰανός), ἡ πόλις ΑΛΕΤΡΙΟΝ ἔγινε Ἀλάτρι, ἡ ΒΑΡΗ ἐξεβαρβαρίσθη σὲ Μπάρι καὶ ἡ σπηλαιώδης ΚΑΙΗΤΗ κατέληξε Γκαέτα.

Ἔπειτα εἶναι καὶ ἡ πόλις ΚΑΙΡΕΑ/ΚΑΙΡΗ πρώην ΑΓΓΥΛΑ (Caere) γιὰ τὴν ὁποία γράφει ὁ Στράβων (Ε,3,220) πὼς εἶναι Πελασγῶν κτίσμα ἐκ Θετταλίας ἀφιγμένων. 

Στὴν πόλιν αὐτὴ ἐλατρεύοντο ἡ Ἐστία καὶ οἱ Ἐστιάδες. Ἐκ τῶν μεγαλοπρεπῶν τελετῶν, οἱ Λατῖνοι ἀπεκάλεσαν τὴν ἱεροπρέπεια, cearimonia, ἐξ οὗ καὶ λέξεις ὅπως ceremony, cérémonie, ceremonia κοκ ποὺ ὑποδηλοῦν τὴν ἑορτή.

Ἄλλες πόλεις εἶναι ἡ ΚΑΠΟΥΑ (πριγκιπάτο τῆς Κάπουα), ποὺ ὀφείλει τὸ ὄνομά της στὸν παπποῦ τοῦ Αἰνεία, Κάπυν, τὸ ΚΛΥΣΙΟΝ ποὺ ἔγινε Κιούζι, ἡ ΠΑΛΕΣΤΡΙΝΑ ποὺ ὀφείλει τὸ ὄνομά της στὸν Πραίνεστον, ἐγγονὸν τοῦ Ὀδυσσέως, ἀπὸ τὸν υἰόν του Λατῖνο, ἡ ΠΕΡΟΥΣΙΑ, ἤτοι Περούτζια, τὸ ΠΑΤΑΒΙΟΝ ποὺ κατέληξε Πάντοβα (ἱδρυθὲν ἀπὸ τὸν Ἀντήνορα), ἡ ΣΑΡΔΗΝΙΑ ( < Σαρδώ, νῆσος πλησίον τῆς Ἀφρικῆς, κατὰ τὸν Ἡσύχιον. Ὁ Σάρδος λέγεται πὼς ἦταν υἰὸς τοῦ Ἡρακλέους καὶ ὅταν κατέλαβε τὴν νῆσον Ἰχνοῦσσα τὴν ὠνόμασε Σαρδὼ ἀπὸ ἐκεῖνον -πρῶτοι δὲ διαβῆναι λέγονται ναυσὶν ἐς τὴν νῆσον Λίβυες: ἡγεμὼν δὲ τοῖς Λίβυσιν ἦν Σάρδος ὁ Μακήριδος, Ἡρακλέους δὲ ἐπονομασθέντος ὑπὸ Αἰγυπτίων τε καὶ Λιβύων…Σάρδῳ δὲ ἡγεμονία τε ὑπῆρξε τῶν Λιβύων ἡ ἐς τὴν Ἰχνοῦσσαν καὶ τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ Σάρδου τούτου μετέβαλεν ἡ νῆσος», Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις, 10,17,2- ), ἡ ΝΕΑΠΟΛΙΣ (Νάπολι, γιὰ νὰ ξεχωρίζει ἀπὸ τὴν Παλαιόπολιν, ἡ ὁποία ὠνομάζετο Παρθενόπη λόγῳ τοῦ υἰοῦ τῆς Ἀταλάντης, Παρθενοπαίου ἤ κατἀ ἄλλους λόγῳ της ὁμωνύμου Σειρῆνος), οἱ ΣΥΡΑΚΟΥΣΕΣ, ἱδρυθεῖσες ἀπὸ τὸν Ἀρχία τὸν Ἡρακλείδα («Συρακούσας δὲ τοῦ ἐχομένου ἔτους Ἀρχίας τῶν Ἡρακλειδῶν ἐκ Κορίνθου ᾤκισε, Σικελοὺς ἐξελάσα», Ἱστορ., 6,3,1/ Ὅταν κατέφθασε ἐκεῖ ὁ Ἡρακλῆς καὶ ἔμαθε τὸν μῦθον γιὰ τὴν ἁρπαγὴ τῆς Κόρης θυσίασε μεγαλοπρεπῶς καὶ ἐξάγνισε ἕναν ταῦρον στὴν πηγὴ Κυάνη. Ἀκόμα σύμφωνα μὲ ταὸν Διόδωρον Σικελιώτη -Δ’, 22- ὑπέδειξε στοὺς κατοίκους κάθε χρόνον νὰ θυσιάζουν στὴν Κόρη καὶ νὰ τελοῦν πανήγυρι στὴν Κυάνη μὲ λαμπρότητα. Ἡ πηγὴ ΚΥΑΝΗ λέγεται σήμερα Λὰ Φόντε Τσιάνε. Ἔχει πάρει τὸ ὄνομά της ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη νύμφη, κόρη τοῦ ἱερέως τοῦ Βάκχου στὶς Συρακοῦσες, Κυανίππου, διότι ἡρπάχθη μαζὶ μὲ τὴν Περσεφόνη ἀπὸ τὸν Πλούτωνα. Ὁ Πλούτων τὴν μετεμόρφωσε σὲ πηγὴ, ὅταν αὐτὴ προσπάθησε νὰ ἁρπάξει τὴν φίλη της ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ ἀπαγωγέα της), ἡ ΙΝΤΕΜΕΛΙΑ (Ventimiglia), ΣΗΝΑ ΙΟΥΛΙΑ (Siena), ΑΡΡΗΤΙΟΝ (Arrezzo), ἡ πόλις ΤΡΙΕΣΤΙ (Τεργέστη), ἡ πόλις ΦΟΡΟΣ ΑΛΙΗΝΟΥ (Ferrara), ἡ ΑΥΓΟΥΣΤΑ ΠΡΑΙΤΩΡΙΑ (Aosta), ΑΥΓΟΥΣΤΑ ΤΑΥΡΙΝΟΝ (Τορίνο), ΤΙΚΙΝΟΝ (Tichino, Παυΐα «πλησίον τοῦ ὁποίου κατενίκησεν ὁ Ἀννίβας τὸ πρῶτον τοὺς Ῥωμαίους» ), τὸ ΒΕΡΓΟΜΟΝ (Bergamo), ἡ ΠΕΙΣΑ (Πίζα), ἡ πόλις ΠΙΣΑΥΡΟΝ (Pesaro), ΣΠΟΛΗΤΙΟΝ (Spoleto), ΣΗΝΟΓΑΛΛΙΑ (Senigallia), ἡ πόλις ΤΙΒΟΥΡΑ (Tivoli), ἡ ΚΑΛΑΡΙΣ (Cagliari).

Ἡ ΚΑΠΡΕΑ νῆσος καὶ τὸ ΣΥΡΡΕΝΤΟΝ ὅπως λέγει κι ὁ Στράβων στὰ Γεωγραφικά (E,3,247) ἔγιναν Κάπρι καὶ Σορρέντο, ὁ ΤΑΡΑΣ ποὺ ἔχτίσθη ἀπὸ τοῦς Λακεδαιμονίους πρὸς τιμὴν τοῦ υιοῦ τοῦ Ποσειδῶνος, Τάραντος ἔγινε Ταράντο, τὸ ΑΝΤΙΟΝ ἔγινε Ἄντζιο («Γεωγραφικά», Ε,3,231).

Στὸ Ε,3,214 ἀναφέρει καὶ μία πόλιν μὲ τὸ ὄνομα ΑΓΚΩΝΑ, τὴν σημερινὴ Ancona, ποὺ θυμίζει ἀγκώνα καθῶς ἔχει σχῆμα ἀγκυλωτόν.
«τὸ δὲ μεσημβρινὸν αὐτοῦ πλευρὸν κλείεται τῆι τε τῶν Ἑνετῶν παραλίαι καὶ τοῖς Ἀπεννίνοις ὄρεσι τοῖς περὶ Ἀρίμινον καὶ Ἀγκῶνα καθήκουσι.»
Στὸ τέταρτον κεφάλαιον τοῦ 5^ου βιβλίου γράφει πὼς εἶναι πόλις Ἑλληνίς, Συρακουσίων κτίσμα τῶν φυγόντων τὴν τυραννία τοῦ Διονυσίου.
«πόλεις δ΄ Ἀγκὼν μὲν Ἑλληνίς͵ Συρακουσίων κτίσμα τῶν φυγόντων τὴν Διονυσίου τυραννίδα» 

Ὁ Στράβων ἀναφέρει ἀκόμα («Γεωγραφικά», ΣΤ,3,281) πὼς οἱ Σαλεντίνοι (βλ. χερσόνησον ΣΑΛΕΝΤΟ) ἦταν ἄποικοι τῶν Κρητῶν. Στὸ ἴδιο χωρίον ἀναφέρει καὶ τὸ ΒΡΕΝΤΕΖΙΟΝ, γνωστὸν σήμερα ὡς Μπρίντιζι. Μάλιστα γράφει (ΣΤ,3,282) πὼς τὸ Βρεντέσιον τὸ ἐποίκησαν Κρῆτες, οἱ ἐπελθόντες μετὰ Θησέως ἀπὸ τὴν Κνωσσό καὶ μᾶς δίνει νὰ καταλάβουμε πόσο πίσω χρονικῶς πρέπει νὰ πάμε. Καὶ ἔρχεται καὶ ὁ Στέφανος Βυζάντιος στὰ «Ἐθνικά» του (169) καὶ ἀναφέρει τὸ ἑξῆς:

«Βρεντέσιον, πόλις παρὰ τὸν Ἀδρίαν, ἀπὸ Βρέντου Ἡρακλέους…ὡς ἐοικυῖα τοίνυν κεφαλῇ ἐλάφου οὕτως ὠνόμασται· βρέντιον γὰρ παρὰ Μεσσαπίοις ἡ τῆς ἐλάφου κεφαλή, ὡς Σέλευκος ἐν δευτέρῳ γλωσσῶν. τὸ ἐθνικὸν Βρεντεσῖνος».

Ἐν ὀλίγοις τὸ Βρεντέσιον κατὰ μία ἐκδοχὴ λέγεται ἔτσι ἀπὸ Βρέντου τοῦ Ἡρακλέους ἤ ἀπὸ τὸ ὅτι ὁμοιάζει μὲ σχῆμα ἐλάφου τὸ λιμάνι καὶ βρέντιον εἶναι στοὺς Μεσσαπίους τὸ κεφάλι τοῦ ἐλαφιοῦ. Πράγματι «βρένδον» στὸν Ἡσύχιο εἶναι τὸ κεφάλι ἐλαφιοῦ.

Λίγο πιὸ πάνω στὴν παράγραφο 143 τῶν Ἐθνικῶν, ὁ Στέφανος Βυζάντιος μᾶς ἐνημερώνει καὶ γιὰ τὴν πόλιν Ἀτρία, βορείως τῆς Ἰταλίας, ἑλληνιστὶ ΑΙΘΡΙΑ, τὸ κτίσμα τοῦ Διομήδους.

«Ἀτρία, πόλις Τυρρηνίας, Διομήδους κτίσμα. χειμῶνος πλεύσαντος καὶ μετὰ τὸ διασωθῆναι καλέσαι Αἰθρίαν. καὶ παρεφθάρη παρὰ τοῖς βαρβάροις τὸ ὄνομα.»

Καὶ ἑκατοντάδες ἄλλες πόλεις καὶ γενικῶς τοπωνύμια, ποταμοὺς, θάλασσες, βουνά, ἡφαίστεια (ὅπως ἡ Αἶτνα < αἴθω=καίω, ὁ Βεζούβιος*¹ < σβέννυμι), ἑλληνικῆς προελεύσεως βρίσκει κανεὶς χρόνο νὰ ‘χει νὰ ψάχνει. 

*¹ Ὁ Διόδωρος (Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, Δ’, 21) γράφει πὼς διασχίζοντας ὁ Ἡρακλῆς τὴν Ἰταλία ἔφτασε καὶ στὴν πεδιάδα τῆς Κύμης, ὅπου ζοῦσαν ἄνδρες μὲ ἐξαίρετη σωματικὴ δύναμιν, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζονται Γίγαντες. Καὶ πὼς τὸ πεδίον αὐτὸ ὠνομάσθη Φλεγραῖον ἀπὸ τὸν λόφον ποὺ παλαιότερα ξερνοῦσε ἄφθονη φωτιά. Ὁ λόφος αὐτὸς μετέπειτα ὠνομάσθη Βεζούβιος.

Ὁ Στράβων στό Ε´ βιβλίο τῶν «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ» του ἀναφέρεται στην Κύμη τῆς Μεγ. Ἑλλάδος καί στό Φλεγραῖον -ὅπως τό ὀνομάζει- πεδίον:

«πρότερον μὲν οὖν ηὐτύχει [ἥ τε πόλις] καὶ τὸ Φλεγραῖον καλούμενον πεδίον, ἐν ᾧ τὰ περὶ τοὺς Γίγαντας μυθεύουσιν...». 

Ἡ περιοχή αὐτή τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος φέρει μέχρι σήμερον παρεφθαρμένη ἐλαφρῶς τήν ἀρχαία ἑλληνική ὀνομασία της (Κάμπι Φλεγκρέϊ). Πρόκειται γιά μία ἡφαιστειογενῆ περιοχή, μέ συνεχεῖς ἀναθυμιάσεις θείου, συχνούς σεισμούς, ἐνεργούς κρατῆρες, ζεστό ἔδαφος καί θερμές πηγές. Χαρακτηριστικό τῆς ἐντάσεως τῶν φαινομένων εἶναι ἡ δημιουργία τοῦ Νέου ὄρους (Monte Nuovo) ἀπό τόν κρατῆρα πού ὑψώθηκε κατά τήν ἔκρηξι τοῦ 1538 (σχόλια στὸν Διόδωρον Σικελιώτη). 

Ἀπὸ τὸ Φλεγραῖον πεδίον ὁ Ἡρακλῆς κατέβηκε πρὸς τὴν θάλασσα ὅπου καὶ κατεσκεύασε ἔργα γύρω ἀπὸ τὴν Ἄορνον λίμνη, ἡ ὁποία θεωρεῖται ἡ ἱερὰ λίμνη τῆς Περσεφόνης. Ἡ λίμνη βρίσκεται μεταξὺ τοῦ ΜΙΣΗΝΟΥ*² καὶ τῶν ΔΙΚΑΙΑΡΧΕΙΩΝ*³ ( «Ἱστορ. Βιβλιοθ.», Δ’, 21). ΑΟΡΝΟΣ σημαίνει ἡ χωρὶς ὄρνεα καὶ πρόκειται γιὰ τὴν σημερινὴ Lago d’ Averno. Κατέχει τόν κρατῆρα ἀρχαίου ἐσβεσμένου ἡφαιστείου και ἀπό τά μαῦρα νερά ἐξεπέμποντο δυσώδεις ἀναθυμιάσεις, γι’ αὐτό καί τά πτηνά δέν ἠδύναντο νά διέλθουν ἀπό ἐκεῖ. Ὁ Στράβων ἀναφέρει ὅτι παλαιότερα -πρό τῆς ἐποχῆς του- οἱ ὄχθες τῆς λίμνης ἦσαν κατάφυτες ἀπό ἄγρια ἀδιαπέραστα δάση, μέ πυκνά δένδρα, τά ὁποῖα ἔκοψε ὁ Ἀγρίππας καί κατεσκεύασε διώρυγα μέ τήν ὁποία μετέτρεψε τήν λίμνη σέ λιμένα, ἡ ὁποία ὅμως -διώρυξ- κατεστράφη ἀργότερα. Νέα ἀπόπειρα γιά τήν κατασκευή διώρυγος ἐπεχείρησε ὁ Νέρων.

*² Τό ἀκρωτήριο Μισηνόν εὑρίσκεται πλησίον τῆς ἀρχαίας Κύμης τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος (σημερινό Μιζένο). Ἀποτελεῖ τό ΒΔ. κέρας τοῦ κρατῆρος κόλπου τῆς Νεαπόλεως (Νάπολι), τόν ὁποῖο σχηματίζει μέ τό ἀκρωτήριο Καμπανέλλα (Ἀθήναιον ἄκρον). Ὀφείλει τό ὄνομά του στόν Μισηνό, υἱὸν τοῦ Αἰόλου, ὁ ὁποῖος, μετά τόν θάνατο τοῦ Ἕκτορος, ἀκολούθησε τόν Αἰνεία ὡς σαλπιγκτής ἤ ναύκληρος. Ἐπειδή ἐκαυχήθη ὅτι ἦταν ἀνώτερος τῶν ἐναλίων θεῶν στήν μουσική, ἐπνίγη ἀπό τούς Τρίτωνες στήν θάλασσα. Οἱ Τρῶες ἀνέσυραν τό πτῶμα του καί τό ἔθαψαν στό ἀκρωτήριο τῆς Καμπανίας, τό ὁποῖο ἔλαβε καί διατηρεῖ μέχρι τῆς σήμερον τό ὄνομά του (Σχόλια στὸν Διόδωρον Σικελιώτη).

*³ Ἡ Δικαιαρχία ἤ Δικαιάρχεια εἶναι ἀρχαία πόλις τῆς Καμπανίας τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος, στόν Κυμαῖο ἤ Κρατῆρα κόλπο (κόλπο Νεαπόλεως) καί εἶχε λιμένα, πού ἦταν τό μέγιστο μετά τήν Ὠστία (Ὄστια) ἐμπορικό κέντρο τῆς Δυτικῆς ἀκτῆς τῆς Ἰταλικῆς χερσονήσου. Ἦταν κτίσμα Σαμίων (520 π.Χ.). Ὁ Στράβων τονίζει τήν μεγίστη ἐμπορική κίνησι τοῦ λιμένος αὐτοῦ, ἰδίως σε θεῖον, ἀφοῦ ὁ τόπος ἐκεῖ «θείου πλήρης ἐστὶ καὶ πυρὸς καὶ θερμῶν ὑδάτων». Πάνω ἀπό τήν πόλι ἐκτεινόταν ἡ ΗΦΑΙΣΤΟΥ ΑΓΟΡΑ (τό Forum Vulcani τῶν Λατίνων). Ἡ ὀνομασία διετηρήθη μέχρι τῆς ἐκστρατείας τοῦ Ἀννίβα, ὁπότε τήν συνώκισαν οἱ Ρωμαῖοι καί τήν μετωνόμασαν σέ Ποτιόλους ἀπό τά φρέατα πού ὑπῆρχαν πέριξ αὐτῆς (σημερινή Ποτζουόλι).

Puteus στὰ λατινικὰ εἶναι πράγματι τὸ φρέαρ ἐκ τοῦ «πότος» ἤ ἐκ τοῦ «πύταμον» (κατὰ τὸν Βάρρωνα). Ἐξ οὗ καὶ τὰ puits, pozzo, pozo, puiser ( =ἀντλῶ) κοκ.  

ΟΙΝΩΤΡΙΑ/ ΑΙΟΛΙΔΕΣ ΝΗΣΟΙ/ ΑΡΠΟΙ/ ΛΙΠΑΡΑ/ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ/ ΗΡΗΤΟΝ/ ΣΥΒΑΡΙΣ/ ΓΑΒΟΙ κ.ἄ

Ἡ Ἰταλία, πρώην Οἰνωτρία ( «Οἱ γὰρ παλαιοὶ τὴν Οἰνωτρίαν ἐκάλουν Ἰταλία», Στραβ., Γεωγραφ., Ε,1) ὅπως προανεφέρθη φέρει ἑλληνικότατα ὀνόματα· Τὸ ἕνα λόγῳ τοῦ Ἰταλοῦ (πανάρχαιος βασιλεὺς τῶν Πελασγῶν). 

Τὸ δὲ ὄνομα ΟΙΝΩΤΡΙΑ τὸ πῆρε ἀπὸ τὸν Οἴνωτρον, τὸν υἰὸν τοῦ Λυκάονος, ἐπειδὴ ὅπως γράφει ὁ Διονύσιος ὁ Ἁλικαρνασσεύς -Ῥωμ. ἀρχαιολ., α’, 11,2- οἱ πρῶτοι ποὺ πέρασαν τὸ Ἰόνιον ἦταν Ἕλληνες μὲ ἀρχηγὸν αὐτόν. Ὁ Οἴνωτρος ἔζησε 4 γενιὲς μετὰ τὸν Φορωνέα (Κατὰ πολλοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς, ὅπως ὁ Αἰσχύλος, ὁ Ἡρόδοτος, ὁ Ἀπολλόδωρος κ.ἄ ἀναφέρεται ὡς ἀδελφὸς τῆς Ἀργείας Ἰούς. Ἕνας ἐκ τῶν ἑπτὰ σοφῶν τῆς ἀρχαιότητος, ὁ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος στὸν «Τίμαιον» τοῦ Πλάτωνος -22b- ξεκινᾶ τὴν καταμέτρησιν τῶν γενεαλογιῶν ἀπὸ τὸν Φορωνέα καὶ ὕστερα συνεχίζει μὲ τὴν γενεαλογία τοῦ Δευκαλίωνος, θέλοντας νὰ παροτρύνει τοὺς ἱερεῖς τῆς Αἰγύπτου νὰ μιλήσουν γιὰ τὴν ἀρχαιότητα) καὶ τὸν Αἰζειόν, τοὺς πρώτους δυναστεύσαντες την Πελοπόννησον (τότε ἐλέγετο Ἀπία, ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Φορωνέως, Ἄπιν), πολὺ πρὶν ὁ Πέλοψ τῆς δώσει τὸ ὄνομά του. Καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ προϊστορικὰ γεγονότα συνέβησαν κατὰ τὸν Διονύσιον τὸν Ἁλικαρνασσέα 17 γενιὲς πρὶν… τὰ Τρωικά.

[Σημειωτέον πὼς ὁ Οἴνωτρος εἶχε ἀδελφὸν τὸν Νύκτιμον, κατὰ τὴν βασιλεία τοῦ ὁποίου ἔγινε ὁ κατακλυσμὸς τοῦ Δευκαλίωνος -Ἀπολλόδωρος, «Βιβλιοθήκη», 3,8,2- ὅταν ὁ Ζεὺς ἤθελε νὰ ἀφανίσει τὸ χάλκινο γένος. Βασιλεὺς στὴν Ἀθῆνα ἐπὶ κατακλυσμοῦ ἦταν κατὰ τὸν Ἀπολλόδωρον -Γ’, 14, 15- ὁ Κραναός. Κι ἄς μὴ ξεχνᾶμε καὶ αὐτὸ ποὺ ἀναφέρει πάλι ὁ Διονύσιος Ἁλικαρνασσεὺς -Ῥωμ. ἀρχαιολ., α’, 9,1-4/ 31,1- πὼς ὁ Εὔανδρος πῆγε ἀπὸ τὸ Παλλάντιον τῆς Ἀρκαδίας (ὁ Ἀρκὰς ἦταν ὁ διάδοχος τοῦ Νυκτίμου, ἐξ οὗ ἡ Πελασγία ὠνομάσθη Ἀρκαδία -Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 4,1- ) καὶ ἵδρυσε ἀποικία ἐπὶ τοῦ μεσαίου λόφου ἐκ τῶν ἑπτὰ τῆς Ῥώμης, τὸν ὁποῖον ὠνόμασε Παλλάντιον, ὅπως ἐλέγετο καὶ ἡ γενέτειρά του, πρὸς τιμὴν τοῦ ἐγγονοῦ τοῦ Πελασγοῦ, Πάλλαντος, 60 χρόνια πρὶν τὰ Τρωικά· καὶ πὼς τὴν Ῥώμην τὴν κατοικοῦσαν κάποτε Σικελοί ( < Σικανός, ἐγγονὸς Οὐρανοῦ καὶ Γῆς) καὶ ὕστερα οἱ Ἀρκάδες Ἀβορίγινες ( ἔκγονοι Οἰνωτρῶν, < ἀπὸ + ὄρος, «ἀρκαδικὸν γὰρ τὸ φιλοχωρεῖν ὄρεσι», α’, 8,3), μέχρι ποὺ πῆγε ἐκεῖ ὁ Λατῖνος (υἰὸς κατὰ κάποιους συγγραφεῖς τοῦ Ὀδυσσέως καὶ κατ’ ἄλλους τοῦ Τηλεμάχου καὶ τῆς Κίρκης) καὶ δυνάστευε κατὰ τὸν Ἰλιακὸν πόλεμον. Σύμφωνα μὲ τὸν Ἡσίοδον μετὰ τὸ χάλκινον γένος ἀκολούθησε τὸ ἡρωικόν (ὅπου ἔγιναν καὶ οἱ ἐκστρατεῖες, ἡ ἀργοναυτικὴ καὶ ἡ τρωική).

Ὁ Ῥωμύλος δὲ στὸ συγκεκριμένον χωρίον ἀναφέρεται πὼς ἔζησε 16 γενιὲς μετὰ τὰ Τρωικά (Καὶ τὸ ἐρώτημα ποὺ προκύπτει γιὰ ἀκόμη μία φορά εἶναι, στηριζόμενοι σὲ ποῖα δεδομένα οἱ ἀρχαιολόγοι ἔχουν ἐξαγάγει τὸ συμπέρασμα πῶς ἡ ἑλληνικὴ ἱστορία χρονολογεῖται τόσο πρόσφατα, ὅσον τουλάχιστον ἔχουν τοποθετήσει τὰ τρωικὰ καὶ τὰ ἀργοναυτικά, τὰ ὁποῖα κατ’ ἐπέκτασιν ἔχουν συμπαρασύρει καὶ ἄλλα ἱστορικὰ γεγονότα (ὅπως τὴν ὀχύρωσιν/ κατοίκισιν καὶ ὄχι ἵδρυσιν τῆς Ῥώμης ἀπὸ τὸν Ῥωμύλον, ποὺ τὴν τοποθετοῦν μόλις τὸν 8^ον π.Χ. αἰ.; Ἀκόμα καὶ τὸ ἀντίστοιχον χωρίον «τοῦ Διοδώρου Σικελιώτου» ποὺ φαίνεται νὰ συμφωνεῖ μὲ τὰ «ἐπιστημονικῶς» ἀποδεκτά εἶναι γνωστὸν πὼς δὲν εἶναι τὸ πρωτότυπον, παρὰ μόνον εἶναι ἡ καταγραφὴ ὅσων ὁ χριστιανὸς ἐπίσκοπος τῆς Καισαρείας, Εὐσέβιος κατέγραψε ὡς συνέχεια τῆς «Ἱστορικῆς Βιβλιοθήκης» καὶ μάλιστα πολλοὺς αἰῶνες ἀργότερα. Καὶ ἀκόμα χειρότερα αὐτὴ ἡ καταγραφὴ τοῦ Εὐσεβίου στηρίζεται σὲ συγγράμματα ἄλλων συγγραφέων καὶ μάλιστα ὄχι γραμμένων στὴν ἑλληνική)]. 

…

Ὁ Διόδωρος ὁ Σικελιώτης ( «Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη», Δ’, 67/ Ε’, 7) μᾶς πληροφορεῖ καὶ γιὰ τὶς Αἰολίδες νήσους, τὴν ἱστορία τους, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ πῶς πῆραν τὸ ὀνομά τους :

«Πρὸ δὲ τούτων τῶν χρόνων Βοιωτὸς ὁ Ἄρνης καὶ Ποσειδῶνος καταντήσας εἰς τὴν τότε μὲν Αἰολίδα, νῦν δὲ Θετταλίαν καλουμένην, τοὺς μεθ’ ἑαυτοῦ Βοιωτοὺς ὠνόμασε…ἐν τοῖς ἔμπροσθεν χρόνοις τῶν Αἰόλου τοῦ Ἕλληνος τοῦ Δευκαλίωνος υἱῶν οἱ μὲν ἄλλοι κατῴκησαν ἐν τοῖς προειρημένοις τόποις, Μίμας δὲ μείνας ἐβασίλευσε τῆς Αἰολίδος. Μίμαντος δὲ Ἱππότης γενόμενος ἐκ Μελανίππης ἐτέκνωσεν Αἰόλον· τούτου δ’ Ἄρνη γενομένη θυγάτηρ Βοιωτὸν ἐκ Ποσειδῶνος ἐγέννησεν. Αἰόλος δ’ ἀπιστῶν εἰ Ποσειδῶνι ἐμίγη…παρέδωκε τὴν Ἄρνην Μεταποντίῳ ξένῳ κατὰ τύχην παρεπιδημοῦντι, προστάξας ἀπάγειν εἰς Μεταπόντιον…ἡ Ἄρνη τρεφομένη ἐν Μεταποντίῳ ἐγέννησεν Αἰόλον καὶ Βοιωτόν, οὓς ὁ Μεταπόντιος, ἄπαις ὤν, κατά τινα χρησμὸν υἱοποιήσατο. οὗτοι δ’ ἀνδρωθέντες, στάσεως γενομένης ἐν τῷ Μεταποντίῳ, βίᾳ κατέσχον τὴν βασιλείαν. ὕστερον δὲ τῆς Ἄρνης διενεχθείσης πρὸς Αὐτολύτην τὴν γυναῖκα τοῦ Μεταποντίου, βοηθοῦντες τῇ μητρὶ τὴν Αὐτολύτην ἀνεῖλον. δεινῶς δὲ φέροντος τοῦ Μεταποντίου τὸ συμβεβηκός, πλοῖα παρασκευασάμενοι καὶ τὴν Ἄρνην ἀναλαβόντες ἐξέπλευσαν μετὰ πολλῶν φίλων. Αἰόλος μὲν οὖν τὰς ἐν τῷ Τυρρηνικῷ πελάγει καλουμένας ἀπ’ αὐτοῦ νήσους Αἰολίδας κατέσχε, καὶ πόλιν ἔκτισε τὴν ὀνομαζομένην [ἀπ’ αὐτοῦ] Λιπάραν… μεταβιβάσομεν τὸν λόγον ἐπὶ τὰς νήσους τὰς ὀνομαζομένας Αἰολίδας. αὗται δ´ εἰσὶ τὸν μὲν ἀριθμὸν ἑπτά, προσηγορίας δ´ ἔχουσι ταύτας, Στρογγύλη καὶ Εὐώνυμος, ἔτι δὲ Διδύμη καὶ Φοινικώδης καὶ Ἐρικώδης, πρὸς δὲ τούτοις Ἱερὰ Ἡφαίστου καὶ Λιπάρα, καθ´ ἣν ὁμώνυμος πόλις καθίδρυται. κεῖνται δ´ αὗται μεταξὺ Σικελίας καὶ Ἰταλίας ἐπ´ εὐθείας ἀπὸ πορθμοῦ καὶ τῆς πρὸς ἕω πρὸς δύσιν. ἀπέχουσι δὲ τῆς Σικελίας ὡς ἑκατὸν πεντήκοντα σταδίους, καὶ τὸ μέγεθός εἰσιν ἀλλήλαις παραπλήσιαι…αὗται δὲ πᾶσαι πυρὸς ἐσχήκασιν ἀναφυσήματα μεγάλα, ὧν κρατῆρες οἱ γεγενημένοι καὶ τὰ στόμια μέχρι τοῦ νῦν εἰσι φανερά. ἐν δὲ τῇ Στρογγύλῃ καὶ τῇ Ἱερᾷ μέχρι τοῦ νῦν ἐκ τῶν χασμάτων ἐκπίπτει πνεύματος μέγεθος καὶ βρόμος ἐξαίσιος· ἐκφυσᾶται δὲ καὶ ἅμμος καὶ λίθων διαπύρων πλῆθος, καθάπερ ἔστιν ὁρᾶν καὶ περὶ τὴν Αἴτνην γινόμενον. λέγουσι γάρ τινες ἐκ τούτων τῶν νήσων ὑπονόμους εἶναι κατὰ γῆς μέχρι τῆς Αἴτνης…φασὶ δὲ τὰς Αἰόλου νήσους τὸ μὲν παλαιὸν ἐρήμους γεγονέναι, μετὰ δὲ ταῦτα τὸν ὀνομαζόμενον Λίπαρον, Αὔσονος ὄντα τοῦ βασιλέως υἱόν, ὑπὸ τῶν ἀδελφῶν καταστασιασθῆναι, κυριεύσαντα δὲ νεῶν μακρῶν καὶ στρατιωτῶν ἐκ τῆς Ἰταλίας φυγεῖν εἰς τὴν ἀπὸ τούτου Λιπάραν ὀνομασθεῖσαν· ἐν ταύτῃ δὲ τὴν ἐπώνυμον αὑτοῦ πόλιν κτίσαι, καὶ τὰς ἄλλας νήσους τὰς προειρημένας γεωργῆσαι. τούτου δὲ γεγηρακότος Αἰόλον τὸν Ἱππότου μετά τινων παραβαλόντα εἰς τὴν Λιπάραν τὴν τοῦ Λιπάρου θυγατέρα γῆμαι Κυάνην…ὁ δ´ Αἰόλος οὗτός ἐστι πρὸς ὃν μυθολογοῦσι τὸν Ὀδυσσέα κατὰ τὴν πλάνην ἀφικέσθαι. γενέσθαι δ´ αὐτόν φασιν εὐσεβῆ καὶ δίκαιον, ἔτι δὲ καὶ πρὸς τοὺς ξένους φιλάνθρωπον· πρὸς δὲ τούτοις τὴν τῶν ἱστίων χρείαν τοῖς ναυτικοῖς ἐπεισηγήσασθαι, καὶ ἀπὸ τῆς τοῦ πυρὸς προσημασίας παρατετηρηκότα προλέγειν τοὺς ἐγχωρίους ἀνέμους εὐστόχως, ἐξ οὗ ταμίαν αὐτὸν εἶναι τῶν ἀνέμων ὁ μῦθος ἀνέδειξε». 

Γράφει λοιπόν συνοπτικῶς πὼς ὁ Δευκαλίων γέννησε τὸν Ἕλληνα καὶ ἐκεῖνος τὸν Αἴολον. Ἀπὸ αὐτὸν τὸν Αἴολον γεννήθηκε ὁ Μίμας, ὁ ὁποῖος ἐβασίλευσε στὴν Αἰολίδα, τὴν νῦν Θεσσαλία· κι ὁ Μίμας γέννησε τὸν Ἱππότη, ὁ ὁποῖος ἐκ τῆς Μελανίππης ἀπέκτησε τὸν Αἴολον (δισέγγονος τοῦ Αἰόλου τοῦ Ἕλληνος, ἐξ οὗ καὶ τὸ ἴδιο ὄνομα). Ὁ Αἴολος ἔκανε τὴν Ἄρνην*¹. Ἡ Ἄρνη ἔκανε τὸν Βοιωτὸν καὶ τὸν Αἴολον (τρισέγγονος πρώτου Αἰόλου). Τὸν Βοιωτὸν ἡ Ἄρνη τὸν ἔκανε μὲ τὸν Ποσειδῶνα. Ὅμως ὁ πατήρ της ποὺ δὲν πίστευε πὼς ἡ κόρη του ἔσμιξε μὲ τὸν Ποσειδῶνα, τὴν παρέδωσε σὲ κάποιον ἀπὸ τὸ Μεταπόντιον*²  ποὺ ἦταν κατὰ τύχη στὰ μέρη του, γιὰ νὰ τὴν πάρει μαζί του. Πράγματι τὴν πῆρε καὶ γι’ αὐτὸ καὶ τὰ παιδιά της γεννήθηκαν στὸ Μεταπόντιον. Ὁ Μεταπόντιος ποὺ δὲν εἶχε παιδιά, τοὺς υἰοθέτησε. Αὐτοὶ ὅταν μεγάλωσαν πῆραν διὰ τῆς βίας τὴν ἐξουσία. Ὅμως ὁ Μεταπόντιος εἶχε γυναῖκα τὴν Αὐτολύτη, μὲ τὴν ὁποία ἡ μητέρα τους, Ἄρνη φιλονείκησε μὲ ἀποτέλεσμα ὁ Βοιωτὸς καὶ ὁ Αἴολος, νὰ σκοτώσουν τὴν Αὐτολύτη. Τότε ὁ Μεταπόντιος ἔγινε ἔξαλλος καὶ τὰ παιδιὰ παίρνοντας μαζὶ τὴν μητέρα τους ἔφυγαν μὲ τὰ πλοῖα μακριά. Ὁ Βοιωτὸς ἔπλευσε στὸν παπποῦ του καὶ πατέρα τῆς Ἄρνης, Αἴολον. Ὁ Αἴολος τὸν υἰοθέτησε καὶ τοῦ παρέδωσε τὴν βασιλεία τῆς Αἰολίδος. Ὁ Βοιωτὸς ὠνόμασε τότε τὴν πόλιν Ἄρνην, ἀπὸ τὸ ὄνομα τῆς μητρός του καὶ τοὺς κατοίκους Βοιωτούς, ἀπὸ τὸ δικό του ὄνομα.

[Τὰ ἐγγόνια τοῦ Βοιωτοῦ συμμετεῖχαν στὴν ἀργοναυτικὴ ἐκστρατεία καὶ στὰ Τρωικά (Λήιτος, Πηνελέως, Κλόνιος, Προθοήνωρ, Ἀρκεσίλαος). Αὐτὰ τὰ διαβάζουμε καὶ στὸν ἴδιον τὸν Ὅμηρον στὸ Β’ (494) τῆς Ἰλιάδος, ὅπου οἱ προαναφερθέντες συμμετεῖχαν μὲ 50 πλοῖα ὡς ἀρχηγοὶ τῶν Βοιωτῶν. Νὰ ἐπισημανθεῖ καὶ πάλι πὼς οἱ προαναφερθέντες Βοιωτοὶ ἀρχηγοί στὸν Τρωικὸν πόλεμον ἦταν ἐγγονοὶ τοῦ Βοιωτοῦ ἀπὸ τὸν Ἴτωνα. Ὁ Βοιωτὸς ἦταν 6 γενιὲς μεταγενέστερος τοῦ πρώτου Αἰόλου, τοῦ ἐγγονοῦ τοῦ Δευκαλίωνος. Ἐδῶ οἱ γενιὲς τῶν Τρωικῶν εἶναι ἐγγύτερες τοῦ Δευκαλίωνος ἀπὸ ὅτι ἀναφέρει ὁ Διον. Ἁλικαρνασσεύς].

Ὁ ἀδελφός του, Αἴολος φεύγοντας ἀπὸ τὸ Μεταπόντιον, κατέλαβε τὶς νήσους στὸ Τυρρηνικὸν πέλαγος, οἱ ὁποῖες ἐξ αὐτοῦ ὠνομάσθηκαν ΑΙΟΛΙΔΕΣ (Isole Eole) κι ἔχτισε καὶ τὴν ΛΙΠΑΡΑ (Lipari). Τὰ ὀνόματα αὐτῶν τῶν νήσων εἶναι :

1. ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ( < λόγῳ τοῦ σχήματός της. Παρεφθάρη τὸ ὄνομα καὶ σήμερα λέγεται Στρόμπολι < στρόμβος. Ἐλέγετο καὶ ΑΙΟΛΙΑ «ἐνταῦθα δὲ τὸν Αἰόλον οἰκῆσαί φασι», Στράβ., Γεωγραφ., ΣΤ’, 2,11)

2. ΕΥΩΝΥΜΟΣ (Παναρέα), Εὐώνυμος*³ ἐλέγετο ὁ υἰὸς τοῦ Κηφισσοῦ καὶ τῆς Γῆς. Κόρη του εἶναι ἡ Αὐλίς, ἡ ὁποία ἔδωσε τὸ ὄνομά της στὴν Αὐλίδα τῆς Βοιωτίας (Στ. Βυζαντ., «Ἐθνικά», 147)

3. ΔΙΔΥΜΗ (Σαλίνα), «Διδύμη, καὶ αὕτη δ᾽ ἀπὸ τοῦ σχήματος ὠνόμασται», Στράβ., Γεωγραφ., ΣΤ’, 2,11. Διότι κυττώντας την ἀπὸ μακριά, ξεχωρίζουν τὰ 2 μεγάλα ὄρη της. Ἡ Σαλίνα ἐτυμολογεῖται ἐκ τῆς ἁλός (salina εἶναι ἡ φυσικὴ ἁλυκή > ἅλς < sals), προφανῶς λόγῳ τῶν ἁλυκῶν της.

4. ΦΟΙΝΙΚΩΔΗΣ (Φιλικούντι), προφανῶς λόγῳ τῶν πολλῶν φοινίκων τής.

5. ΕΡΙΚΩΔΗΣ (Ἀλικούντι), λόγῳ τῶν πολλῶν ἐρεικῶν της ( «Ἐρικοῦσσα, μία τῶν Αἰόλου νήσων, ἀπὸ τοῦ φυτοῦ καλουμένη, ὡς τὸ Φοινικοῦσσα», Στ. Βυζάντιος, Ἐθνικά, 276).

6. ΙΕΡΑ ΗΦΑΙΣΤΟΥ (ἤ ΘΕΡΜΟΕΣΣΑ, σημερινὸν Βουλκάνο), λόγῳ τῶν ἡφαιστείων της (ἐξηγεῖ στὴν συνέχεια ὁ Διόδωρος περὶ τοῦ ἡφαιστειογενοῦς τῆς περιοχῆς).  

7. ΛΙΠΑΡΑ (ΜΕΛΙΓΟΥΝΙΣ, τὸ σημερινὸν Λίπαρι. Μελιγουνὶς, μέλω =φροντίζω + γουνός =γῆ. Πρόκειται γιὰ πλοῦσια γῆ καὶ ὡς πρὸς τοὺς καρπούς της, ἀλλὰ καὶ ὡς πρὸς τὸ ὑπέδαφός της. Ἐξ οὗ καὶ ἦταν γεμάτη μεταλλεῖα -βλ. συνέχεια ἄρθρου- ).  

Ὁ Διόδωρος ἀναφέρει αὐτὲς τὶς ἑπτά. Ὑπάρχει ἀκόμα μία ἡ ΒΑΣΙΛΙΣ (Μπαζιλοῦτσο).

(Διδύμη/ Σαλίνα)

Ἀκόμα ὁ Διόδωρος Σικελιώτης στὸ προαναφερθὲν ἀπόσπασμα γράφει πὼς βρίσκονται μεταξὺ Ἰταλίας καὶ Σικελίας σὲ εὐθεῖα γραμμὴ μὲ τὸν πορθμὸν πρὸς δυσμὰς, ἀπέχουσες ἀπὸ τὴν Σικελία 150 στάδια. Ἔχουν τὸ ἵδιο περίπου μέγεθος καὶ ἡ μεγαλυτέρα εἶναι 150 στάδια. Ὅλες ἐμφανίζουν μεγάλες ἡφαιστιογενεῖς ἐκρήξεις καὶ οἱ κρατῆρες καὶ τὰ στόμια τῶν ἡφαιστείων εἶναι ἐμφανῆ. Γράφει πὼς στὴν Στρογγύλη καὶ στὴν Ἱερὰ τοῦ Ἡφαίστου νῆσον ἀναδίδονται μέχρι τὴν ἐποχή του ἀπὸ τὰ χάσματα ἰσχυρὲς ἐξατμίσεις, συνοδευόμενες μὲ δυνατὸν θόρυβον καὶ ἐκτινάσσονται πυρακτωμένες πέτρες, ὅπως στὴν Αἴτνα ( < αἴθω=καίω, ὅπου καίγεται ὁ Τυφών -Αἰσχύλος, «Προμηθεὺς Δεσμώτης, 363-5- ). Λέγει πὼς ὑπάρχουν ὑπόγειες σύραγγες ποὺ συνδέονται μὲ τὴν Αἴτνα καὶ γι’ αὐτὸ καῖνε ἐναλλὰξ μὲ αὐτήν. Παλαιότερα οἱ νῆσοι ἦταν ἀκατοίκητες, μέχρι ποὺ ὁ Λίπαρος, ὁ υἰὸς τοῦ Αὔσονος ἔφυγε μετὰ ἀπὸ σύγκρουσιν μὲ τὰ ἀδέλφια του ἀπὸ τὴν Ἰταλία καὶ πῆγε στὴν Λιπάρα, ποὺ ὠνομάσθη ἀπὸ αὐτόν. Καλλιέργησε τὶς νήσους καὶ ὅταν γέρασε ἔφτασε στὴν Λιπάρα ὁ υἰός τοῦ Ἱππότου, Αἴολος καὶ νυμφεύθηκε τὴν κόρη του, Κυάνη. Σ’ αὐτὸν τὸν Αἴολον γράφει πὼς ἔφτασε ὁ Ὀδυσσεὺς κατὰ τὴν περιπλάνησίν του. Αὐτὸς ὁ Αἴολος γράφει πὼς εἰσήγαγε τὴν χρῆσιν τῶν ἰστίων στὰ πλοῖα καὶ ὕστερα ἀπὸ μακροχρόνιες παρατηρήσεις τῶν ἡφαιστείων καὶ τῶν σημαδιῶν τους κατάφερε νὰ προβλέπει τὶς ῥιπὲς τῶν ἀνέμων καὶ πὼς ἔτσι ἐξηγεῖται ὅτι κρατοῦσε τὸν «Ἀσκὸν τοῦ Αἰόλου».

«τὸν γὰρ Αἰόλον τὸν προσημαίνοντα τοὺς ἔκπλους ἐν τοῖς κατὰ τὸν πορθμὸν τόποις ἀμφιδρόμοις οὖσι καὶ δυσέκπλοις διὰ τὰς παλιρροίας ταμίαν τε εἰρῆσθαι τῶν ἀνέμων καὶ βασιλέα νενομίσθαι φησί», Στράβων, «Γεωγρ.», Α’, 2,15

Ὁ Στράβων (Γεωγραφικά, ΣΤ’, 2, 10-11) ἐπιρρωνύει τὰ γραφόμενα τοῦ Διοδώρου καὶ δίνει καὶ περαιτέρω πληροφορίες:

«εἰσὶ δ᾽ ἑπτὰ μὲν τὸν ἀριθμόν, μεγίστη δὲ ἡ Λιπάρα Κνιδίων ἄποικος ἐγγυτάτω τῆς Σικελίας κειμένη μετά γε τὴν Θέρμεσσαν· ἐκαλεῖτο δὲ πρότερον Μελιγουνίς… ἔχει δὲ καὶ τὴν γῆν εὔκαρπον καὶ στυπτηρίας μέταλλον ἐμπρόσοδον καὶ θερμὰ ὕδατα καὶ πυρὸς ἀναπνοάς. ταύτης δὲ μεταξύ πώς ἐστι καὶ τῆς Σικελίας ἣν νῦν ἱερὰν Ἡφαίστου καλοῦσι, πετρώδης πᾶσα καὶ ἔρημος [καὶ] διάπυρος· ἔχει δὲ ἀναπνοὰς τρεῖς ὡς ἂν ἐκ τριῶν κρατήρων. ἐκ δὲ τοῦ μεγίστου καὶ μύδρους αἱ φλόγες ἀναφέρουσιν, οἳ προσκεχώκασιν ἤδη πολὺ μέρος τοῦ πόρου. ἐκ δὲ τῆς τηρήσεως πεπίστευται διότι τοῖς ἀνέμοις συμπαροξύνονται καὶ αἱ φλόγες αἵ τε ἐνταῦθα καὶ αἱ κατὰ τὴν Αἴτνην, παυομένων δὲ παύονται καὶ αἱ φλόγες… Πολύβιος δὲ… φησὶν… ἐὰν μὲν οὖν νότος μέλληι πνεῖν, ἀχλὺν ὁμιχλώδη καταχεῖσθαι κύκλωι φησὶ τῆς νησῖδος ὥστε μηδὲ τὴν Σικελίαν ἄπωθεν φαίνεσθαι· ὅταν δὲ βορέας, φλόγας καθαρὰς ἀπὸ τοῦ λεχθέντος κρατῆρος εἰς ὕψος ἐξαίρεσθαι καὶ βρόμους ἐκπέμπεσθαι μείζους· τὸν δὲ ζέφυρον μέσην τινὰ ἔχειν τάξιν… ἔκ τε δὴ τῆς διαφορᾶς τῶν βρόμων καὶ ἐκ τοῦ πόθεν ἄρχεται τὰ ἀναφυσήματα καὶ αἱ φλόγες καὶ αἱ λιγνύες προσημαίνεσθαι καὶ τὸν εἰς ἡμέραν τρίτην πάλιν μέλλοντα ἄνεμον πνεῖν· τῶν γοῦν ἐν Λιπάραις γενομένης ἀπλοίας προειπεῖν τινάς φησι τὸν ἐσόμενον [ἄνεμον] καὶ μὴ διαψεύσασθαι. ἀφ᾽ οὗ δὴ τὸ μυθωδέστατον δοκοῦν εἰρῆσθαι τῶι ποιητῆι οὐ μάτην φαίνεσθαι λεχθέν, ἀλλ᾽ αἰνιξαμένου τὴν ἀλήθειαν, ὅταν φῆι ταμίαν τῶν ἀνέμων τὸν Αἰόλον… ἡ δὲ Στρογγύλη καλεῖται μὲν ἀπὸ τοῦ σχήματος, ἔστι δὲ καὶ αὕτη διάπυρος… Διδύμη, καὶ αὕτη δ᾽ ἀπὸ τοῦ σχήματος ὠνόμασται. τῶν δὲ λοιπῶν Ἐρικοῦσσα μὲν καὶ Φοινικοῦσσα ἀπὸ τῶν φυτῶν κέκληνται… ἑβδόμη δ᾽ ἐστὶν Εὐώνυμος, πελαγία μάλιστα καὶ ἔρημος· ὠνόμασται δ᾽ ὅτι μάλιστα τοῖς εἰς Λιπάρας ἐκ Σικελίας πλέουσιν εὐώνυμός ἐστι… ἀπὸ μὲν οὖν Ἐρικώδους εἰς Φοινικώδη δέκα μίλιά φησιν ὁ χωρογράφος, ἔνθεν δ᾽ εἰς Διδύμην τριάκοντα, ἔνθεν δ᾽ εἰς Λιπάραν πρὸς ἄρκτον ἐννέα καὶ εἴκοσιν, ἔνθεν δ᾽ εἰς Σικελίαν ἐννεακαίδεκα· ἑκκαίδεκα δ᾽ ἐκ τῆς Στρογγύλης».

Σημειώνει καὶ αὐτὸς πὼς οἱ Αἰολίδες νῆσοι εἶναι ἑπτὰ στὸν ἀριθμὸν μὲ μεγαλυτέρα σὲ ἔκτασιν τὴν Λιπάρα (πρώην Μελιγουνίς), ἡ ὁποία λέγει πὼς εἶναι ἀποικία Κνιδίων (Οἱ νῆσοι ἐρημώθηκαν κατὰ τὴν 50η -καταγεγραμμένη- Ὀλυμπιάδα, τὸ 580 π.Χ. Ἀγανακτισμένοι μὲ τὴν βασιλεία τῶν Ἀσιατῶν βασιλέων Κνίδιοι καὶ Ῥόδιοι ἔφυγαν καὶ ἔφτιαξαν ἀποικία ἐκεῖ, μὲ ἀρχηγόν τους τὸν Κνίδιον, ἀπόγονον τοῦ Ἡρακλέους). Ἀκόμα γράφει πὼς εἶναι εὔκαρπος, πλουσία στὸ μετάλλον στυπτηρία ποὺ ἀποφέρει ἔσοδα (Ὁ Διόδωρος Σικελιώτης -Ἱστορ. Βιβλιοθ., Ε’, 10- ἐπιρρωνύει κι αὐτὸς τὰ λεγόμενα τοῦ Στράβωνος μιλώντας γιὰ «διαβεβοημένα μέταλλα στυπηρίας» ἀπὸ τὰ ὁποῖα «λαμβάνουσι οἱ Λιπαραῖοι καὶ οἱ Ῥωμαῖοι μεγάλας προσόδους» ), πυρὸς ἀναπνοὲς καὶ θερμές πηγές (καὶ σὲ αὐτὲς τὶς θερμές πηγὲς ὁ Διόδωρος Σικελιώτης -Ε’, 10- ἀποδίδει τὴν τεράστιαν ἀνάπτυξιν τῆς Λιπάρας, καθῶς λέγει πὼς τὰ νερὰ αὐτὰ συντελοῦν στὴν ἀποκατάστασιν τῆς ὑγείας καὶ προσφέρουν εὐχαρίστησιν. Γι’ αὐτὸ πολλοὶ ἀπὸ τὴν Σικελία ποὺ ταλαιπωροῦνται ἀπὸ ἰδιότροπες ἀσθένειες πηγαίνουν ἐκεῖ καὶ θεραπεύονται κατὰ ἕναν παράδοξον τρόπον).

Ὁ Στράβων στὸ ἀπόσπασμα ἀναλύει καὶ τὰ τῆς Ἱερᾶς τοῦ Ἡφαίστου, ἡ ὁποία βρίσκεται ἀνάμεσα στὴν Λιπάρα καὶ τὴν Σικελία. Τὴν χαρακτηρίζει ὡς πετρώδη, ἔρημον καὶ διάπυρον, ἔχουσα τρεῖς κρατῆρες. Ὁ μεγαλύτερος ἐκτὸς ἀπὸ φλόγες ἐκτινάσσει καὶ πύρινες πέτρες «καταπίνοντας» μεγάλο μέρος τοῦ πόρου. Ἐξηγεῖ πὼς ὕστερα ἀπὸ παρατηρήσεις πιστεύεται πὼς οἱ ἄνεμοι συμπαροξύνουν τὶς φλόγες τῶν ἐκεῖ ἡφαιστείων καὶ τῆς Αἴτνας καὶ ὅταν παύουν οἱ ἄνεμοι παύουν καὶ οἱ φλόγες. Καὶ ἀναφέρεται καὶ στὸν Πολύβιον, ὁ ὁποῖος ἔλεγε πὼς ὅταν πνέει νότιος ἄνεμος, γύρω ἀπὸ τὸ νησὶ ἔχει τόσην ὁμίχλη ποὺ δὲν μπορεῖς νὰ δεῖς οὔτε τὴν Σικελία, ἐνῶ ὅταν ἔχει βορριᾶ οἱ φλόγες σηκώνονται ψηλὰ ἀπὸ τὸν μεγάλον κρατῆρα συνοδείᾳ βρόμου μεγάλου. Στοὺς δυτικοὺς ἀνέμους πάλι παρατηρεῖται μία κατάστασις μεταξὺ τῶν δύο προηγουμένων ἀνέμων καὶ τὸ ἀναλύει περισσότερον, καταλήγοντας πὼς παρατηρώντας τὴν διαφορὰ μεταξὺ τῆς ἐντάσεως τῶν βρομῶν, τῆς ἐκκινήσεως τῶν ἐκρήξεων καὶ τῶν φλογῶν μπορεῖ κανεὶς νὰ προβλέψει τὸν ἄνεμον ποὺ θὰ πνέει ἔπειτα ἀπὸ τρεῖς ἡμέρες. Τὰ ἤξερε αὐτὰ καὶ ἄλλα τόσα ὁ Αἴολος, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ὅμηρος γράφει πὼς ἔκλεισε στὸν ἀσκὸν ποὺ ἔδωσε στὸν Ὀδυσσέα ὅλους τοὺς ἀνέμους, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ζέφυρον (δυτικός ἄνεμος), γιὰ νὰ πνέει εὐνοϊκῶς καὶ νὰ καταφέρει ὁ Ὀδυσσεὺς νὰ ἐπιστρέψει στὴν Ἰθάκη. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Στράβων ὑπογραμμίζει πὼς ὁ Ποιητής (Ὅμηρος) λέει δι’ αἰνιγμάτων τὴν ἀλήθεια καὶ ὅταν ἀποκαλοῦσε τὸν Αἴολον «ταμίαν τῶν ἀνέμων» δὲν ματαιολογοῦσε (οὔτε ἔγραφε παραμύθια, ἀλλὰ ἐπιστημονικὴν ἀλήθεια καὶ φυσικὴ παρατήρησιν διὰ ἀλληγορίας).

Γιὰ τὶς ὑπόλοιπες νήσους γράφει πάνω-κάτω τὰ ἴδια με τὸν Διόδωρον ἐπεξηγώντας καὶ κάποια πράγματα γιὰ τὶς συνήθειες τῶν κατοίκων τους, γιὰ τὸ ἔδαφός τους, τὸν πληθυσμόν τους, τὴν ἐτυμολογία τους [π.χ. γιὰ τὴν Εὐώνυμον*³ λέγει πὼς εἶναι ἀκατοίκητη καὶ πὼς πῆρε τὸ ὄνομά της λόγῳ τῆς θέσεώς της ὅταν κάποιος πλέει ἀπὸ τὴν Σικελία πρὸς τὴν Λιπάρα. Ἡ Εὐώνυμος πράγματι ἄν κάποιος  ξεκινήσει μὲ πλοῖον ἀπὸ τὴν Πάνορμον (Παλέρμο) τῆς Σικελίας τὴν ἔχει στὸ ἀριστερόν του χέρι.

Δὲν παραλείπει νὰ δώσει καὶ τὶς ἀποστάσεις μεταξὺ τῶν νήσων αὐτῶν, λέγοντας πὼς ἡ Ἐρικοῦσσα ἀπέχει ἀπὸ τὴν Φοινικοῦσσα 10 μίλια, ἀπὸ ἐκεῖ ἡ Διδύμη εἶναι 30 μίλια μακριά καὶ ἀπὸ τὸν βορρὰν τῆς Λιπάρας αὐτὴ ἀπέχει 29 μίλια. Ἀπὸ ἐκεῖ πρὸς τὴν Σικελία ἡ ἀπόστασις εἶναι 19 μίλια, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν Στρογγύλη ἀπέχει 16 μίλια. 

*¹  Ὁ Ὅμηρος -Ἰλιάς, Β’, 507- Ἄρνη ὀνομάζει πόλιν τῆς Βοιωτίας, ἡ ὁποία ταυτίζεται μὲ τὴν μετέπειτα Χαιρώνεια, ἡ ὁποία κατὰ τὸν Παυσανία ὀφείλει τὸ ὄνομά της στὸν υἰὸν τοῦ Ἀπόλλωνος, Χαίρωνα ( «Λεβαδέων δὲ ἔχονται Χαιρωνεῖς. ἐκαλεῖτο δὲ ἡ πόλις καὶ τούτοις Ἄρνη τὸ ἀρχαῖον: θυγατέρα δὲ εἶναι λέγουσιν Αἰόλου τὴν Ἄρνην, ἀπὸ δὲ ταύτης κληθῆναι καὶ ἑτέραν ἐν Θεσσαλίᾳ πόλιν: τὸ δὲ νῦν τοῖς Χαιρωνεῦσιν ὄνομα γεγονέναι ἀπὸ Χαίρωνος, ὃν Ἀπόλλωνός φασιν εἶναι, μητέρα δὲ αὐτοῦ Θηρὼ τὴν Φύλαντος εἶναι», Ἑλλάδος Περιήγησις, Βοιωτικά, 40,5). 

 *² Θεωρεῖται σήμερα πὼς τὸ Μεταπόντιον τῆς σημερινῆς Ἰταλίας ἱδρύθη ἀπὸ τοὺς Ἀχαιούς…τὸν 7^ον μόλις αἰ. π.Χ. Ὅμως ὁ Στράβων -Γεωγραφικά, ΣΤ’, 1,15-  ἀναφέρει πὼς χτίστηκε ἀπὸ Πυλίους ὑπὸ τὸν Νέστορα, μετὰ τὴν λῆξιν τοῦ Τρωικοῦ πολέμου ( «Ἑξῆς δ᾽ ἐστὶ Μεταπόντιον, εἰς ἣν ἀπὸ τοῦ ἐπινείου τῆς Ἡρακλείας εἰσὶ στάδιοι τετταράκοντα πρὸς τοῖς ἑκατόν. Πυλίων δὲ λέγεται κτίσμα τῶν ἐξ Ἰλίου πλευσάντων μετὰ Νέστορος» ). Τὰ ἴδια γράφει καὶ ὁ Γάιος Ἰούλιος Σολίνος ( «Polyhistor», 2,10). Ἐκεῖ ἀναφέρεται καὶ σὲ ἄλλες πόλεις ἱδρυθεῖσες ὑπὸ τῶν ἡρώων τοῦ Τρωικοῦ πολέμου, ὅπως ἡ ΠΕΤΕΛΙΑ (Petelia) ποὺ γράφει πὼς ἱδρύθη ἀπὸ τὸν Φιλοκτήτη, οἱ ΑΡΠΟΙ (ἤ Ἀργυρίπποι -Διον. Ἁλικαρνασσεύς, «Ῥωμ. ἀρχαιολ.», 20, 3,2- ἤ Ἄργος Ἵππιον -Διοδ. Σικελ., «Ἱστορ. Βιβλιοθ.», 25, 19,2) ἀπὸ τὸν Διομήδη (τὰ ἴδια γράφει καὶ ὁ Στ. Βυζάντιος, «Ἐθνικά», 115) καὶ ὁ ΒΕΝΕΒΕΝΤΟΣ ( > ΜΠΕΝΕΒΕΝΤΟ < bene + ventum, ἤτοι καλὸς ἀέρας, αὐτὸ ποὺ στὰ ἰσπανικὰ μεταφράζεται ὡς «Buenos Aires». Ὁ Στέφανος Βυζάντιος ( «Ἐθνικά», 162) γράφει : «Βενεβεντός, χωρίον Διομήδους ἐν Ἰταλίᾳ. οἱ δὲ ὅτι κτίσμα Διομήδους. ἣ καὶ Μαλοεντός ἐλέγετο». Γι’ αὐτὸ καὶ ἀναφέρεται καὶ ὡς ΜΑΛΕΒΕΝΤΟΥΜ < Μαλόεις. Μαλεβέντουμ σημαίνει τὸν κακὸ ἀέρα, ὁπότε προκύπτει καὶ ἐρώτημα μήπως ὠνομάσθη ἔτσι κατ’ εὐφημισμόν) ἐπίσης ἱδρύθη ἀπὸ τὸν Διομήδη, μετὰ τὸ τέλος τῶν Τρωικῶν. Οἱ κάτοικοί του μάλιστα ἐπεδείκνυαν χαυλιόδοντες λέγοντας πὼς εἶναι τοῦ Καλυδωνίου κάπρου, ποὺ σκότωσε ὁ θεῖος τοῦ Διομήδου, ὁ Μελέαγρος (Ὁ Οἰνεύς ἦταν πατὴρ καὶ τοῦ Μελεάγρου καὶ τοῦ Τυδέως -Ἀπολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, Α', 8,2-5-ἀπὸ διαφορετικὲς γυναῖκες. Ὁ Τυδεὺς ἦταν ὁ πατὴρ τοῦ Διομήδους). Σημειωτέον πὼς 50 χλμ νοτιότερα στὴν Νάπολι ( > Νέα πόλις) οἱ γηγενεῖς κάτοικοι ἀποκαλοῦνται «Partenopei», δηλ. Παρθενοπαῖοι, ἐκ τοῦ υἰοῦ τῆς Ἀταλάντης (ἄλλης συμμετεχούσης στὸ κυνήγι τοῦ Καλυδωνίου Κάπρου καὶ μάλιστα κατὰ πολλοὺς ἡ φονεύσασα αὐτό), Παρθενοπαίου. Ὁ Παρθενοπαῖος ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς «7 ἐπὶ Θῆβας».

Ἔπειτα ὁ Σολίνος ἀναφέρει καὶ τὶς πόλεις ΠΑΤΑΒΙΟΝ (ἡ σημερινὴ Πάντοβα, ἱδρυθεῖσα ἀπὸ τὸν Ἀντήνορα), τὴν προαναφερθεῖσα ΣΥΒΑΡΙ (Sibari, ἰωνικὴ ἀποικία «γνωστὴ διὰ τὴν τρυφὴν τῶν κατοίκων της, κατεδαφισθεῖσα ὑπὸ τῶν Κροτωνιατῶν, καὶ ἐξανακτισθεῖσα ἔπειτα μὲ τ’ ὄνομα Θούριον, καὶ μετέπειτα Κοπίαι», ἱδρυθεῖσα ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Αἴαντος τοῦ Λοκροῦ, Σάγαριν). Ἀκόμα εἶναι οἱ ΓΑΒΙΟΙ (Gabii), ἡ ΤΕΜΕΣΑ/ΤΕΜΨΑ (Tempsa) ἱδρυθεῖσα ἀπὸ Ἴωνες ( ὁ Στράβων ἀναφέρει -«Γεωγραφικά», ΣΤ’, 1,5- πὼς εἶναι κτῖσμα Αὐσόνων καὶ ὕστερα ἀποικία τῶν Αἰτωλῶν ὑπὸ τὸν Θόαντα. Ἄυσων ἐλεγετο ὁ υἰὸς τῆς Καλυψοῦς καὶ τοῦ Ἄτλαντος -«Ἐθνικά», 148- ), ἡ δωρικὴ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ ποὺ κατέληξε Paestum, τὸ ΗΡΗΤΟΝ (Heretum) πρὸς τιμὴν τῆς Ἥρας, τὴν ΑΡΙΚΙΑ (Aricia) ἱδρυθεῖσα ἀπὸ τὸν Ἀρχίλοχον κ.ἄ πολλές, οἱ ὁποῖες ἀνεφέρθησαν νωρίτερα. 

(Ποσειδωνία) 

*³Εὐώνυμος κατ’ εὐφημισμὸν εἶναι ὁ ἀριστερός. Ἄλλωστε καὶ ἡ λέξις «ἀριστερός» περιγράφουσα τὸν ἀντίθετον τοῦ δεξιοῦ ( < δέχομαι, τὸ δεκτόν) εἶναι δημιουργηθεῖσα κατ’ εὐφημισμόν, ἐκ τοῦ «ἄριστον». Οἱ οἰωνοσκόποι κυττώντας πρὸς βορρᾶν παρατηροῦσαν τὴν κίνησιν τῶν οἰωνῶν/ ὄρνεων καὶ ἄν αὐτὰ ἐκινοῦντο πρὸς τὴν ἀνατολὴν τοῦ ἡλίου, δηλαδὴ δεξιά, τὸ θεωροῦσαν καλὸ σημάδι, συνεπὼς δεκτόν (βλ. «νὰ σοῦ πᾶνε ὅλα δεξιὰ» )· ἄν οἱ οἰωνοὶ πετοῦσαν πρὸς δυσμάς, ἤτοι ἀριστερὰ ἐθεωρεῖτο καταστροφικό/ κακὸς οἰωνός. Γι’ αὐτὸ λοιπὸν ὁ,τιδήποτε λαιόν ( =ἀριστερός, < δαιός = καταστρεπτικός) συνδυάστηκε μὲ τὸ ζοφερόν ( > ζόφος, μακριὰ ἀπὸ τὸ φῶς τοῦ ἡλίου). 

ΜΑΛΤΑ/ ΓΚΟΖΟ/ ΕΛΒΑ/ ΑΙΘΑΛΙΑ/ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΛΩΤΟΦΑΓΩΝ κ.ἄ

Ὁ Διόδωρος Σικελιώτης ( «Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, Ε’, 12) μᾶς πληροφορεῖ καὶ γιὰ ἄλλες νήσους κοντὰ στὴν Σικελία. Γράφει λοιπόν :

«Τῆς γὰρ Σικελίας ἐκ τοῦ κατὰ μεσημβρίαν μέρους νῆσοι τρεῖς πρόκεινται πελάγιαι, καὶ τούτων ἑκάστη πόλιν ἔχει καὶ λιμένας δυναμένους τοῖς χειμαζομένοις σκάφεσι παρέχεσθαι τὴν ἀσφάλειαν. καὶ πρώτη μέν ἐστιν ἡ προσαγορευομένη Μελίτη, τῶν Συρακουσῶν ἀπέχουσα σταδίους ὡς ὀκτακοσίους, καὶ λιμένας μὲν ἔχει πολλοὺς καὶ διαφόρους ταῖς εὐχρηστίαις, τοὺς δὲ κατοικοῦντας ταῖς οὐσίαις εὐδαίμονας…ἔστι δ´ ἡ νῆσος αὕτη Φοινίκων ἄποικος, οἳ ταῖς ἐμπορίαις διατείνοντες μέχρι τοῦ κατὰ τὴν δύσιν ὠκεανοῦ καταφυγὴν εἶχον ταύτην, εὐλίμενον οὖσαν καὶ κειμένην πελαγίαν· δι´ ἣν αἰτίαν οἱ κατοικοῦντες αὐτὴν εὐχρηστούμενοι κατὰ πολλὰ διὰ τοὺς ἐμπόρους ταχὺ τοῖς τε βίοις ἀνέδραμον καὶ ταῖς δόξαις ηὐξήθησαν. μετὰ δὲ ταύτην τὴν νῆσόν ἐστιν ἑτέρα τὴν μὲν προσηγορίαν ἔχουσα Γαῦλος…ἑξῆς δ´ ἐστὶ Κέρκινα, πρὸς τὴν Λιβύην νενευκυῖα»

Γράφει πὼς ὑπάρχουν τρεῖς νῆσοι στὰ νότια τῆς Σικελίας ποὺ ἔχουν πόλιν καὶ λιμένες ποὺ παρέχουν προστασία στὰ πλοῖα ποὺ κινδυνεύουν. Πρώτη ἀναφέρει τὴν ΜΕΛΙΤΗ ( < μέλω =φροντίζω. Μελίτη ὁ Στ. Βυζάντιος -Ἐθνικά, 647- ἀναφέρει πὼς ἐλέγετο ἡ κόρη τοῦ ποταμοῦ Αἰγαίου), ποὺ σήμερα κατέληξε νὰ λέγεται Μάλτα. Λέγει πὼς ἀπέχει ἀπὸ τὶς Συρακοῦσες περίπου 800 στάδια καὶ ἔχει πολλοὺς λιμένες μὲ ἐξαίρετα προσόντα καὶ πὼς οἱ κάτοικοί της εἶναι εὐδαίμονες μὲ τὰ ὑπάρχοντά τους. Ἀναφέρει ἀκόμα πὼς εἶναι ἀποικία Φοινίκων, οἱ ὁποῖοι ἐπεξέτειναν τὸ ἐμπόριόν τους στὸν δυτικὸν ὠκεανόν, καὶ ἐπειδὴ αὐτὴ εἶχε πολλοὺς λιμένες, εὕρισκαν ἐκεῖ ἀσφαλὲς καταφύγιον. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ κάτοικοι τῆς νήσου, ὠφελούμενοι ἀπὸ τοὺς ἐμπόρους ἀνέβασαν τὸ ἐπίπεδον ζωῆς τους καὶ ἔγιναν ὀνομαστοί. 

(Μουσεῖον στὴν Μελίτη) 

Ὁ Στέφανος Βυζάντιος (Ἐθνικά, 443) παρουσιάζει τὰ ἑξῆς σχετικῶς μὲ τὴν νῆσον Μελίτη :

«Μελίτη, νῆσος μεταξὺ Ἠπείρου καὶ Ἰταλίας, ὅθεν τὰ κυνίδια Μελιταῖά*¹ φασιν. ὁ οἰκήτωρ Μελιταῖος. ἔστι καὶ πόλις ἄποικος Καρχηδονίων, καὶ δῆμος Οἰνηίδος φυλῆς…»

Στὸν γεωγράφον Πτολεμαῖον ἀναφέρεται ὡς Τετράπολις, ἀφοῦ σὲ αὐτὴν ὑπῆρχαν ἡ Μελίτη πόλις (νῦν Τσιτὰ Βέκκια), ἡ Χερσόνησος πόλις (κατὰ τὸν Ἰσθμὸν Μελία στὴν βόρειον ἄκρη τῆς νήσου), τὸ Ἱερὸν τῆς Ἥρας (νῦν Βαλέττα) καὶ τὸ Ἱερὸν τοῦ Ἡρακλέους (νῦν Κρέντι).

Ὁ Διόδωρος Σικελιώτης συνεχίζει λέγοντας πὼς μετὰ τὴν Μελίτη βρίσκεται ἡ ΓΑΥΛΟΣ (σημερινὴ Γκόζο, ὁ Στράβων -Γεωγρ., ΣΤ’, 2,11- τὴν ὀνομάζει Γαῦδον) μὲ πολλοὺς καλοὺς λιμένες. Μετὰ τὴν Γαῦλον εἶναι ἡ ΚΕΡΚΙΝΝΑ στραμμένη πρὸς τὴν ΛΙΒΥΗΝ [ < λείβω ( =στάζω, ἐξ οὗ καὶ λίψ εἶναι ὁ νότιος ἄνεμος, ὁ φέρων ὑγρασία). Ἐννοεῖ τὴν σημερινὴ βόρειον Ἀφρική). Ἡ Λιβύη ἐθεωρεῖτο κόρη του Ἐπάφου (υἰὸς Διὸς καὶ Ἰούς) καὶ τῆς Μέμφιδος, τῆς κόρης τοῦ Νείλου (ἐξ οὗ καὶ ὁ Ἔπαφος τὴν πόλιν ποὺ ἔχτισε τὴν ὠνόμασε ἀπὸ τὴν σύζυγόν του, Μέμφιδα καὶ ἡ χώρα ὠνομάσθη Λιβύη «Ἔπαφος δὲ βασιλεύων Αἰγυπτίων γαμεῖ Μέμφιν τὴν Νείλου θυγατέρα, καὶ ἀπὸ ταύτης κτίζει Μέμφιν πόλιν, καὶ τεκνοῖ θυγατέρα Λιβύην, ἀφ᾽ ἧς ἡ χώρα Λιβύη ἐκλήθη. Λιβύης δὲ καὶ Ποσειδῶνος γίνονται παῖδες δίδυμοι Ἀγήνωρ καὶ Βῆλος», Ἀπολλόδωρος, «Βιβλιοθήκη», Β’, 1,4). Μὲ τὸν Ποσειδῶνα γέννησε τὸν Ἀγήνορα καὶ τὸν Βῆλον, ἄρα ἦταν προγιαγιὰ τοῦ Μίνωος, τοῦ πατέρα τοῦ Δευκαλίωνος ποὺ συμμετεῖχε στὴν… ἀργοναυτικὴ ἐκστρατεία καὶ τοῦ Ἰδομενέως ποὺ συμμετεῖχε στὸν… Τρωικὸν πόλεμον (Ἴσως οὔτε αὐτὴ τὴν πηγὴ δὲν ἔχουν διαβάσει οἱ ἀρχαιολόγοι ποὺ χρονολογοῦν αὐθαιρέτως τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία)]. 

(Τυνησία) 

Σήμερα ὑπάρχει σύμπλεγμα νήσων στραμμένων πράγματι πρὸς τὴν βόρειον Ἀφρική καὶ συγκεκριμένα στὴν Τυνησία*², ποὺ λέγονται νῆσοι Κερκένα. Ὡς Τυνησίους ἀναφέρει δὲ ὁ Στέφανος Βυζάντιος (Ἐθνικά, 641) τοὺς κατοίκους τῆς πόλεως Τύνητος, στὴν Σικελία. Ἡ γεωγραφική τους ἀπόστασιν ἀπὸ τὴν Τυνησία θὰ μποροῦσε νὰ συνδέεται μὲ τὴν πόλιν τῆς Σικελίας. Ὁ Στράβων -Γεωγρ., ΙΖ’, 3,17- ἀναφέρει καὶ αὐτὸς τὴν Κέρκιννα νῆσον, τὴν ὁποία τοποθετεῖ στὸ ἴδιον σημεῖον, ἀλλὰ καὶ τὴν ἰσομεγέθη της ΜΗΝΙΓΓΑ :

«καθ᾽ ἑκατέραν τὴν ἄκραν τὴν ποιοῦσαν τὸ στόμα προσεχεῖς εἰσι τῆι ἠπείρωι νῆσοι͵ ἥ τε λεχθεῖσα Κέρκιννα καὶ ἡ Μῆνιγξ͵ πάρισοι τοῖς μεγέθεσι. τὴν δὲ Μήνιγγα νομίζουσιν εἶναι τὴν τῶν Λωτοφάγων γῆν τὴν ὑφ᾽ Ὁμήρου λεγομένην͵ καὶ δείκνυταί τινα σύμβολα͵ καὶ βωμὸς Ὀδυσσέως καὶ αὐτὸς ὁ καρπός· πολὺ γάρ ἐστι τὸ δένδρον ἐν αὐτῆι τὸ καλούμενον λωτόν».

Γράφει πὼς ἡ Μῆνιγξ θεωρεῖται ἡ νῆσος τῶν Λωτοφάγων ποὺ ἀναφέρεται ἀπὸ τὸν Ὅμηρον καὶ πὼς αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ διάφορα στοιχεῖα, ὅπως τὸ ὅτι ἡ νῆσος εἶναι γεμάτη ἀπὸ λωτούς καὶ ἀπὸ τὸ ὅτι ἐκεῖ ὑπάρχει βωμὸς τοῦ Ὀδυσσέως. 

Σήμερα ἡ Μῆνιγξ λέγεται πὼς εἶναι ἡ νῆσος Τζιέρμπα στὴν Τυνησία.

Ὁ Στράβων -Γεωγραφ., ΣΤ’, 2,11- ἀναφέρεται καὶ σὲ ἄλλες παραπλήσιες τῆς Μάλτας νήσους :

«Κόσσουρα δὲ πρὸ τοῦ Λιλυβαίου καὶ πρὸ τῆς Ἀσπίδος Καρχηδονιακῆς πόλεως ἣν Κλυπέαν καλοῦσι, μέση ἀμφοῖν κειμένη καὶ τὸ λεχθὲν διάστημα ἀφ᾽ ἑκατέρας ἀπέχουσα· καὶ ἡ Αἰγίμουρος δὲ πρὸ τῆς Σικελίας καὶ τῆς Λιβύης ἐστὶ καὶ ἄλλα μικρὰ νησίδια. ταῦτα μὲν περὶ τῶν νήσων»

ὅπως ἡ ΚΟΣΣΥΡΑ (σημερινὴ Παντελλερία) ποὺ γράφει πὼς βρίσκεται πρὸ τοῦ Λιλυβαίου πελάγους καὶ πρὸ τῆς Ἀσπίδος πόλεως, τὴν ὁποία γράφει πὼς ἀποκαλοῦν Κλυπέαν (Clupeus/ clipeus εἶναι ἡ ἀσπὶς στὰ λατινικά. Λέγεται δὲ πὼς ὠνομάσθη ἔτσι λόγῳ τῆς ὁμοιότητός της μὲ τὸν λόφον «Ἀσπίς» στὴν Ταφῖτιν -Στραβ., Γεωγρ. ΙΖ’, 3,16-, τὸν ὁποῖον ἀποίκησε ὁ τύραννος τῆς Σικελίας, Ἀγαθοκλῆς). Γράφει καὶ γιὰ τὴν νῆσον ΑΙΓΙΜΟΡΟΝ, ποὺ κατέληξε νὰ λέγεται Ζέμπρα ἤ ἀραβιστὶ Ἀλ Τζαμοῦρ!

(ἄγαλμα τῆς Ἀθηνᾶς στὴ Αἰθάλεια)

Ὁ Διόδωρος Σικελιώτης ( «Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, Ε’, 13) μᾶς πληροφορεῖ καὶ γιὰ τὴν Αἰθάλεια :

«Τῆς γὰρ Τυῤῥηνίας κατὰ τὴν ὀνομαζομένην πόλιν Ποπλώνιον νῆσός ἐστιν, ἣν ὀνομάζουσιν Αἰθάλειαν… προσηγορίαν εἴληφεν ἀπὸ τοῦ πλήθους τοῦ κατ´ αὐτὴν αἰθάλου. πέτραν γὰρ ἔχει πολλὴν σιδηρῖτιν, ἣν τέμνουσιν ἐπὶ τὴν χωνείαν καὶ κατασκευὴν τοῦ σιδήρου…οἱ γὰρ ταῖς ἐργασίαις προσεδρεύοντες κόπτουσι τὴν πέτραν καὶ τοὺς τμηθέντας λίθους κάουσιν ἔν τισι φιλοτέχνοις καμίνοις· ἐν δὲ ταύταις τῷ πλήθει τοῦ πυρὸς τήκοντες τοὺς λίθους καταμερίζουσιν εἰς μεγέθη σύμμετρα, παραπλήσια ταῖς ἰδέαις μεγάλοις σπόγγοις. ταῦτα συναγοράζοντες ἔμποροι καὶ μεταβαλλόμενοι κομίζουσιν εἴς τε Δικαιάρχειαν καὶ εἰς τἄλλα ἐμπόρια. ταῦτα δὲ τὰ φορτία τινὲς ὠνούμενοι καὶ τεχνιτῶν χαλκέων πλῆθος ἀθροίζοντες κατεργάζονται, καὶ ποιοῦσι σιδήρου πλάσματα παντοδαπά. τούτων δὲ τὰ μὲν εἰς ὅπλων τύπους χαλκεύουσι, τὰ δὲ πρὸς δικελλῶν καὶ δρεπάνων καὶ τῶν ἄλλων ἐργαλείων εὐθέτους τύπους φιλοτεχνοῦσιν· ὧν κομιζομένων ὑπὸ τῶν ἐμπόρων εἰς πάντα τόπον πολλὰ μέρη τῆς οἰκουμένης μεταλαμβάνει τῆς ἐκ τούτων εὐχρηστίας».

Ἐν συντομίᾳ γράφει πὼς ἡ νῆσος Αἰθάλεια βρίσκεται μπροστὰ ἀπὸ τὴν πόλιν Ποπλώνιο τῆς Τυρρηνίας καὶ πὼς πῆρε τὸ ὄνομά της ἀπὸ τὸ πλῆθος τοῦ καπνοῦ/ αἰθάλης ποὺ τὴν περιβάλλει. Διότι εἶναι πλουσία σὲ σιδηροῦχα πετρώματα, τὰ ὁποῖα τὰ λατομοῦν καὶ τὰ λειώνουν, ὥστε νὰ ἐξαγάγουν σίδηρον. Αὐτοὶ ποὺ κατεργάζονται τὰ πετρώματα τὰ καῖνε μέσα σὲ φιλοτέχνους καμίνους καὶ μὲ τὴν ὑψηλὴ θερμοκρασία λειώνουν καὶ ἔτσι τὰ διαμορφώνουν σὲ σχῆμα ποὺ μοιάζει μὲ μεγάλο σπόγγον. Αὐτὰ τὰ ἐμπορεύονται ἔπειτα καὶ πολλοὶ ποὺ τὰ ἀγοράζουν μὲ τὴν βοήθεια τεχνιτῶν μετάλλου φτιάχνουν παντὸς εἴδους σιδερένια ἀντικείμενα, ὅπως ὅπλα, δρεπάνια καὶ ἐργαλεῖα, τὰ ὁποῖα πωλοῦνται σὲ πολλὰ μέρη τῆς οἰκουμένης.

Ἄρα προφανῶς ἔτσι ἐξηγεῖται τὸ ὄνομά της νήσου ἀπὸ τοὺς καπνοὺς ποὺ βγαίνουν ἀπὸ τοὺς καμίνους καὶ δεδομένης τῆς ποσότητος τῶν μεταλλευμάτων ποὺ φαίνεται πὼς παρήγαγον, πρέπει ἡ νῆσος νὰ ἦταν γεμάτη ἀπὸ τέτοια μεταλλεῖα.

Ἡ Αἰθάλεια σήμερα λέγεται Ἔλμπα*3, ἡ δὲ πρωτεύουσά της…Πορτοφερράιο, ἤτοι τὸ λιμάνι τοῦ σιδήρου, τὸ ὁποῖον κατέχει τὴν θέσιν τοῦ ἄλλοτε Ἀργώου λιμένος. Στὴν Αἰθάλεια εἶχαν κάνει στάσιν καὶ οἱ Ἀργοναῦτες, ἐξ οὗ καὶ ὁ λιμὴν ὠνομάσθη Ἀργῶος (Ἀργοναυτικά, Δ’, 654-8, Ἀπολλώνιος ὁ Ῥόδιος / Στράβων, Γεωγρ., Ε’, 2,6). Μάλιστα καὶ ὁ Στράβων καὶ ὁ Ἀπολλώνιος ὁ Ῥόδιος γράφουν πὼς εὑρήματα τῆς διαμονῆς τῶν Ἀργοναυτῶν στὴν Αἰθάλεια ὑπῆρχαν ἀκόμα μέχρι τὴν ἐποχή τους. 

*¹ Μελιταῖοι κύνες προφανῶς εἶναι ἡ ράτσα τῶν σκύλων ποῦ σήμερα λέγονται «μαλτέζ» (maltese). Φαίνεται πὼς ἦταν τὸ «σῆμα κατατεθὲν» τῆς νήσου, καθῶς καὶ ὁ Στράβων τὸ πρῶτον πρᾶγμα ποὺ ἀναφέρει γιὰ τὴν Μάλτα εἶναι τὰ «κυνίδιά» της ( «Μελίτη, ὅθεν τὰ κυνίδια ἃ καλοῦσι Μελιταῖα», Στράβων, Γεωγρ., ΣΤ’, 2,11). 

*² Πλεῖστα τοπωνύμια καὶ τῆς Τυνησίας ἄλλωστε φέρουν μέχρι σήμερα εἴτε αὐτούσια, εἴτε παρεφθαρμένα ἑλληνικότατα ὀνόματα. Ἐνδεικτικῶς πέραν ἀπὸ τὰ προαναφερθέντα τοπωνύμια εἶναὶ καὶ ἡ πόλις Ναμπέλ (παραφθορὰ ἐκ τοῦ «ΝΕΑΠΟΛΙΣ»· ἡ ἴδια λέξις στοὺς Ἰταλοὺς ἔγινε Νάπολι, στοὺς Γάλλους Ναποῦλ, στὴν Ἰορδανία τὴν ἀντίστοιχη «δική τους» Νεάπολιν τὴν λέγουν Ναμπλούς κοκ), ἡ πόλις Μοναστίρ (ἐκ τοῦ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΝ· τὸ ἀντίστοιχον τοπωνύμιον στοὺς Γάλλους κατέληξε…Μοντρέιγ), ἡ Καϊρουάν (ἐκ τοῦ ΚΑΡΑΒΑΝΙ < ΚΑΡΑΒΟΣ ἤ ΚΡΙΒΑΝΟΣ, λόγῳ τῆς χρησιμότητός της ὡς στρατιωτικὸς τόπος), ἡ (ΤΑ)ΚΑΠΗ ἤ μικρὰ Σύρτις (Γκαμπές), ἡ Μπατζά (πιθανότατα ἀπὸ τὸν Βάττον), ἡ Σιλ(γ)ιάνα (ἤ Σιλιάνα < Κιλίμι < ΚΑΛΥΜΜΑ, γνωστὴ γιὰ τὰ χειροποίητα κιλίμια της) κ.ἄ 

*3 Ὁ Ἀθ. Σταγειρίτης (Ὠγυγία, Τόμος Ε', κεφ. Ε') γράφει περὶ τῆς Ἔλπης, πὼς ἦταν κόρη τοῦ Πολυφήμου τὴν ὁποία ἥρπαξε ὁ Ὀδυσσεὺς ἐκ τῆς Σικελίας, ἀλλὰ τὴν ἐλευθέρωσαν οἱ Λαιστρυγόνες καὶ τὴν ἔστειλαν στὸν πατέρα της. 

Πληροφορίες ἠντλήθησαν ἀπὸ τὰ βιβλία: <<Ο ΕΝ ΤΗι ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ>>, ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, <<ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ>> ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, <<ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Γ’ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΒΙΒΛΙΟΝ ΜΑΘΗΤΟΥ>>, ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ,  << ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Γ’ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ>>, ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, <<ΕΘΝΙΚΑ>>, ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ, <<ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, ΡΩΜΥΛΟΣ>>, ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, <<ΓΕΡΜΑΝΙΑ>>, ΤΑΚΙΤΟΣ, <<ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ>> ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ, <<ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ>>, Ζ. ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ, <<ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΪΔΑ>>, <<ΛΕΞΙΚΟΝ ΗΣΥΧΙΟΥ>>, <<ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ>>, ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ, <<ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ>>, ΣΤΡΑΒΩΝ, <<ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΝΙΒΑ>>, ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΝΕΠΩΣ, <<DICTIONNAIRE ÉTYMOLOGIQUE DE LA LANGUE LATINE>>, ERNOUT- MEILLET, «ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ», ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΚΚΩΝΗ, «ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ», ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ, «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΓΗΣΙΣ», ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, «POLYHISTOR», ΓΑΙΟΣ ΣΟΛΙΝΟΣ