Ο ΦΕΡΣΕΦΑΝΗΣ ΕΡΜΗΣ ΩΣ… ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ

Γράφει ἡ Ἄννα Τζιροπούλου στὴν «Καταστροφὴ τῶν ἑλληνικῶν βιβλιοθηκῶν» :

«Ὅμως, ἡ πιὸ ἐντυπωσιακὴ μεταφορὰ ὑπῆρξε ‐καὶ παραμένει‐ αὐτὴ τοῦ ἀγγελιαφόρου καὶ θαυματουργοῦ Ἑρμῆ, τοῦ κούρου τοῦ Διός, τοῦ ὁποίου ὅλες οἱ ἰδιότητες, καθὼς καὶ ἡ ἐπικουρεία του πρὸς τοὺς θνητούς, ἀπεδόθησαν εἰς τὸν Ἅγιον Φανούριο εἰς τὸν ὁποῖον, κυριολεκτικῶς, ἀνεβίωσε ὁ Ἑρμῆς. Ὁ Ἑρμῆς προστάτευε ἀκόμη τὸ ἐμπόριον, τὰ γράμματα, τὸν λόγον‐ὁμιλίαν καὶ ἄλλα σχετικά. Ἐπειδὴ δὲ εὑρίσκετο συνεχῶς ἐν κινήσει («πηγαινοερχόταν») ἀνεύρισκε καὶ ἐφανέρωνε τὰ χαμένα, τὰ ἀπολεσθέντα.

Ἐξ οὗ καὶ ἡ ἔκφρασις «ἕρμαιον στοὺς πέντε δρόμους», «ἕρμαιον τῶν κυμάτων» κ.τ.τ., ἐπειδὴ θὰ τὰ ἀνεύρισκε ὁ Ἑρμῆς διερχόμενος, ὁ «Ἑρμῆς ὁ Φερσεφάνης».

Ο Ερμῆς ἀναφέρεται μὲ 200 περίπου κοσμητικὰ ἐπίθετα, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ «Ἑρμῆς Ὁδίτης». Προτομαὶ‐Στῆλαι τοῦ Ἑρμοῦ αἱ ἀποκαλούμεναι «Ἑρμαῖ», ἐστήνοντο εἰς τὰς ὁδοὺς μὲ ἐγγεγραμμένο ἐπ’ αὐτῶν τὸ ὄνομα τῆς ὁδοῦ καὶ τῆς περιοχῆς γενικώτερον. Ἄρα ὁ Ἑρμῆς Φερσεφάνης ὄχι μόνον ἔφερνε καὶ φανέρωνε τὰ χαμένα, ἀλλὰ ἐβοηθοῦσε καὶ ὅσους εἶχαν χάσει τὸν δρόμο τους…Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι ὁ Ἑρμῆς ὡς Ὁδίτης καὶ Φερσεφάνης μετουσιώθη εἰς τὸν σημερινὸν Ἅγιον Φανούριον, περὶ τοῦ βίου τοῦ ὁποίου τίποτε δὲν εἶναι γνωστόν. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ δύο φανερώνουν τὰ χαμένα. Αὐτὸ γίνεται κατανοητὸ καὶ ἀπὸ τοὺς στίχους τοῦ Αἰσχύλου (Χοηφόροι 812 κ.ἑξ.).

Ὁ Χορὸς εὔχεται νὰ προσέλθη ὡς βοηθὸς τοῦ Ὀρέστου ὁ Ἑρμῆς:

«Συλλάβοι δ’ ἐνδίκως παῖς ὁ Μαίας, ἐπεὶ φορώτατος πρᾶξιν οὐρίσαι ( =βοηθῆσαι, οὐρίζω=πέμπω οὔριον ἄνεμον) θέλων πολλὰ δ’ ἄλλα φανεῖ χρήζων κρυπτά...

Δηλαδή:

Ἂς συμπράξη δικαίως ὁ γυιὸς τῆς Μαίας, ἐπειδὴ φέρει τὰ πάντα ἐὰν θελήση νὰ κάμη οὐρίαν μίαν πρᾶξιν καὶ πολλὰ ἄλλα κρυπτὰ ἂν χρειάζεται τὰ φανερώνει...

οὐρίσαι φανεῖ...φανεῖ οὔριος... -> Φανούριος…»

Ἀναφορικῶς τώρα μὲ τὰ ἱερὰ τοῦ Ἑρμοῦ ποὺ κατέληξαν νὰ γίνουν χριστιανικὲς ἐκκλησίες, λέγεται πὼς ὁ ναὸς τῶν Παμμεγίστων ταξιαρχῶν καὶ ἁγίων Πάντων στὶς Μηλιὲς Πηλίου εἶναι χτισμένος πάνω σὲ ἀρχαῖον βωμὸν καὶ ἱερὸν τοῦ Ἑρμοῦ. Μάλιστα οἱ ἰδιότητες τοῦ ὡς ψυχοπομποῦ καὶ ἀγγέλου, ἤτοι ἀγγελιαφόρου φαίνεται πὼς πέρασαν αὐτούσιες στοὺς «Ταξιάρχες», ἤτοι στὸν «ψυχοπομπὸν Μιχαήλ» καὶ στὸν «ἀρχάγγελον Γαβριήλ»!

Στὴν δὲ βασιλικὴ τῆς Ἐλεύθερνας (ἀφιερωμένη καὶ αὐτὴ στὸν «ἀρχάγγελον Μιχαήλ» ), πάνω ἀπὸ τὶς θύρες ποὺ ὁδηγοῦν στὸν κυρίως ναὸν ἔχουν χρησιμοποιηθεῖ ὡς δομικὰ ὑλικὰ τρεῖς ἀμφίγλυφες ἑρμαϊκὲς στῆλες, τῶν ὁποίων ἔχουν ἀποκοπεῖ τὰ κεφάλια καὶ τὰ γεννητικὰ ὄργανα. Ἴσως δὲν εἶναι τυχαῖον καὶ τὸ γεγονὸς πὼς χρησιμοποιήθηκαν ὡς δομικὰ ὑλικὰ τῆς εἰσόδου τῆς βασιλικῆς, καθῶς ἦταν γνωστὸν πὼς ἡ τοποθέτησις ἑρμαϊκῆς στήλης στὴν εἴσοδον ἑνὸς κτηρίου λειτουργοῦσε προστατευτικῶς.

Ἡ δὲ βασιλικὴ εἶναι χτισμένη πάνω στὰ ἐρείπια ἀρχαίου ἱεροῦ, κατὰ πάσα πιθανότητα τοῦ Ἑρμοῦ καὶ τῆς Ἀφροδίτης.