ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 10ον, στ. 1245-1320)

ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΚΗΝΗ ΕΙΣΕΡΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΩΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚΑΙ ΧΟΡΕΥΟΥΝ ΚΑΙ ΑΔΟΥΝ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΝΑ ΕΟΡΤΑΣΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΙΝ. 

Τὸ ἀπόσπασμα ἐδῶ : ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 10ον, στ. 1245-1320) 

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ 

(Λάκων

ὦ Πολυχαρείδα λαβὲ τὰ φυσατήρια/ φυἁτήρια,

ἵν᾽ ἐγὼ διποδιάξω τε κἀείσω/ κἀείὡ καλὸν

ἐς τὼς Ἀσαναίως τε καὶ ἐς ἡμᾶς ἅμα) 

Ἀθηναῖος

λαβὲ δῆτα τὰς φυσαλλίδας πρὸς τῶν θεῶν,    1245

ὡς ἥδομαί γ᾽ ὑμᾶς ὁρῶν ὀρχουμένους.

Χορὸς Λακεδαιμονίων

ὅρμαον

τὼς κυρσανίως ὦ Μναμόνα

τάν τ᾽ ἐμὰν Μῶαν*, ἅτις

οἶδεν ἁμὲ τώς τ᾽ Ἀσαναίως*,    1250

ὅκα τοὶ μὲν ἐπ᾽ Ἀρταμιτίῳ*

πρὤκροον σιοείκελοι/ συείκελοι*

ποττὰ κᾶλα τὼς Μήδως* τ᾽ ἐνίκων,

ἁμὲ δ᾽ αὖ Λεωνίδας

ἆγεν ᾇπερ τὼς κάπρως*    1255

θάγοντας οἰῶ τὸν ὀδόντα·

πολὺς δ᾽ ἀμφὶ τὰς γένυας ἀφρὸς* ἤνσει/ ἤνσεεν*,

πολὺς δ᾽ ἁμᾷ καττῶν* σκελῶν ἀφρὸς ἵετο.

ἦν γὰρ τὤνδρες οὐκ ἐλάσσως    1260

τᾶς ψάμμας τοὶ Πέρσαι.

ἀγροτέρα σηροκτόνε*

μόλε δεῦρο παρσένε σιὰ*

ποττὰς σπονδάς,

ὡς συνέχῃς πολὺν ἁμὲ χρόνον.    1265

νῦν δ᾽ αὖ φιλία τ᾽ αἰὲς εὔπορος εἴη

ταῖς συνθήκαις,

καὶ τᾶν αἱμυλᾶν ἀλωπέκων παυσαίμεθα/ παυαἵμεθα.

ὢ δεῦρ᾽ ἴθι δεῦρ᾽ ὦ

κυναγὲ* παρσένε.    1270

Ἀθηναῖος

ἄγε νυν ἐπειδὴ τἄλλα πεποίηται καλῶς,

ἀπάγεσθε ταύτας ὦ Λάκωνες, τάσδε τε

ὑμεῖς· ἀνὴρ δὲ παρὰ γυναῖκα καὶ γυνὴ    1275

στήτω παρ᾽ ἄνδρα, κᾆτ᾽ ἐπ᾽ ἀγαθαῖς συμφοραῖς

ὀρχησάμενοι θεοῖσιν εὐλαβώμεθα

τὸ λοιπὸν αὖθις μὴ ᾽ξαμαρτάνειν ἔτι.

Χορὸς Αθηναίων

πρόσαγε χορόν, ἔπαγε <δὲ> Χάριτας,

ἐπὶ δὲ κάλεσον Ἄρτεμιν,    1280

ἐπὶ δὲ δίδυμον ἀγέχορον

Ἰήιον

εὔφρον᾽, ἐπὶ δὲ Νύσιον,

ὃς μετὰ μαινάσι Βάκχιος ὄμμασι δαίεται,

Δία τε πυρὶ φλεγόμενον, ἐπί τε    1285

πότνιαν ἄλοχον ὀλβίαν·

εἶτα δὲ δαίμονας, οἷς ἐπιμάρτυσι

χρησόμεθ᾽ οὐκ ἐπιλήσμοσιν

Ἡσυχίας πέρι τῆς ἀγανόφρονος,

ἣν ἐποίησε/ ἐπόησε θεὰ Κύπρις.    1290

ἀλαλαὶ ἰὴ παιήων·

αἴρεσθ᾽ ἄνω ἰαί,

ὡς ἐπὶ νίκῃ ἰαί.

εὐοῖ εὐοῖ, εὐαί εὐαί.

Ἀθηναῖος

πρόφαινε δὴ σὺ Μοῦσαν ἐπὶ νέᾳ νέαν.    1295 

Χορὸς Λακεδαιμονίων

Ταΰγετον αὖτ᾽ ἐραννὸν ἐκλιπῶα/ ἐκλιπῶἁ*

Μῶα μόλε* Λάκαινα πρεπτὸν ἁμὶν

κλέωα/ κλέωἁ* τὸν Ἀμύκλαις σιὸν

καὶ χαλκίοικον Ἀσάναν*,    1300

Τυνδαρίδας τ᾽ ἀγασώς*,

τοὶ δὴ πὰρ Εὐρώταν ψιάδδοντι*.

εἶα μάλ᾽ ἔμβη

ὢ εἶα κοῦφα πάλλων,

ὡς Σπάρταν ὑμνίωμες,    1305

τᾷ σιῶν χοροὶ μέλοντι

καὶ ποδῶν κτύπος,

τε πῶλοι ταὶ κόραι

πὰρ τὸν Εὐρωταν

ἀμπάλλοντι* πυκνὰ ποδοῖν    1310

ἀγκονίωαι,

ταὶ δὲ κόμαι σείονθ᾽ περ Βακχᾶν

θυρσαδδωᾶν* καὶ παιδδωᾶν*/ θυρσαδδωἇν καὶ παιδδωἇν.

ἁγεῖται δ᾽ ἁ Λήδας παῖς*

ἁγνὰ χοραγὸς* εὐπρεπής.    1315

ἀλλ᾽ ἄγε κόμαν παραμπύκιδδε χερί, ποδοῖν τε πάδη*

(ἇ) τις ἔλαφος· κρότον δ᾽ ἁμᾷ ποίει χορωφελήταν.

καὶ τὰν σιὰν δ᾽ αὖ τὰν κρατίσταν Χαλκίοικον ὕμνει τὰν πάμμαχον.    1320 

ΣΧΟΛΙΑ 

στ. 1248 «τὼς κυρσανίως ὦ Μναμόνα τάν τ᾽ ἐμὰν Μῶαν ἅτις οἶδεν ἁμὲ τώς τ᾽ Ἀσαναίως, ὅκα τοὶ μὲν ἐπ᾽ Ἀρταμιτίῳ» : «τοὺς κυρσανίους ὦ Μνημοσύνη, τὴν τ' ἐμὴν Μοῦσαν, ἥτις οἶδεν ἡμᾶς τοὺς τ' Ἀθηναίους, ὅτε οἱ μὲν ἐπ' Ἀρτεμισίῳ». Στὴν δωρικὴ διάλεκτον τὸ ου γίνεται ω καὶ τὸ ε/ η γίνεται α· τὸ θ τρέπεται σὲ σ, τὰ ἄρθρα/ ἀναφ. ἀντωνυμίες διατηροῦν τὸν παλαιότερον τύπον τους κρατώντας τὴν δασεῖα ὡς τ, τὸ ὅτε γίνεται ὅκα κοκ. 

στ. 1252 «σιοείκελοι/ συείκελοι» : Ἄλλες ἐκδόσεις τὸ ἔχουν ὡς «σιοείκελοι» (ὁ θεὸς γίνεται σιός στὴν διάλεκτον τῶν Δωριέων), ἤτοι θεοείκελοι, καὶ ἄλλες ὡς «συείκελοι», δηλαδὴ ὅμοιοι, εἴκελοι μὲ κάπρους (σύς =κάπρος, λόγῳ τῆς ὁρμητικότητος μὲ τὴν ὁποία βγῆκαν στὸν πόλεμον). 

στ. 1253 «ποττὰ κᾶλα τὼς Μήδως» : «ποτὶ τὰ ( =πρὸς τὰ) κᾶλα ( =ξύλα γιὰ κάψιμον καὶ συνεκδοχικῶς τὰ πλοῖα) τοὺς Μήδους». Τὸ «πρός» οἱ Λάκωνες τὸ ἔλεγαν «ποτί», βλ. πρόσωπον- πότωπον, καὶ παρακάτω «ποττὰς σπονδάς» = πρὸς τὰς σπονδάς. 

στ. 1255 «ᾇπερ τὼς κάπρως» : «ὥσπερ τοὺς κάπρους». 

στ. 1257 «πολὺς δ᾽ ἀμφὶ τὰς γένυας ἀφρὸς» : «Παρὰ τῷ Ἀρχιλόχῳ «πολλὸς δ' ἀφρὸς ἦν περὶ στόμα»...Αἰσχύλος δὲ «ἀφρὸς βορᾶς βροτείας ἐρρύη κατὰ στόα»». 

στ. 1257 «ἤνσει/ ἤνσεεν» : δωρ. τύπος τοῦ «ἤνθει», διὰ συνήθους ἐναλλαγῆς τοῦ σ μὲ τὸ θ. Τὸ «ἤνσεεν» διατηρεῖ τὸν ἀρχαιότερον τύπον, εε= ει/η (βλ. καὶ «Κρατύλον», 426 «οὐ γὰρ ἦτα ἐχρώμεθα ἀλλὰ εἶ τὸ παλαιόν»). 

στ. 1259 «καττῶν» : κατὰ τῶν. 

στ. 1263 «σηροκτόνε...παρσένε σιὰ» : «θηροκτόνε...παρθένε θεά», διὰ συνήθους τροπῆς τοῦ θ σε σ, στὴν δωρικὴ διάλεκτον. 

στ. 1270 «κυναγὲ» : «κυνηγέ», διὰ συνήθους τροπὴς η-α στὴν δωρικὴ διάλεκτον. Ἡ θηροκτόνος, παρθένος, κυνηγός, θεὰ εἶναι ἡ Ἄρτεμις. 

στ. 1298 «μόλε» : ἔλα, ἐκ τοῦ βλώσκω. 

στ. 1297-1299 «ἐκλιπῶα...κλέωα» : «ἐκλιποῦσα...κλέουσα», διὰ συνήθους ἐναλλαγῆς τοῦ ου μὲ τὸ ω μεταξὺ τῶν διαλέκτων, βλ. κώνωψ-κουνούπι, κώδων-κουδούνι κοκ. 

στ. 1300 «χαλκίοικον Ἀσάναν» : Χαλκίοικος: «ἐπίθ. τῆς Πολιούχου Ἀθηνᾶς ἐν Σπάρτῃ ὡς ἐκ τοῦ χαλκοῦ ἱεροῦ ἐν ᾧ ἦν τὸ ἄγαλμα αὐτῆς», LSJ. 

στ. 1301 «Τυνδαρίδας τ᾽ ἀγασώς» : «Τυνδαρίδας τ' ἀγαθούς». Ἐννοεῖ τοὺς Διοσκούρους, Κάστορα καὶ Πολυδεύκη. 

στ. 1302 «ψιάδδοντι» : ψιάζουσι, ἐκ τοῦ ψιάδδω, ἤτοι ψιάζω, διὰ συνήθους τροπῆς τοῦ ζ σὲ σδ/ δδ στὴν δωρικὴ διάλεκτον. Τὸ ψιάζω ( =παίζω) ἐκ τοῦ «ἑψιῶμαι» ( =διασκεδάζω, ψυχαγωγοῦμαι, παίζω μὲ ψηφίδες, < ἑψιά =παιχνίδι ποὺ ἐπαίζετο μὲ μικρὰ πετραδάκια). Ἡ δωρικὴ διάλεκτος ὡς ἀρχαιοτέρα ἔχει διατηρήσει τὸ -οντι, ἀντὶ τοῦ μεταγενεστέρου -ουσι στὶς καταλήξεις. 

στ. 1310 «ἀμπάλλοντι» : «ἀναπάλλουσι». 

στ. 1313 «θυρσαδδωᾶν καὶ παιδδωᾶν/ θυρσαδδωἇν καὶ παιδδωἇν» : «θυρσαζουσῶν καὶ παιζουσῶν». 

στ. 1314 «ἁ Λήδας παῖς ἁγνὰ χοραγός» : «ἡ Λήδας παῖς ἁγνὴ χορηγός», ἤτοι ἡ Ἑλένη. 

στ. 1316 «πάδη» : «πήδα», προστακτικὴ τοῦ πηδάω, δωρ. παδάω-ῶ.