ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΡΜΟΥ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΤΕΛΟΥΣ

«ΑΝΕΘΕΣΑΝ ΕΣ ΤΟ ΗΡΑΙΟΝ: ΕΡΜΗΝ ΛΙΘΟΥ, ΔΙΟΝΥΣΟΝ ΔΕ ΦΕΡΕΙ ΝΗΠΙΟΝ, ΤΕΧΝΗ ΔΕ ΕΣΤΙ ΠΡΑΞΙΤΕΛΟΥΣ», Παυσανίας, Ἡλειακά, 17,1

Στὶς 26 Ἀπριλίου (μὲ τὸ παλαιὸν ἡμερολόγιον, μὲ τὸ σημερινὸν-γρηγοριανὸν ἡ ἡμερομηνία συμπίπτει τὴν 8η Μαΐου) τοῦ 1877, μετὰ ἀπὸ 2 χρόνια ἀνασκαφῶν στὸν ναὸν τῆς Ἥρας στὴν Ὀλυμπία, ὁ Γερμανὸς ἀρχαιολόγος καὶ διευθυντὴς τῶν ἀνασκαφῶν στὴν Ὀλυμπία*1 Ernst Curtius φέρνει στὸ φῶς τὴν κεφαλὴ ἑνὸς ἀγάλματος, τὸ ἀριστερόν του χέρι καὶ τὰ πόδια.

Χρειάστηκαν ἀκόμη ἕξι ἀνασκαφὲς γιὰ νὰ βρεθοῦν καὶ τὰ ὑπόλοιπα κομμάτια τοῦ ἀγάλματος· τοῦ γλυπτοῦ ἐκείνου ποὺ κατὰ πὼς φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸν τίτλον εἶδε καὶ περιέγραψε ὁ ἴδιος ὁ Παυσανίας τὸν 2ον αἰ.
Ἐπρόκειτο γιὰ τὸ ἄγαλμα δηλαδὴ τοῦ Ἑρμοῦ τοῦ Πραξιτέλους.

Τὸ γλυπτὸν ἀπεικονίζει τὸν Ἑρμῆ νὰ κρατᾶ στὸ ἀριστερόν του χέρι τὸν νεογέννητον Διόνυσον (καὶ ὅπως λέγεται στὸ δεξὶ κρατοῦσε τὸ σύμβολον τοῦ Διονύσου, ἕναν βότρυν σταφυλιοῦ τὸν ὁποῖον προέτεινε πρὸς τὸ βρέφος). 

Ἐὰν κανεὶς παρατηρήσει τὸ γλυπτὸν ἀπὸ τ’ ἀριστερά, φαίνεται λυπημένον· ἀπὸ τὰ δεξιὰ ὁ Ἑρμῆς δείχνει γελαστός, ἀπὸ μπροστά, ἥρεμος.

Τὸ μάρμαρόν του (παριανόν)*2 εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ καλλίτερα μάρμαρα τοῦ κόσμου λόγῳ τῆς διαφάνειάς του στὸ φῶς (7 ἑκ. βάθος) -τὸ περίφημον πεντελικόν ἔχει διαύγεια 1,5 ἑκ.- . 

Τὸ ὕψος τοῦ γλυπτοῦ μαζὶ μὲ τὸ βάθρον εἶναι 3 μέτρα καὶ 70 ἑκατοστὰ καὶ χρονολογεῖται τὸν 4ον π.Χ. αἰ., τότε ποὺ χρονολογεῖται καὶ ὁ Πραξιτέλης, ὥστε νὰ τὸ φιλοτεχνήσει.

*1 Ἀπὸ ὅτι φαίνεται ἀπὸ τότε οἱ μόνοι ποὺ μποροῦν νὰ σκάβουν τὰ ἐδάφη μας ἦταν ἅπαντες ἀρχαιολόγοι, πλὴν Ἑλλήνων!

*2 Ἄλλα πασίγνωστα ἔργα ἀπὸ παριανὸν μάρμαρον εἶναι ἡ Ἀφροδίτη τῆς Μήλου, ἡ Νίκη τῆς Σαμοθράκης, ἡ Ἀφροδίτη τῆς Κνίδου (ἐπίσης ἔργον τοῦ Πραξιτέλους), ὁ θησαυρὸς τῶν Ἀθηναίων στοὺς Δελφούς (ποὺ χτίστηκε μετὰ τὴν νίκη μας κατὰ τῶν Περσῶν) κ.ἄ... 

Ἀφ' ὅ,τι φαίνεται ὁ Ἑρμῆς τοῦ Πραξιτέλους μὲ τὸν Ἑρμῆ νὰ κουβαλᾶ τὸν μικρὸν Διόνυσον στὸ ἕνα χέρι καὶ μὲ τὸ ἄλλο ἕναν βότρυν σταφυλιοῦ, τὸ σύμβολον τοῦ Διονύσου, κατέληξαν στὴν χριστιανοσύνη νὰ παραποιηθοῦν σὲ Ἅγιον Χριστόφορον, τὸν κουβαλητὴ τοῦ μικροῦ Ἰησοῦ, ποὺ κρατᾶ μὲ τὸ ἕνα χέρι τὸν Χριστὸ καὶ μὲ τὸ ἄλλο ἕνα κλαδί.

-Τυχαίως; - οἱ χριστιανοὶ ἑορτάζουν τὸν ἅγιον Χριστόφορον, ἀκριβῶς τὴν ἑπομένη ἡμέρα τῆς ἀνευρέσεως τοῦ ἐν λόγῳ ἀγάλματος, τὴν 9η Μαΐου καὶ θεωροῦν τὸν Χριστόφορον προστάτη τῶν ὀδοιπόρων, ὅ,τι δηλαδὴ ἦταν καὶ ὁ Ἐνόδιος Ἑρμῆς.

Τὸ πραγματικὸν ὄνομα τοῦ Χριστοφόρου ἦταν Reprobus, ἤτοι ἀποδοκιμασμένος, ἀπερριμμένος, ἴσως διότι ἀρχικῶς ἦταν «εἰδωλολάτρης» -κατὰ τὴν χριστιανικὴ ὁρολογία-.