ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (ΜΕΡΟΣ 3ον)

 ΑΠΟΛΛΩΝ Ο ΙΑΤΡΟΜΑΝΤΙΣ

«Ἐκ δὲ νυ Φοίβου ἰητροὶ δεδάασι ἀνάβλησιν θανάτοιο» ( =ἀπὸ τὸν Φοῖβο οἱ ἰατροὶ ἐδιδάχθησαν τὴν ἀναβολὴ τοῦ θανάτου ), Ὀρφικὸς Ὕμνος εἰς Ἀπόλλωνα.

Γιὰ τὸν Ἀπόλλωνα-Ἥλιο καὶ τὴν σχέσιν του μὲ τὴν ἴασιν ἔγινε ἐκτενὴς ἀναφορὰ νωρίτερα. Στοὺς Ὀρφικοὺς Ὕμνους, στὸν Ὅμηρον καὶ στὰ ὑπόλοιπα πανάρχαια κείμενά μας, συναντῶμεν δεκάδες προσωνύμιά του ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν ἰατρικὴ τέχνην καὶ φύσιν του, ὅπως :

ΠΑΙΗΩΝ/ ΠΑΙΑΝ : Ἦταν ἰατρὸς τῶν θεῶν καὶ ἀργότερα (μετὰ τὸν Ὅμηρον) τὸ ὄνομα κατέληξε προσωνύμιον τοῦ Ἀπόλλωνος. Ἐξ οὗ καὶ οἱ ἰατροτέχνες, ἤτοι οἱ ἰατροὶ, ἀπεκαλοῦντο «υἰοὶ Παιήονος». Παιὰν ἀπεκαλεῖτο καὶ ὁ υἰός του, ἐξ ἴσου μέγας ἰατρός, ὁ Ἀσκληπιός. Ἐτυμολογεῖται ἐκ τοῦ «παίω/πάFω/παύω», ὡς καταπαύων τὶς ὀδύνες, τὶς νόσους καὶ κάθε κακόν. Ἀπὸ τὸν Παιᾶνα Ἀπόλλωνα καὶ ὁ γνωστὸς «παιάνας», τὸ πολεμικὸν ἐμβατἠριον ποὺ ἔψαλλαν οἱ Ἕλληνες πρὶν ἀπὸ τὸν πόλεμον ἤ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ πολέμου (Ἰὴ Παιὰν…) καὶ ὁ εὐχαριστήριος ὕμνος γιὰ τὴν λύτρωσιν ἀπὸ κάποια συμφορά.

ΑΛΕΞΙΚΑΚΟΣ : ὁ ἀπομακρύνων τὰ κακά [ < ἀλέξω ( =ἀπομακρύνω, ὑπερασπίζομαι) +κακός ]

ΑΟΣΣΗΤΗΡ : ὁ ἀρωγός [ < ἀοσσέω ( =βοηθῶ)]

ΑΠΟΤΡΟΠΑΙΟΣ : ὁ ἀποτρέπων τὰ κακὰ

ΒΙΟΔΩΤΗΣ : ὁ δίδων ζωὴν

ΑΚΕΣΤΩΡ : συνώνυμον τοῦ ἰατροῦ, ὁ θεραπευτής, < ἀκέομαι ( =θεραπεύω) < ἀκή ( =αἰχμή) «ἐκ τοῦ δι’ὠξυμένου σιδηρίου θεραπεύειν, ἀκή», (Ἐτυμολογικὸν τὸ Μέγα)

ΕΛΠΙΔΟΔΟΤΗΣ

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ/ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ : ὁ βοηθός

ΖΑΜΕΝΕΣΤΑΤΟΣ : < ζά ( =πολύ) + μένος, ὁ ἔχων πολὺ μένος, ὁ λίαν ἰσχυρός

ΖΗΝΟΔΟΤΗΡ : ὁ τὸ ζῆν δίδων

ΖΩΟΓΟΝΟΣ : ὁ παρέχων, γεννῶν ζωήν

ΗΠΙΟΣ : ὁ καθιστῶν τὶς παθήσεις ἥπιες, ἐξ οὗ καὶ ΗΠΙΟΧΕΙΡ, ὁ ἔχων ἡπίαν χεῖρα

ΘΕΡΑΠΝΑΙΟΣ : ὁ θεράπων

ΙΑΤΡΟΣ : «ὁ ἥλιος ἰαίνει ( =θερμαίνει) καὶ ἰᾶται ( =θεραπεύει)», Ο ΕΝ ΤΗι ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ

ΙΑΤΡΟΜΑΝΤΙΣ : συνώνυμον τοῦ ἰατροῦ, ὅπως καὶ ΖΩΑΛΚΗΣ ( < ζωή + ἀλκή), ὁ διαφυλάττων τὴν ζωήν ( ἐξ οὗ καὶ ὁ Ἀπόλλων ἐλέγετο «χεὶρ ζωαλκής» )

ΑΛΘΕΥΣ : ἀλθαίνω ( =θεραπεύω), ὁ θεραπεύων, ἄλλο συνώνυμον τοῦ ἰατροῦ, ὅπως καὶ ὁ  ΣΑΚΤΑΣ (βοιωτ.) < σάττω ( =ἐφοδιάζω μὲ τὰ ἀναγκαῖα, πληρῶ), ὁ ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΗΣ ἤ ΤΕΧΝΙΤΗΣ.

ΙΑΦΕΤΗΣ : ὁ τοὺς ἰοὺς ( =βέλη, ἀκτῖνες) ἀφίων ( =ῥίπτων)

ΙΗΠΑΙΗΩΝ : ἐκ τοῦ «Ἰήιε Παιάν» ( =θεράπευε ἰατρέ)

ΙΗΣΙΟΣ : ὁ παρέχων ἴασιν «Ἴασις καὶ ἄρηξις ( < ἀρήγω =βοηθῶ) διαφέρει. Τῶν γὰρ νοσημάτων τὰ μὲν θεραπεύεται προσκαίροις θεραπεῖαις, ὅπερ ἐστὶν ἄρηξις, τὰ δὲ θεραπεύεται παντελῶς, ὅπερ ἐστὶν ἴασις». ( =Ἥ ἴασις καὶ ἡ ἄρηξις/ἀρωγὴ διαφέρουν. Ὅσα ἀπὸ τὰ νοσήματα θεραπεύονται μὲ πρόσκαιρες θεραπεῖες, αὐτὸ λέγεται ἄρηξις, ὅσα θεραπεύονται ἐντελῶς, αὐτὸ εἶναι ἥ ἴασις).

ΚΑΘΑΡΣΙΟΣ : ὁ καθαίρων τὰ πάντα

ΜΑΚΑΡ : < μή + κήρ ( =ὅλεθρος)

ΝΗΠΕΝΘΗΣ/ ΝΗΠΕΝΘΕΥΣ : ἀρνητ. μόριο νη + πένθος, ὁ ἀφαιρὼν τὸ πένθος

ΟΙΤΟΣΥΡΟΣ : < οἶτος ( =θάνατος) + σύρω, ὁ ἀποσύρων τὸν θάνατον

ΠΑΝΑΠΗΜΩΝ : < πᾶν + στερ. ἀ + πῆμα ( =βλάβη), ὁ ἀφαιρῶν κάθε πῆμα

ΠΑΝΤΟΘΑΛΗΣ : ὁ τὰ πάντα θάλλων

ΠΡΟΣΤΑΤΗΡΙΟΣ

ΠΡΟΦΥΛΑΞ

ΡΥΣΙΠΟΝΟΣ/ ΡΥΤΩΡ : < ἐρύω ( = σύρω -πρὸς τὰ πάνω, πρὸς τὸ ἔδαφος-, καὶ συνεκδοχικῶς προστατεύω, διασώζω) + πόνος, ὁ ἐλευθερωτὴς ἀπὸ τοὺς πόνους

ΣΩΤΗΡ 

ΥΠΟΣΕΥΑΝΤΗΡ : < ὑπό + σεύω ( =ἀπομακρύνω), «τοξοφόρον Φοῖβον, λοιμοῦ ὑποσευαντῆρα»

ΦΕΡΕΣΒΙΟΣ : ὁ φέρων βίον διὰ τῶν (F)ἰῶν ( =βελῶν) του

ΨΥΧΟΔΟΤΗΡ

 

ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ ( < Ο ΤΑ ΑΣΚΕΛΗ ΠΟΙΩΝ ΗΠΙΑ)

Ὅπως προανεφέρθη ἡ σκληρότητα καὶ ἡ ξηρότητα/ἀκαμψία σχετίζεται μὲ τὸν θάνατον, ἐνῶ οἱ χυμοί, ἡ ὑγρασία μὲ τὴν ζωή. Ἀσκελὴς εἶναι ὁ καταβεβλημένος ( ἐπιτατικὸ ἀ + σκλῶ = ἀποξηραίνω, σκληραίνω), γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀσκληπιὸς ὡς μέγιστος ἰατρὸς ὠνομάσθη ἔτσι καθῶς εἶναι «ὁ μὴ ἐῶν τὰ σκέλη ἐσκληκέναι και ξηραίνεσθαι», (Μέγα Ετυμολογικὸν καὶ Ὠρίων)» καὶ ἐφ’ὅσον «οὐκ ἑᾶ ( =ἀφήνει) σκέλλεσθαι», (Πορφύριος)  

Ἡ ἀρχαία βιβλιογραφία ἄλλωστε βρίθει καὶ τῶν ἰατρικῶν ἐπιτευγμάτων του, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐτυμολογίας τοῦ ὀνόματός του [π.χ. «Ἀσκληπιός, τὸν φαρμάκων δίδαξε μαλακόχειρα νόμον» -Πίνδαρος, 3, Νεμεόνικοι,  «Ώνομάσθη δὲ ὁ Ἀσκληπιός, ἀπὸ τοῦ ἠπίως ἴασθαι καὶ ἀναβάλλεσθαι, τὴν κατὰ τὸν θάνατον γινομένην ἀπόσκλησιν», Κορνοῦτος Φιλόσοφος, 70, «ὁ τὰ σκέλη καὶ πᾶν τὸ σῶμα ὑγιὲς ἔχων καὶ ἀνώδυνον», Ἡρωδιανός, «Graeci, Asclepium nomen, sumpisse dixerunt, quod dura, curando, primus superaverit vitia ( =Οἱ Ἕλληνες τὸν ὠνόμασαν Ἀσκληπιόν, διότι τὰ σκληρὰ πάθη/ ἀσθένειες διὰ τῆς θεραπεῖας, πρῶτος ἐνίκησε) », Cael. ΑureΙianus, De morbis chronicis, Praef. 2, κλπ].

«Ἰητὴρ πάντων, Ἀσκληπιέ, δέσποτα Παιάν,
θέλγων ἀνθρώπων πολυαλγέα πήματα νούσων,
ἠπιόδωρε, κραταιέ, μόλοις κατάγων ὑγίειαν,
καὶ παύων νούσους, χαλεπὰς θανάτοιο τὲ κῆρας,
αὐξιθαλὲς κοῦρε καὶ ἀλεξίκακ’, ὀλβιόμοιρε,
Φοίβου Ἀπόλλωνος κρατερὸν θάλος ἀγλαότιμον,
ἐχθρὲ νόσων, Ὑγίειαν ἔχων σύλλεκτρον ἀμεμφῆ,
ἐλθέ, μάκαρ, σωτήρ, βιοτῆς τέλος ἐσθλὸν ὀπάζων», Ὀρφικὸς Ὕμνος Ἀσκληπιοῦ
 
Ὁ Ἀσκληπιὸς ἦταν υἰὸς τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τῆς πριγκήπισσας Κορωνίδος. Διασωθεὶς χρησμὸς τοῦ Μαντείου τῶν Δελφῶν ἐπιβεβαιώνει τὸ γεγονός αὐτό : 

«Ὦ μέγα χάρμα βροτοῖς βλαστῶν Ἀσκληπιὲ πᾶσιν, ὅν Φλεγυηὶς ἔτικτε ἐμοί ( =τὸν ὁποῖον ἡ κόρη τοῦ Φλεγύα μοῦ γέννησε), φιλότητι μιγεῖσα»

Ὁ Ἀπολλόδωρος στὴν «Βιβλιοθήκη», (Γ’, 10,3) μᾶς ἐνημερώνει πὼς ἡ πανέμορφη Κορωνὶς ἦταν κόρη τοῦ σκληροῦ βασιλέως τῶν Λαπιθῶν τῆς Μαγνησίας, Φλεγύα, καὶ ἦταν ἀρραβωνιασμένη μὲ τὸν Ἴσχη, υἱὸν τοῦ βασιλέως τῶν Λαπιθῶν τῆς Λαρίσης, Ἐλάτου. Κάποια μέρα, ἡ Κορωνὶς ἔκανε περίπατο στὶς ὄχθες τῆς λίμνης Βοίβης (μετέπειτα Κάρλας) ὅπου τὴν εἶδε ὁ θεὸς Ἀπόλλων καὶ τὴν ἐρωτεύτηκε. Δὲν ἔχασε καιρὸ καὶ τὴν ἔκανε δική του. Ἡ νέα ντράπηκε νὰ ἐξομολογηθεῖ στοὺς δικούς της τὴν περιπέτειά της μὲ τὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν κράτησε κρυφή. Οἱ ἐτοιμασίες γιὰ τὸν γάμο της μὲ τὸν Ἴσχη συνεχίστηκαν κανονικά. Λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν τελετὴ τοῦ γάμου, ὁ ἄσπρος κόραξ ποὺ ἤξερε ὅτι ὁ Ἀπόλλων ἐξακολουθοῦσε νὰ ἀγαπᾶ τὴν Κορωνίδα, ἔσπευσε στοὺς Δελφοὺς νὰ τοῦ τὸ προφτάσει.

Ὁ θεὸς ἔγινε πῦρ καὶ μανία. Ὁ πρῶτος ποὺ πλήρωσε τὸν θυμό του, ἦταν ὁ κόραξ ποὺ ἔφερε τὰ μαντάτα: Ὁ Ἀπόλλων τὸν καταράστηκε νὰ γίνει μαῦρος. Ἔπειτα, σκότωσε μὲ ἕνα βέλος τὸν Ἴσχη. Καί, μετά, ζήτησε ἀπὸ τὴν ἀδελφή του, τὴν Ἀρτεμιν, νὰ σκοτώσει τὴν ἄπιστη Κορωνίδα, καθῶς ὁ ἴδιος δὲν εἶχε τὸ κουράγιο νὰ τὸ κάνει. Μὲ μία σαϊτιά, ἡ Κορωνὶς ἔπεσε νεκρή.

Τὸ θανατικὸ γέμισε πένθος τὸ παλάτι τοῦ βασιλέως Φλεγύα ποὺ δὲν ἤξερε τί νὰ ὑποθέσει. Ἦταν ἀκόμα ἡ ἐποχὴ ποὺ ἔκαιγαν τοὺς νεκρούς. Ὁ Φλεγύας διέταξε νὰ φτιάξουν μία μεγάλη πυρὰ γιὰ νὰ καεῖ ἡ σορὸς τῆς ἄτυχης Κορωνίδος. Μόλις οἱ φλόγες τύλιξαν τὸ ἄψυχο κορμί της, παρουσιάστηκε ὁ θεὸς Ἀπόλλων, ἅρπαξε τὸ ἀκόμα ἀγέννητο, ἀλλὰ ζωντανὸ παιδί του, ποὺ ἡ Κορωνίδα ἔκρυβε στὰ σπλάχνα της καὶ τὸ πῆγε στὸν Κένταυρο Χείρωνα, στὸ Πήλιο, νὰ τὸ ἀναθρέψει. Τὸ παιδὶ ποὺ ἐσώθη ἀπὸ τὴν φωτιά, τὸ εἶπαν... πῶς ἀλλοιῶς; Ἀσκληπιόν! 

Ἡ συνέχεια ἐδῶ : ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (ΜΕΡΟΣ 4ον) 

Πληροφορίες ἠντλήθησαν ἀπὸ τὰ βιβλία : «Ο ΕΝ ΤΗι ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Β’ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΙΛΙΑΣ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΝΟΜΟΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ», «ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΝΟΗΣ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ETYMOLOGICA», ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΣΕΒΙΛΛΗΣ, «ΛΕΞΙΚΟΝ ΗΣΥΧΙΟΥ», «ΚΡΑΤΥΛΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΪΔΑ», «ΠΕΡΙ ΖΩΩΝ ΜΟΡΙΩΝ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΠΕΡΙ ΕΛΚΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΕΥΣΧΗΜΟΣΥΝΗΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ», Ζ. ΚΑΛΛΕΡΓΟΥ, «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ», ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΣ, «ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΟΣ», ΞΕΝΟΦΩΝ, «ΙΛΙΑΣ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΑΛΚΗΣΤΙΣ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ», ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», ΛΥΚΟΦΡΩΝ Ο ΧΑΛΚΙΔΕΥΣ, «ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΠΟΙΚΙΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», ΑΙΛΙΑΝΟΣ, «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΝΟΥΣΟΥ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΑΕΡΩΝ, ΥΔΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΙ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΤΟΠΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤ’ ΑΝΘΡΩΠΟΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΝΟΥΣΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΕΓΚΑΤΑΤΟΜΗΣ ΕΜΒΡΥΟΥ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΑΡΘΡΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΚΑΤ’ ΙΗΤΡΕΙΟΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΠΑΘΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΜΟΧΛΙΚΟΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΟΔΟΝΤΟΦΥΪΗΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΣΑΡΚΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΤΡΟΦΗΣ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΑΦΟΡΩΝ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ», ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, «Ο ΓΑΛΗΝΟΣ ΩΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ», Σ. ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ, «GALEN ON DENTAL ANATOMY AND PHYSIOLOGY», ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΑΣ-ΚΟΥΝΑΡΗ, «ΠΕΡΙ ΦΛΕΒΩΝ ΚΑΙ ΑΡΤΗΡΙΩΝ ΑΝΑΤΟΜΗΣ», ΓΑΛΗΝΟΣ, «ΠΕΡΙ ΟΣΤΩΝ ΤΟΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΙΣ», ΓΑΛΗΝΟΣ, «ΗΡΩΙΚΟΣ», ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ, «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΠΕΡΙ ΚΡΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΩΝ ΑΠΛΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ», ΓΑΛΗΝΟΣ, «ΠΕΡΙ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΟΓΜΑΤΩΝ», ΓΑΛΗΝΟΣ