ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ (ΜΕΡΟΣ 2ον)

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΜΟΝΟΘΕΪΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Οἱ περισσότεροι σήμερα πιστεύουν πὼς οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἦταν πολυθεϊστές, πὼς πίστευαν δηλαδὴ στὴν ὕπαρξιν πολλῶν θεῶν καὶ ὄχι σὲ ἕναν δημιουργὸν τῶν πάντων. Ἀρνοῦνται νὰ ἀντιληφθοῦν τὶς διαφορετικὲς ἐκφάνσεις τῆς ἰδίας ζωογόνου δυνάμεως καὶ  ἀγνοοῦν τὰ κείμενα τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων μας ποὺ ἀναφέρονται κατηγορηματικῶς καὶ ἀναλυτικῶς σὲ ἕναν μοναδικὸν Θεόν, δημιουργὸν τῶν πάντων. Ἐνδεικτικῶς (πηγὴ τῶν συγκεντρωμένων ἀποσπασμάτων τῆς γραμματείας μας εἶναι τὸ βιβλίον τῆς Ἄννης Τζιροπούλου «Ἡ καταστροφὴ τῶν ἑλληνικῶν βιβλιοθηκῶν» ) :

1.Στοὺς Ὀρφικοὺς ὕμνους συναντῶμεν τὰ ἑξῆς: 

«(ὁ Θεός) εἷς ( =ἕνας) ἐστὶ αὐτοτελής, αὐτοῦ δὲ ὑπὸ πάντα τελεῖται»

«εἷς ἐστὶ αὐτογενής, ἑνὸς ἔκγονα -τὰ- πάντα τέτυκται ( < πρκ. τεύχομαι =κατασκευάζω)…αὐτὸς δέ γε πάντα ὁρᾶται»

«εἷς θεὸς ἐστὶ αὐτοφυής, ἀόρατος» (Orphicarum, fragm. 25)

«Εἷς Θεός, εἷς κόσμος» (Ab. Orph, 3,4)

«Πανυπέρτατος δαίμων, παγγενέτωρ»

 «Δία, παγγενέτην, βιοδώτορα θνητῶν, Ζῆνα μέγαν, πολύπλαγκτον, ἀλάστορα, παμβασιλῆα»

«Ζεὺς ἀρχή. Ζεὺς μέσσα. Διὸς δ’ ἐκ πάντα τέτυκται»

«Ζεὺς πυθμὴν γαίης τε καὶ οὐρανοῦ ἀστερόεντος»

2. Στὸν Κλαζομένιον Ἀναξαγόρα συναντῶμεν :

«Ἕν ( =ἕνα) τὸ πᾶν»

3. Στὸν Πυθαγόρα τὸν Σάμιο:

«Ἕν ἀρχὰ ( =ἀρχή) πάντων»

«Ἐστὶ γὰρ ἡγεμὼν καὶ ἄρχων ἁπάντων Θεός, εἷς ἀεὶ ἐών…»

4. Ἀλλὰ καὶ ἡ Πυθία στὴν ἐρώτησιν ποιός τὴν ἐμπνέει ἀπαντᾶ :

«Θεὸς οὐράνιος, φῶς τριλαμπές»

5. Στὸν Παρμενίδη ( «Περὶ φύσεως», 8) συναντῶμεν :

«Ἐστὶν ΟΜΟΥ ΠΑΝ ΕΝ…ἀγέννητον καὶ ἀνώλεθρον»

6. Ὁ Θαλῆς ὁ Μιλήσιος (εἷς τῶν ἑπτὰ σοφῶν) ἀναφέρει :

«Πρεσβύτερων ὄντων, Θεός. Ἀγέννητον γάρ»

«Τί τὸ θεῖον; Τὸ μήτε ἀρχὴν ἔχον, μήτε τελευτήν»

7. Ὁ Ἡράκλειτος πιστεύει :

«Ἕν πάντα…ἐκ πάντων ἕν ΚΑΙ ΕΞ ΕΝΟΣ ΤΑ ΠΑΝΤΑ»

«Ἕν τὸ σοφὸν μόνον»

8. ὁ Ἀριστοτέλης γράφει στὸ «Περὶ κόσμου», (401) :

«Εἷς ( =ἕνας) δὲ ὤν, πολυώνυμος ἐστί»

Καὶ στὸ «Περὶ Οὐρανοῦ», (κεφ. 1, 268, α) :

«καὶ παρὰ ταῦτα οὐκ ἔστιν ἄλλο μέγεθος διὰ τὸ τὰ τρία πάντα εἶναι καὶ τὸ τρὶς πάντῃ. Καθάπερ γάρ φασι καὶ οἱ Πυθαγόρειοι, τὸ πᾶν καὶ τὰ πάντα τοῖς τρισὶν ὥρισται· τελευτὴ γὰρ καὶ μέσον καὶ ἀρχὴ τὸν ἀριθμὸν ἔχει τὸν τοῦ παντός, ταῦτα δὲ τὸν τῆς τριάδος.»

Καὶ στὸ «Μετὰ τὰ φυσικά», (Α,5,985b,24/ Α, 983,a,5) :

«εἰς τὸν ὅλον οὐρανὸν ἀποβλέψας -ὁ Ξενοφάνης- τὸ ἓν εἶναί φησὶ τὸν θεόν»  

«ΗΝ ΚΑΙ ΕΣΤΙΝ Ο ΤΟΥΔΕ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ Ο ΘΕΟΣ…δοκεῖ τῶν αἰτίων πᾶσι εἶναι καὶ ἀρχή»

9. στὸν Κολοφώνιον Ξενοφάνη συναντῶμεν :

«Εἷς Θεὸς ἐν τε θεοῖσι καὶ ἀνθρώποις μέγιστος, οὔτε δέμας ( =ἀνθρώπινον σῶμα, < δέμω=χτίζω) θνητοῖσι ὅμοιος, οὔτε νόημα»

10. στὸν Ἐμπεδοκλῆ :

«φρὴν ἱερὴ καὶ ἀθέσφατος ἔπλετο μοῦνον ( =νοῦς ἀδύνατον νὰ περιγραφεῖ μὲ λέξεις ὑπῆρχε μόνος)»

11. ὁ Ἀβδηρίτης Δημόκριτος γράφει :

«Ἡ ὕλη ἄφθαρτος ἐστὶ ἀλλὰ ἀπὸ τινός (καὶ ὄχι τινῶν) δημιουργημένη» 

12. ὁ Πλάτων γράφει (Τίμαιος, 28c) :

«Τὸν μὲν Ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦ παντός (ἑνικὸς αριθμός, διότι εἶναι ἕνας πατὴρ καὶ ποιητής)»

Καὶ στὴν «Πολιτεία» του, (Ι, 613, Β) γράφει :

«ἄνθρωπος τείνει εἰς τὸ ὁμοιοῦσθαι θεῷ (καὶ ὄχι τοῖς θεοῖς)»

13. στὸν Ἀρχίλοχον τὸν Πάριον συναντῶμεν :

«Ὦ Ζεῦ, Πάτερ Ζεῦ, (δικό) σοῦ μὲν οὐρανοῦ κράτος»

14. ὁ χρησμὸς τῶν Δελφῶν ἀναφέρει :

«Εἷς μὲν ἐν τῷ κόσμῳ θεός πέλει ( =ὑπάρχει ἕνας στὸν κόσμον θεός), ὅν ( =τὸν ὁποῖον) Δία κικλήσκουσι ( =ἀποκαλοῦν)»

15. ὁ Πλούταρχος στὸ «Περὶ Ἴσιδος καὶ Ὀσήριδος», (56/ 67) παρατηρεῖ :

«Ἡ δὲ κρείττων καὶ θειοτέρα φύσις ἐκ τριῶν ἐστι, τοῦ νοητοῦ καὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων, ὃν κόσμον Ἕλληνες ὀνομάζουσιν»

«ἀλλ´ ὥσπερ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ οὐρανὸς καὶ γῆ καὶ θάλασσα κοινὰ πᾶσιν, ὀνομάζεται δ´ ἄλλως ὑπ´ ἄλλων, οὕτως ἑνὸς λόγου τοῦ ταῦτα κοσμοῦντος καὶ μιᾶς προνοίας ἐπιτροπευούσης»

16. ὁ Ζήνων ὁ Ἐλεάτης :

«Θεὸν εἶναι ζῶον ἀθάνατον, λογικόν, τέλειον…εἶναι δε τὸν μὲν δημιουργὸν ὅλων»

17. οἱ Στωικοί (λῆμμα «κόσμος», λεξικὸν Σουΐδα) :

«Λέγουσι δὲ κόσμον τριχῶς· αὐτόν τε τὸν θεὸν τὸν ἐκ τῆς ἁπάσης οὐσίας ἰδίως ποιόν, ὃς δὴ ἄφθαρτός ἐστι καὶ ἀγέννητος, δημιουργὸς ὢν τῆς διακοσμήσεως»

18. καὶ στὸν Λέσβιον Τέρπανδρον συναντῶμεν :

«(Δία) πάντων ἀρχή ( =ἀρχή), πάντων ἀγήτορα»

19. καὶ ὁ Αἰσχύλος γράφει στὸν «Ἀγαμέμνονα», (στ. 160) :

«Ζεύς, ὅστις ποτ' ἐστίν»

ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἕνα ἀπόσπασμα ποὺ τοῦ ἀποδίδεται (ἀποσπ. 588) διαβάζουμε :

«Ζεὺς ἐστὶν αἰθήρ, Ζεὺς δὲ γῆ, Ζεὺς δ’ οὐρανός, Ζεὺς τὰ πάντα»

20. ὁ Διογένης Λαέρτιος («Ζήνων», 147) ἀναφέρει :

«Θεὸν δ' εἶναι ζῷον ἀθάνατον, λογικόν, τέλειον ἢ νοερὸν ἐν εὐδαιμονίᾳ, κακοῦ παντὸς ἀνεπίδεκτον, προνοητικὸν κόσμου τε καὶ τῶν ἐν κόσμῳ· μὴ εἶναι μέντοι ἀνθρωπόμορφον. Εἶναι δὲ τὸν μὲν δημιουργὸν τῶν ὅλων καὶ ὥσπερ πατέρα πάντων κοινῶς τε καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ τὸ διῆκον διὰ πάντων, ὃ πολλαῖς προσηγορίαις προσονομάζεται κατὰ τὰς δυνάμεις. Δία μὲν γάρ φασι δι' ὃν τὰ πάντα, Ζῆνα δὲ καλοῦσι παρ' ὅσον τοῦ ζῆν αἴτιός ἐστιν ἢ διὰ τοῦ ζῆν κεχώρηκεν, Ἀθηνᾶν δὲ κατὰ τὴν εἰς αἰθέρα διάτασιν τοῦ ἡγεμονικοῦ αὐτοῦ, Ἥραν δὲ κατὰ τὴν εἰς ἀέρα, καὶ Ἥφαιστον κατὰ τὴν εἰς τὸ τεχνικὸν πῦρ, καὶ Ποσειδῶνα κατὰ τὴν εἰς τὸ ὑγρόν, καὶ Δήμητραν κατὰ τὴν εἰς γῆν· ὁμοίως δὲ καὶ τὰς ἄλλας προσηγορίας ἐχόμενοί τινος οἰκειότητος ἀπέδοσαν».

κ.ἄ πολλά…

Μέσα ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἀποσπάσματα τῆς γραμματείας μας ὅμως δὲν παρατηρεῖται μόνον ἡ μονοθεϊστικὴ ἀντίληψις τῶν Ἑλλήνων, ὅπου παντοῦ ἀναφέρονται σὲ ἕναν θεόν, ἀλλὰ καὶ ἄλλες ἀντιλήψεις, οἱ ὁποῖες παραποιημένες μὲν ἔφτασαν ὡς τὶς μέρες μας. Πίστευαν καὶ στὸ ἀγέννητον, στὸ ἄφθαρτον, στὸ αἰώνιον, στὸ ἀτελεύτητον καὶ στὴν ἀρχὴ τῶν πάντων (βλ. ἀποσπάσματα), ἀλλὰ καὶ στὴν τριαδικότητα, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὸ ἀπόσπασμα τοῦ Πλουτάρχου, τοῦ Σουΐδα καὶ τοῦ Ἀριστοτέλους, τὸν χρησμὸ τῆς Πυθίας…οἱ ὁποῖοι ὅλοι ἀναφέρονται σὲ φῶς τριλαμπές, σὲ τριχοτόμησιν («τριχῶς», «φύσις ἐκ τριῶν ἐστί, τοῦ νοητοῦ, τῆς ὕλης καὶ τοῦ ἐκ τούτων», «διὰ τὸ τρία πάντα εἶναι» κοκ). 

Ἡ συνέχεια ἐδῶ : «ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ (ΜΕΡΟΣ 3ον)» 

Πληροφορίες ἠντλήθησαν ἀπὸ τὰ βιβλία: «Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Γ’ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΒΙΒΛΙΟΝ ΜΑΘΗΤΟΥ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, «ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Γ’ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, «ΗΘΙΚΑ, ΠΕΡΙ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑΣ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΠΕΡΙ ΙΣΙΔΟΣ ΚΑΙ ΟΣΗΡΙΔΟΣ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ», «ΠΕΡΙ ΚΟΣΜΟΥ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΤΙΜΑΙΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΘΕΟΓΟΝΙΑ», ΗΣΙΟΔΟΣ, «ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ», ΗΣΙΟΔΟΣ, «ΙΛΙΑΔΑ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΟΔΥΣΣΕΙΑ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΒΑΚΧΑΙ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΚΡΑΤΥΛΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΜΙΝΩΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΝΟΜΟΙ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ», ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΣ, «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ», ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ», ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ, «ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΠΕΡΙ ΟΥΡΑΝΟΥ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ», ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ, «ΠΟΛΙΤΕΙΑ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΗΛΙΟΣ», «DE NATURA DEORUM», ΚΙΚΕΡΩΝ, «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ», ΠΑΥΛΟΣ, «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ», ΣΤΡΑΒΩΝ, «ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ», «ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ», ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ, «ΚΑΤ’ ΑΠΙΩΝΟΣ», ΙΩΣΗΠΟΣ, «ΗΘΙΚΑ, ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΑ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, «ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΪΔΑ», «ΛΕΞΙΚΟΝ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΗ, «ΧΑΡΩΝ Η’ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥΝΤΕΣ», ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ, «ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ», ΠΛΑΤΩΝ, «DE CONFUSIONE LINGUARUM», ΦΙΛΩΝ Ο ΙΟΥΔΑΙΟΣ, «ΙΣΤΟΡΙΑΙ», ΗΡΟΔΟΤΟΣ, «ΕΘΝΙΚΑ», ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ, «ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ», ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, ΘΗΣΕΥΣ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΛΕΞΙΚΟΝ LIDDELL- SCOTT», «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ», ΑΡΡΙΑΝΟΣ, «ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΥΠΟ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΒΡΑΔΕΩΣ ΤΙΜΩΡΟΥΜΕΝΩΝ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ