Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

ΤΑ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ, ΑΠΟΛΛΩΝ (ΜΕΡΟΣ 1ον, Α-Δ)

ΕΣΘ' ΗΜΑΡ, ΟΤΕ ΦΟΙΒΟΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝ ΕΛΕΥΣΕΤΑΙ ΚΑΙ ΕΣ ΑΕΙ ΕΣΤΑΙ. 

Ὁ  Ἀπόλλων εἶναι υἰὸς τοῦ Διὸς καὶ τῆς Λητοῦς*1 καὶ συμβολίζει τὴν ἔκφανσιν τοῦ θείου στον Ἥλιον. Δίδυμος ἀδελφή του διόλου τυχαίως εἶναι ἡ Ἄρτεμις, ἡ συμβολίζουσα τὴν Σελήνην. 

«Εἶναι ὁ θεὸς τοῦ φωτός (ἐξ οὗ καὶ Ἥλιος), τῆς μαντικῆς (φέρει εἰς φῶς τὰ μελλούμενα), τῆς ἁρμονίας (ἁρμονικὴ πορεία πλανητῶν πέριξ τοῦ Ἡλίου), ἀλλὰ καὶ ἰατρός (διὰ τῶν ἰῶν =βελῶν, ἀκτινῶν ἰαίνει = θερμαίνει καὶ ἰᾶται = γιατρεύει). 

Τὸ ὄνομα «Ἀπόλλων» προέρχεται πιθανὸν ἐκ τῆς ἐνδεχομένης ἐνίοτε φθοροποιοῦ δυνάμεως τοῦ θεοῦ Ἡλίου, ἐξ οὗ καὶ ὁ ὀρφικὸς στίχος : 

«θεῶν ὀλοώτατε πάντων» (Ὀλοός = ὀλέθριος)». 

Γράφει δὲ καὶ ὁ Εὐριπίδης στὸν «Φαέθοντα» τὰ λόγια τῆς Κλυμένης, μητρὸς τοῦ Φαέθοντος ποὺ ἔχασε τὸν υἰόν της, ὅταν ἔπεσε ἀπὸ τὸ ἅρμα τοῦ πατρός του, Ἡλίου : 

«ὦ καλλιφεγγὲς Ἥλι' ὡς μ' ἀπώλεσας καὶ τόνδ' Ἀπόλλων δ' ἐν βροτοῖς ὀρθῶς καλῇ, ὅστις τὰ σιγῶντ' ὀνόματ' οἶδε δαιμόνων». 

( = Ἥλιε ποὺ λάμπεις ὄμορφα, πῶς μᾶς κατέστρεψες κι ἐμένα κι αὐτόν! Ὀρθῶς λοιπὸν Ἀπόλλωνα σὲ ἀποκαλοῦν οἱ θνητοί, ὅσοι τ' ἀνομολόγητα ὀνόματα γνωρίζουν τῶν θεῶν). 

Ἡ Ἄννα Τζιροπούλου-Εὐσταθίου δίνει καὶ ἄλλες ἐκδοχὲς πέραν τῆς προαναφερθείσης : 

«Πιθανὸν ἐκ τοῦ ῥ. πολέω: ἀ + πόλησις (ὁμοπολῶ = καθιστῶ τὶ ἁρμονικόν). 

Ὁ ἥλιος ἕλκει κατὰ ἁρμονικὰς ἀναλογίας τοὺς πλανῆτας, ἐξ οὗ καὶ τὸ περίφημον ὀρφικόν: 

«Ἀπόλλων, ὁ τὸν ἐναρμόνιον δρόμον ἕλκων»*2. 

Ὥς ἐκ τούτου συμβολίζεται καὶ θεὸς τῆς Ἁρμονίας ( =Μουσικῆς) : 

«Τὸν πάντα πόλον ( =οὐρανόν) κιθάρᾳ ἁρμόζων», Ὀρφικά*3 

Ὁ Πλάτων εἰς τὸν Κρατύλον (404Ε) ἀναφέρει: 

«καὶ περὶ τὸν Ἀπόλλω, ὅπερ λέγω, πολλοὶ πεφόβηνται περὶ τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ, ὥς τι δεινὸν μηνύοντος... Τὸ δέ γ᾽ ἐστίν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, κάλλιστα κείμενον πρὸς τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ... οὐ γὰρ ἔστιν ὅτι ἂν μᾶλλον ὄνομα ἥρμοσεν ἓν ὂν τέτταρσι δυνάμεσι ταῖς τοῦ θεοῦ, ὥστε πασῶν ἐφάπτεσθαι καὶ δηλοῦν τρόπον τινὰ μουσικήν τε καὶ μαντικὴν καὶ ἰατρικὴν καὶ τοξικήν.

ΣΩ. Εὐάρμοστον μὲν οὖν, ἅτε μουσικοῦ ὄντος τοῦ θεοῦ. πρῶτον μὲν γὰρ ἡ κάθαρσις καὶ οἱ καθαρμοὶ καὶ κατὰ τὴν ἰατρικὴν καὶ κατὰ τὴν μαντικὴν καὶ αἱ τοῖς ἰατρικοῖς φαρμάκοις καὶ αἱ τοῖς μαντικοῖς περιθειώσεις τε καὶ τὰ λουτρὰ τὰ ἐν τοῖς τοιούτοις καὶ αἱ περιρράνσεις, πάντα ἕν τι ταῦτα δύναιτ᾽ ἄν, καθαρὸν παρέχειν τὸν ἄνθρωπον καὶ κατὰ τὸ σῶμα καὶ κατὰ τὴν ψυχήν... ὁ καθαίρων θεὸς καὶ ὁ ἀπολούων τε καὶ ἀπολύων... 

Κατὰ μὲν τοίνυν τὰς ἀπολύσεις τε καὶ ἀπολούσεις, ὡς ἰατρὸς ὢν τῶν τοιούτων, Ἀπολούων ἂν ὀρθῶς καλοῖτο· κατὰ δὲ τὴν μαντικὴν καὶ τὸ ἀληθές τε καὶ τὸ ἁπλοῦν ταὐτὸν γάρ ἐστιν ὥσπερ οὖν οἱ Θετταλοὶ καλοῦσιν αὐτόν, ὀρθότατ᾽ ἂν καλοῖτο· Ἄπλουν γάρ φασι πάντες Θετταλοὶ τοῦτον τὸν θεόν. διὰ δὲ τὸ ἀεὶ βολῶν ἐγκρατὴς εἶναι τοξικῇ Ἀειβάλλων ἐστίν. κατὰ δὲ τὴν μουσικὴν δεῖ ὑπολαβεῖν [ὥσπερ τὸν ἀκόλουθόν τε καὶ τὴν ἄκοιτιν] ὅτι τὸ ἄλφα σημαίνει πολλαχοῦ τὸ ὁμοῦ, καὶ ἐνταῦθα τὴν ὁμοῦ πόλησιν καὶ περὶ τὸν οὐρανόν, οὓς δὴ πόλους καλοῦσιν, καὶ [τὴν] περὶ τὴν ἐν τῇ ᾠδῇ ἁρμονίαν, ἣ δὴ συμφωνία καλεῖται, ὅτι ταῦτα πάντα, ὥς φασιν οἱ κομψοὶ περὶ μουσικὴν καὶ ἀστρονομίαν, ἁρμονίᾳ τινὶ πολεῖ ἅμα πάντα· ἐπιστατεῖ δὲ οὗτος ὁ θεὸς τῇ ἁρμονίᾳ ὁμοπολῶν αὐτὰ πάντα καὶ κατὰ θεοὺς καὶ κατ᾽ ἀνθρώπους· ὥσπερ οὖν τὸν ὁμοκέλευθον καὶ ὁμόκοιτιν ἀκόλουθον καὶ ἄκοιτιν ἐκαλέσαμεν, μεταβαλόντες ἀντὶ τοῦ ὁμο‐ ἀ‐, οὕτω καὶ Ἀπόλλωνα ἐκαλέσαμεν ὃς ἦν ὁμοπολῶν, ἕτερον λάβδα ἐμβαλόντες, ὅτι ὁμώνυμον ἐγίγνετο τῷ χαλεπῷ ὀνόματι». 

Ἄλλη ἐτυμολογικὴ ἐκδοχή: ἐκ τοῦ δωρικοῦ τύπου Ἀπέλλων (ἐξ οὗ καὶ ὁ μακεδονικὸς μῆν Ἀπελλαῖος). Δηλαδή, ὁ ἄπω ( =μακράν) ἑλισσόμενος, ὡς «ἥλιος κυκλοέλικτος» (Ὀρφ. ὕμν. 7, 11)», Ὁ ἐν τῇ λέξει λόγος, Ἄννα Τζιροπούλου- Εὐσταθίου. 

Ὁ Πλούταρχος («Περὶ τοῦ ΕΙ τοῦ ἐν Δελφοῖς», 20) ἀναφέρει πὼς λέγεται Ἀπόλλων, διότι ἀρνεῖται τὰ πολλὰ καὶ ἀποποιεῖται τὸ πλῆθος. 

(Ἀπόλλων καὶ Ἄρτεμις) 

*1 Λητώ < λανθάνω, λήθη· γέννησε τὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν Ἄρτεμιν στὰ κρυφὰ, καθῶς ἡ Ἥρα, ἤτοι ὁ ἀήρ κατὰ τὸν Πλάτωνα (Κρατύλος, 404), Διογένη Λαέρτιον (Ζήνων, 147), Ἐμπεδοκλῆ κοκ, δὲν τῆς ἐπέτρεπε νὰ γεννήσει, οὔτε ἐπὶ τῆς τότε ὑπαρχούσης χέρσου γῆς, οὔτε καὶ ἐπὶ τῆς τότε θαλάσσης (ἐξ οὗ καὶ ἀνεφάνη μὴ ὑπάρχον ὡς τότε νησί, ἡ Δῆλος < δηλῶ = φανερώνω). 

Λητὼ σημαίνει καὶ νύχτα, μὲ ὅ,τι αὐτὸ μπορεῖ νὰ συνεπάγεται ἐπὶ τῆς Δημιουργίας καὶ τῶν ὅσων ξέρουμε καὶ ἀπὸ τὸν Ἡσίοδον πὼς ἡ νύχτα γέννησε τὴν ἡμέρα, ἄρα καὶ τὸ φῶς, «Νυκτὸς δ᾽ αὖτ᾽ Αἰθήρ τε καὶ Ἡμέρη ἐξεγένοντο». 

*2 «χρυσολύρη, κόσμου τὸν ἐναρμόνιον δρόμον ἕλκων», Ὀρφικὸς ὕμνος, Ἡλίου, 9. 

*3 «σὺ δὲ πάντα πόλον κιθάρῃ πολυκρέκτῳ ἁρμόζεις», Ὀρφικὸς ὕμνος Ἀπόλλωνος, 16. 

(Ναὸς Διδυμαίου Ἀπόλλωνος) 

Μερικὰ ἀπὸ τὰ προσωνύμια τοῦ Ἀπόλλωνος εἶναι τὰ ἑξῆς : 

1. Ἀβαῖος: ἄβα =αὐγή. Ἐπίθετον τοῦ Ἀπόλλωνος στὰς Ἀβὰς Φωκίδος. 

«Ἄβαι, περὶ τὴν Φωκίδα τόπος οὗ μαντεῖον Ἀπόλλωνος Ἀβαίου. Σοφοκλῆς (O. T. 900)», Ἡσύχιος. 

2. Ἀβέλιος: ἐκ τοῦ ἀ(F)έλιος =ἥλιος.

3. Ἁβροχαίτης: ὁ διαθέτων ἁβράν, ἁπαλὴν κόμην.

4. Ἀγαυός: ἔνδοξος, ἐκ τοῦ ῥ. γαίω. 

5. Ἀγένειος: Τὸ ἀναφέρει ὁ Λουκιανὸς εἰς τὸ «Ζεὺς Τραγωδός», (29). 

6. Ἀγλαόμορφος: ὁ ἔχων ἀγλαήν, δηλ. λαμπρὰν μορφήν.

7. Ἀγλαότιμος: ὁ ἐπάξιος ἀγλαῶν τιμῶν. 

«Παιάν, Τιτυοκτόνε, Φοῖβε Λυκωρεῦ, Μεμφῖτ’, ἀγλαότιμος», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 2. 

8. Ἁγνόμαντις: ἁγνὸς μάντις.

9. Ἁγνός: ἀμόλυντος. 

«ἁγνὸν Ἀπόλλων', ἀνδράσι χάρμα φίλοις ἄγχιστον, ὀπάονα μήλων, Ἀγρέα καὶ Νόμιον, τοῖς δ' Ἀρισταῖον καλεῖν», Πυθιόν., 9, 111-2, Πίνδαρος. 

«Βράγχιε καὶ Διδυμεῦ, Παταρήιε, Λοξία, ἁγνέ», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 7.  

10. Ἀγραῖος/ Ἀγρευτής/ Ἀγρεύς/ Ἄγριος: ὡς ἥλιος, ὠφελεῖ ἰδιαιτέρως τοὺς ἀγρούς. Εἶναι καὶ κυνηγός, ὡς τοξοφόρος. 

«Ἀπόλλωνα Ἀγραῖον», Ἑλλάδ. περιήγ., 1,41,4, Παυσανίας. 

«ἁγνὸν Ἀπόλλων', ἀνδράσι χάρμα φίλοις ἄγχιστον, ὀπάονα μήλων, Ἀγρέα καὶ Νόμιον, τοῖς δ' Ἀρισταῖον καλεῖν», Πυθιόν., 9, 111-2, Πίνδαρος. 

«Ἀγρεύς, ἐπίθετον τοῦ Ἀπόλλωνος», LSJ. 

«Γρυνεῖε, Σμινθεῦ, Πυθοκτόνε, Δελφικέ, μάντι, ἄγριε», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 5. 

11. Ἀγρέτης: ἐκ τοῦ ἀγείρω, ἄρα ὁ ἡγεμών (καὶ πράγματι «ἀγρέτης, ὁ ἄρχων παρὰ Λακεδαιμονίοις»), ἀλλὰ καὶ ὡς προστάτις-θεὸς τῶν ἀγρῶν.

12. Ἀγυιάτας/ Ἀγυιεύς: ὡς φωτίζων καὶ φυλάττων τὰς ὁδούς. 

«Ἀπόλλων Ἀγυιεύς», Ἑλλάδ. περιήγ., 2,19,8/ 8,32,4, Παυσανίας. 

«ὁ Ἀπόλλων ἀγυιεύς καὶ ἀγυιάτης, τουτέστιν ὁ ἐφόδιος», Ἐθνικά, 23, Στ. Βυζάντιος. 

13. Ἀειγενέτης: ὡς δίδων ἀεὶ γένεσιν.

14. Ἁδύς: ἡδύς, γλυκύς.

15. Αἰγλήτης: φωτοβόλος, λάμπων ( < αἴγλη < ἀΐσσω + λάω). 

«Ἀπόλλωνος αἰγλήτου», Βιβλιοθ., Α', 9,26, Ἀπολλόδωρος. 

«Αἰγλήτης, ἐπίθετον Ἀπόλλωνος», Ἡσύχιος. 

16. Αἰγύπτιος: ἐκ τοῦ ἀΐσσω = ὁρμῶ + πίπτω. Ἐκ τοῦ τρόπου μὲ τὸν ὁποῖον πίπτουν αἱ ἀκτῖνες του.

17. Αἴθριος: ὁ τοῦ αἰθέρος καὶ τῆς αἰθρίας.

18. Ἀκερσοκόμης: ὁ μὴ κείρων τὴν κόμην, ὁ μακρυμάλλης. Τὸ Ἐτυμολογικὸν τὸ Μέγα διευκρινίζει: «ἀκερσοκόμης, ἀπὸ τοῦ μὴ κείρεσθαι τὴν κόμην· ἀπενθὴς γὰρ ὁ θεός». 

Τὸ κούρεμα τῆς κόμης ἦταν ἔνδειξις πένθους καὶ ὁ Ἀπόλλων ὡς θεὸς τοῦ φωτὸς ἀπεχθάνεται τὸ σκότος τοῦ θανάτου. 

«Ἀκερσοκόμης, ὁ ἄκαρτος τὰς κόμας, ἐξ οὗ δηλοῦται τὸ ἀπενθές. διὸ καὶ Φοῖβος λέγεται ὁ Ἀπόλλων, καθαρὸς ὢν παντὸς πάθους (Υ 39)», Ἡσύχιος. 

19. Ἀκέσιος/ Ἀκέστωρ: ὡς ἰατρός, ἀκέεται ( =θεραπεύει).

20. Ἀκραιφιαῖος/ Ἀκραίφιος/ Ἀκραιφιάς: ὁ λατρευόμενος ἐν Ἀκραιφίᾳ. 

«Ἀκραιφία, πόλις Βοιωτίας. οἱ δὲ Ἀκραίφιον, Παυσανίας δὲ [Ἀκραίφνιον] καὶ οὐδετέρως. ἦν δ' ὑπὸ Ἀθάμαντος κτισθεῖσα ἢ ὑπὸ Ἀκραιφέως τοῦ Ἀπόλλωνος. καὶ ὄρος κληθῆναι ἀπὸ Πτώου παιδὸς αὐτοῦ καὶ Εὐξίππης, ἢ ὅτι Λητὼ ἐκεῖ βουλομένην τεκεῖν κάπρος ἐπιφανεὶς ἐπτόησε. τὸ ἐθνικὸν Ἀκραιφιαῖος καὶ Ἀκραίφιος (οὕτω γὰρ Ἀπόλλων τιμᾶται) καὶ [Ἀκραιφιεύς καὶ] Ἀκραιφιάς», Ἐθνικά, 63, Στ. Βυζάντιος. 

21. Ἀκρίτας: ὡς ἥλιος, φωτίζει τὰς ἄκρας ( =κορυφὰς) τῶν ὀρέων. 

«Λακεδαιμονίοις δὲ ἔστι μὲν Ἀπόλλωνος Ἀκρίτα βωμός», Ἑλλάδ. περιήγ., 3,12,8, Παυσ. 

22. Ἀκτινοβόλος: ὁ τὰς ἀκτίνας βάλλων.

23. Ἄκτιος/ Ἀκταῖος/ Ἐπάκτιος: ὁ τῶν παραλίων. 

«Ἄκτιον, πόλις Ἀκαρνάνων, ἀπὸ τοῦ Ἀμβρακικοῦ κόλπου ἀρξαμένοις. ἐν ταύτῃ Ἀπόλλωνος γυμνικὸς ἀγὼν καὶ ἱππικὸς καὶ πλοίων ἅμιλλα διὰ τριετηρίδος ἦν. ὁμωνύμως δὲ λέγεται καὶ τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ ἡ ἄκρα ἡ ποιοῦσα τὸ στόμα τοῦ κόλπου καὶ ἡ πόλις καὶ ὁ Ἀπόλλων καὶ ὁ πολίτης. λέγεται καὶ Ἀκταῖος Ἀπόλλων καὶ Ἀκτιακός», Ἐθνικά, 65, Στ. Βυζάντιος. 

«ἱερὸν τοῦ Ἀκτίου Ἀπόλλωνος», Γεωγρ., Ι', 2,1/ 2,7, Στράβων. 

«μαντεῖον ἦν Ἀπόλλωνος Ἀκταίου», Γεωγρ., ΙΓ', 1,13, Στράβων. 

«ἔστι καὶ Ἀκτή Μαγνησίας, ἀφ' ἧς Ἄκτιος καὶ Ἐπάκτιος Ἀπόλλων τιμᾶται», Ἐθνικά, 64, Στ. Βυζάντιος. 

24. Ἀλαῖος/ Ἀλασιώτης: ὁ ἐν τῷ οὐρανῷ πλανώμενος ( < ἄλη=περιπλάνησις).

Ἄλλη ἐκδοχή: τὸν βωμόν του ἵδρυσε ὁ περιπλανώμενος Φιλοκτήτης. 

«Ἀλαῖος, ὁ Ἀπόλλων. Φιλοκτήτης γάρ, παραγενόμενος εἰς Ἰταλίαν, ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότος ἱδρύσατο Ἀπόλλωνος Ἀλαίου ἱερὸν, ἐν ῷ καὶ τὸ τόξον ἀπέθετο», Μέγα Ἐτυμ. 

25. Ἀλεξίκακος: ὁ ἀλέξων, ὁ ἀπομακρύνων τὰ κακά. Λατρευόμενος ἒν Ἀθήναις.

26. Ἁλεύς: ἅλιος ( =ἥλιος). 

«Ἁλεύς, ἐπίθετον τοῦ Ἀπόλλωνος στὸν Τάραντα», LSJ.  

27. Ἀλευρόμαντις: «ὁ Ἀπόλλων διὰ τὸ καὶ ἐν ἀλεύροις μαντεύεσθαι», Ἡσύχιος. 

28. Ἁλίπλαγκτος: ὁ ἅλιος (ἥλιος) πλανᾶται καὶ ἐπὶ τῆς ἁλός, φωτίζων αὐτήν.

29. Ἀμαζόνιος: πιθανόν, ὡς λατρευόμενος καὶ ὑπὸ τῶν Ἀμαζόνων. Ὡς Ἀμαζόνιος ἐλατρεύετο ἐν Σπάρτῃ. 

«Ἀπόλλων Ἀμαζόνιος», Ἑλλάδ. περιήγ., 3,25,3, Παυσ. 

30. Ἄμβροτος: ἀμβρόσιος, ἀθάνατος.

31. Ἀμυκλαῖος/ Ἄμυκλος: ὁ λατρευόμενος ἐν Ἀμύκλαις.

32. Ἀμφιδέξιος: ἐπιδέξιος καθ' ὅλα.

33. Ἄναξ: ὡς καὶ ὁ πατήρ του, ὁ Ζεύς. 

«Ἀπόλλωνι ἄνακτι», Ἰλιάς, Α', 36. 

«Ἀπόλλωνος ἑκατηβελέταο ἄνακτος», Ἰλιάς, Α', 75. 

«ἄναξ Διὸς υἱὸς Ἀπόλλων», Ἰλιάς, Ζ', 23/ 37/ Ὀδύσσεια, θ', 334. 

«Ἀπόλλωνά τ’ ἄνακτα», Ὁμηρ. ὕμν, Εἰς Ἀπόλλωνα, 15. 

«ὦναξ Παιών, ὦ βασιλεῦ, ὁ κακὰ παύων Ἀπόλλων», Ἡσύχιος. 

«ἀργυρότοξος ἄναξ ἑκάεργος Ἀπόλλων χρυσοκόμης», Ἀποσπάσμ, 14, Τυρταῖος. 

34. Ἀνάφαιος/ Ἀναφαῖος: ὁ λατρευόμενος ἐν Ἀνάφῃ. Ἡ  Ἀνάφη εἶναι γνωστὸν ἐκ τῆς μυθολογίας μας πὼς ἀνεφάνη (ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομά της) ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἀπόλλωνα, ὥστε νὰ βροῦν στεριὰ οἱ ἁλίπλαγκτοι Ἀργοναῦτες καὶ νὰ σωθοῦν ἀπὸ τὴν τρικυμία, στὴν ὁποία εἶχαν πέσει, βλ. «Ἀργοναυτικά», (Δ’, 1695), «Ὀρφικὰ Ἀργοναυτικά» (1355 κ. ἑξ.). 

Ὅταν βγῆκαν στὴν στεριὰ τῆς νεο-ἀναφανείσης Ἀνάφης, ἵδρυσαν βωμὸν στὸν Αἰγλήτη Ἀπόλλωνα. Σήμερα στὰ ἐρείπιά του εἶναι χτισμένη ἡ μονὴ τῆς «Παναγιᾶς τῆς Καλαμιώτισσας»! 

«Ἀνάφαιος: ἐπίθ. τοῦ Ἀπόλλωνος, «τοῦ ἀναφαίνοντος πάντα», Κορνοῦτ», LSJ.  

35. Ἀοσσητήρ: βοηθός.

36. Ἀποτρόπαιος/ Ἀποτροπαῖος: ὁ τὰ κακὰ ἀποτρέπων.

37. Ἀργυρότοξος: ὡς διαθέτων ἀργυροῦν τόξον. 

«ἀργυρότοξος Ἀπόλλων», Ἰλιάς, Β', 766/ Ε', 449/ 760/ Η', 58/ Κ', 515/ Ω', 758/ Ὀδύσσεια, η', 64/ ο', 410/ ρ', 251. 

«ἀργυρότοξος ἄναξ ἑκάεργος Ἀπόλλων χρυσοκόμης», Ἀποσπάσμ, 14, Τυρταῖος. 

38. Ἀρισταῖος: ἄριστος καθ' ὅλα. 

«ἁγνὸν Ἀπόλλων', ἀνδράσι χάρμα φίλοις ἄγχιστον, ὀπάονα μήλων, Ἀγρέα καὶ Νόμιον, τοῖς δ' Ἀρισταῖον καλεῖν», Πυθιόν., 9, 111-2, Πίνδαρος. 

39. Ἀρνοκόμης: ὁ τοὺς ἄρνας ( =ἀρνιά) κομέων ( =φροντίζων). 

* Σημ.: Ὁ  Ἀπόλλων εἶχε πολλὰ βοσκήματα, ἀγέλας, ἐξ οὗ καὶ τὰ προσωνύμια «Ἀρνοκόμης, Ποίμνιος, Ἐπιμήλιος, Νόμιος, Οἰοπόλος... 

[Ἐκ τοῦ κάρνος ( =βόσκημα), τὰ λατιν. caro, carnis, ἰταλ./ἰσπαν. carne ( =τὸ κρέας), γαλλ. chair ( =ἡ σάρξ), ἀγγλ. carnal ( =σαρκικός) κ.ἄ. παράγ. καὶ σύνθετα, καθώς καὶ τὸ ἀντιδάνειον Καρναβάλι ( =τὸ κάρνος ἀπο-βάλλω)]. 

Ἀξιοσημείωτον ὅτι καὶ στὰ ἀρχ. ἰνδικά, Κάρνας ὀνομάζεται ὁ υἰὸς τοῦ Ἡλίου. Τὸ ὄνομα, προφανῶς, μαζὶ μὲ ἄλλες πολλὲς ἑλληνικὲς ῥίζες μετέφεραν στὴν Ἰνδία ὁ Ἡρακλῆς καὶ ὁ Διόνυσος κατὰ τὶς σχετικὲς ἐκστρατεῖες τους, ἀλλὰ καὶ οἱ Βραγχίδαι, οἱ ἱερεῖς τοῦ Μαντείου τῶν Διδύμων τῆς Μιλήτου. 

Ἐκτὸς τῆς Ἀθηνᾶς, προστάτης τῶν Ἀθηναίων ἦταν καὶ ὁ Ἀπόλλων, ὡς πατὴρ τοῦ Ἴωνος καὶ τῆς Κρεούσης. Ἡ δοκιμασία πολίτου καὶ ἀρχόντων εἰς τὰς Ἀθήνας, κατὰ τὴν ἀνάκρισιν ὑπὸ τῶν ἐννέα ἀρχόντων, ξεκινοῦσε μὲ τὴν φράσιν «Εἰ Ἀπόλλων ἔστιν αὐτοῖς πατρῷος»

(Δελφοί) 

40. Ἀρότριος: ὡς προστάτης τῶν ἀροτριόντων.

41. Ἀρχηγέτης: ἐν Κυρήνῃ, ὡς ἱδρυτής, ἄρχων καὶ ἡγέτης τῆς πόλεως. 

«Ἀπόλλωνος Ἀρχηγέτου», Ἱστορ., 3,1, Θουκυδίδης. 

«ὁ μὲν δὴ Πύθιος καλούμενος καὶ ὁ Δεκατηφόρος τοῖς Αἰγυπτίοις μάλιστα ἐοίκασι ξοάνοις, ὃν δὲ Ἀρχηγέτην ἐπονομάζουσιν», Ἑλλάδ. περιήγ., 1, 42, 5, Παυσανίας. 

42. Αὐλίς: «Αὐλίς, πόλεως ὄνομα... ἢ κίλλα τις δίδυμος...ἐπίθετον Ἀπόλλωνος», Ἡσύχιος. 

43. Ἀφήτωρ: ἐκ τοῦ ἀφ-ίημι. Ἐκ τῆς ἀφέσεως τῶν βελῶν. Συμβολικῶς, τὰ βέλη τοῦ Ἀπόλλωνος εἶναι οἱ ἀκτῖνες του. Ἀλλη ἐκδοχή, ἐκ τοῦ ἐπιτ. ἀ + φημί ( =λέγω), ὁ προφήτης. 

«ἀφήτορος ἐντὸς ἐέργει Φοίβου Ἀπόλλωνος», Ἰλιάς, Ι', 404-5. 

Ἄλλωστε εἶναι παγία καὶ ἀρχαιοτάτη πεποίθησις ὅτι ὁ Ἀπόλλων διερμήνευε πάντοτε τὴν θέλησιν τοῦ Διός.

«Διὸς προφήτης ἐστὶ Λοξίας, πατρός», Αἰσχ. Εὐμενίδες, 12

Ὁ κάθε χρησμὸς ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Διὸς μέσῳ τοῦ Ἀπόλλωνος, ὁ ὁποῖος φανερώνει εἰς τοὺς ἀνθρώπους τοῦ «Διὸς τὴν βουλήν» (Ὕμνος εἰς τὸν Ἀπόλλωνα Δήλου, 132). ‐ «Διὸς φήμη ἡ μαντεία· ὁγὰρ Ἀπόλλων, ὑποφήτης τοῦ πατρός, καὶ παρ’ ἐκείνου λαμβάνει τὰς μαντείας καὶ ἐκφέρει τοῖς ἀνθρώποις». Ὁ ἴδιος ὁ Ἀπόλλων, σὲ πολλοὺς χρησμοὺς τονίζει «πατὴρ ἐμὸς ἀνέθηκεν», μὲ τὴν ἔννοιαν: ὁ πατέρας μου μοῦ ἀνέθεσε νὰ σᾶς πῶ.

«Ὦ Διὸς ἡδυεπὲς φάτι ( =λόγε)» τὸν προσφωνεῖ καὶ ὁ Σοφοκλῆς στὴν τραγωδία του «Οἰδίπους Τύραννος» (151) (πρβλ.: «ὁ υἱὸς καὶ λόγος τοῦ Θεοῦ»).

Ἐπίσης: στὶς «Εὐμενίδες» τοῦ Αἰσχύλου, ὁ χορὸς ἀπευθυνόμενος στὸν Ἀπόλλωνα τὸν ἐξυμνεῖ ὡς καθήμενον παραπλεύρως τοῦ Διός.

«Μέγας, παρὰ Διὸς θρόνοις» (στ. 229) (πρβλ: «ὁ καθήμενος ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρός»). Ὁ ἴδιος δὲ ὁ Ἀπόλλων, ἀπευθυνόμενος στὸν χορό, δηλώνει πὼς ὁ κάθε χρησμός του, ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Διός… 

Καὶ ὁ Ὅμηρος εἰς τὴν ἀρχὴ τῆς Ἰλιάδος (Ραψ. Α στ. 5‐12), σαφῶς διευκρινίζει ὅτι ὁ Ἀπόλλων ὅταν ἐθύμωσε μὲ τὸν Ἀγαμέμνονα ( «βασιλῆι χολωθεὶς» ) ἐπειδὴ ὁ Ἀτρείδης ἀτίμασε τὸν ἱερέα τοῦ Ἀπόλλωνος τὸν Χρύσην, ὡς τιμωρίαν ἔρριξε κακὴ ἀσθένεια στὸ στράτευμα ( «νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακὴν» ), ὅμως «Διὸς ἐτελείετο βουλὴ» ‐ἐτελεῖτο τὸ θέλημα τοῦ Διός. Διὸς προφήτης ἐστὶν ἄναξ Ἀπόλλων». 

44. Βάκχιος: ὡς ἀδελφὸς τοῦ Διονύσου -Βάκχου.

45. Βασιλεύς: ὁ ὁδηγῶν τὸν λαόν, ἡ βάσις τοῦ λαοῦ.

46. Βασσίτης: ἀπὸ τὸν ἐν Βάσσαις τῆς Ἀρκαδίας ναόν του. 

47. Βελεσσιχαρής: ὁ χαίρων μὲ τὰ βέλη του. 

«ὁ χαίρων εἰς τὰ βέλη, εὐφραινόμενος ἐπ’ αὐτοῖς, ἐπὶ τοῦ Ἀπόλλωνος, Ἀνθ. Π. 9. 525, 3», LSJ. 

48. Βιοδώτης: ὁ δίδων ζωήν, ( < βίος =ζωή, ἀλλὰ καὶ βιός =βέλος + δίδω). Ὁ παρέχων διὰ τῶν βελῶν, ἀκτίνων τού, ζωήν.

49. Βοηδρόμος: ὁ βοηθός, ὁ σπεύδων εἰς τὴν βοὴν τῆς μάχης. 

«Βοηδρόμος, ἐπίθ. τοῦ Ἀπόλλωνος, Καλλ. Ὕμν. εἰς Ἀπόλ. 69», LSJ. 

50. Βραγχιάδης/ Βράγχιος: ἐν τῷ Ὀρφ. Ὕμνῳ, ἐξ οὗ καὶ οἱ Βραγχίδαι, οἱ ἱερεῖς τοῦ Μαντείου τῶν Διδύμων τῆς Μιλήτου. 

«Βράγχιε καὶ Διδυμεῦ, Παταρήιε, Λοξία, ἁγνέ», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 7. 

51. Βριθύνοος: ὁ ἐμβριθὺς εἰς τὸν νοῦν, ὁ συνετός. 

«Βριθύνοος, προσωνύμιον τοῦ Ἀπόλλωνος, Ἀνθ. Παλ. 9, 525», LSJ. 

52. Γαλάξιος: ἐν Βοιωτίᾳ, ὁ λατρευόμενος ἐν Γαλάξια, ἑορτὴ -καὶ- πρὸς τιμὴν τοῦ Ἀπόλλωνος.

53. Γελόων: < γελόω ( = λάμπω καὶ συνεκδοχικῶς λόγῳ τῆς λάμψεως ποὺ προσφέρει τὸ γέλιο στὸ πρόσωπον, γελάω), ὁ λάμπων, ὁ γελαστός, ὁ φέρων λάμψιν καὶ χαρὰν ὡς θεὸς τοῦ ἡλίου .

54. Γενέσιος: ὁ παρέχων διὰ τοῦ φωτὸς γένεσιν. 

55. Γεργίθιος: ὁ λατρευθεὶς ἐν Γέργιθι, πόλει Τροίας. 

«Γέργις, πόλις Τροίας. καὶ κλίνεται Γέργιθος...ἐν δὲ τῷ ἱερῷ τοῦ Γεργιθίου Ἀπόλλωνος Σιβύλλης φασὶν εἶναι τάφον», Ἐθνικά, 203-5, Στ. Βυζ. 

56. Γηθόσυνος: πλήρης γηθοσύνης ( =χαράς) καὶ παρέχων αὐτήν.

57. Γιγαντολέτης: ὡς καταστροφεὺς τῶν Γιγάντων.

58. Γλυκύθυμος: ὁ διαθέτων γλυκὺ θυμικόν, διάθεσιν. 

59. Γονναπαῖος: ὁ γονιμοποιῶν τὰς νάπας ( =κοιλάδες).

60. Γρύνειος/ Γρυνεύς: λατρευθεὶς ἐν Γρύνοις. 

«ὁ Ἀπόλλων ἐκτετίμηται μέχρι Τενέδου͵ Σμινθεὺς ἢ Κιλλαῖος καλούμενος ἢ Γρυνεὺς ἤ τινα ἄλλην ἐπωνυμίαν ἔχων», Γεωγρ., ΙΓ΄, 2,5, Στράβων. 

«Γρῦνοι, πολίχνιον Μυριναίων, οὗ καὶ ἱερὸν Ἀπόλλωνος καὶ μαντεῖον ἀρχαῖον καὶ ναὸς πολυτελὴς λευκοῦ λίθου, ἐν ᾧ τιμᾶται...Γρύνειος Ἀπόλλων», Ἐθνικά, 213, Στ. Βυζ. 

«Γρυνεῖε, Σμινθεῦ, Πυθοκτόνε, Δελφικέ, μάντι, ἄγριε, φωσφόρε δαῖμον, ἐράσμιε, κύδιμε κοῦρε, κρουσιλύρη, χαροποιός, ἑκηβόλε, τοξοβέλεμνε, Βράγχιε καὶ Διδυμεῦ, Παταρήιε, Λοξία, ἁγνέ», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 4. 

61. Γυπαιεύς: ἄνωθεν ὁρμῶν, ὡς ὁ γύψ, λατρευθεὶς ἐν Ἐφέσῳ. 

62. Δαίμων: θεός (Ὀρφ.).

63. Δάλιος/ Δήλιος: ὡς γεννηθεὶς ἐν Δήλῳ καὶ ὡς δηλὼν τὰ πάντα. 

«ὡς Πύθιος μέν ἐστι τοῖς ἀρχομένοις μανθάνειν καὶ διαπυνθάνεσθαι, Δήλιος δὲ καὶ Φαναῖος οἷς ἤδη τι δηλοῦται καὶ ὑποφαίνεται τῆς ἀληθείας, Ἰσμήνιος δὲ τοῖς ἔχουσι τὴν ἐπιστήμην, καὶ Λεσχηνόριος ὅταν ἐνεργῶσι καὶ ἀπολαύωσι χρώμενοι τῷ διαλέγεσθαι καὶ φιλοσοφεῖν πρὸς ἀλλήλους», Περὶ τοῦ Εἶ ἐν Δελφοῖς, Πλούταρχος. 

«Δάλιος ἠγάπευν ᾿Απόλλων», Ἐπιγράμματα Θεοκρίτου, 21. 

Ὁ βωμὸς ἐπὶ τῆς ἀκροτάτης κορυφῆς τῆς Δήλου, ἦτο ἀφιερωμένος εἰς τὸν Δία Ὕψιστον Κύνθιον, εἰς τὸν Ἀπόλλωνα Κύνθιον καὶ εἰς τὴν Ἀθηνᾶν Κυνθίαν, τὴν ἁγίαν Τριάδα τῶν Ἑλλήνων.

64. Δαυχναφόριος: < δαύχνα ( =δάφνη) + φέρω, ὁ Δαφνηφόριος, ὡς φέρων τὴν δάφνην, ἐπίθετον τοῦ Ἀπόλλωνος στὴν Κύπρον. 

65. Δαφναῖος: ἐκ τοῦ φυτοῦ Δάφνη, τοῦ κατ' ἐξοχὴν φυτοῦ τοῦ Ἀπόλλωνος ( «Δαφναῖος Ἀπόλλων», Διονυσιακά, Νόννος). Μὲ φύλλα δάφνης ἐστέφοντο οἱ ἱερεῖς του, οἱ κομισταὶ εὐνοϊκῶν χρησμῶν, οἱ ποιηταί, οἱ νικηταί... Ἡ δάφνη ἐθεωρεῖτο σύμβολον σοφίας, ποιήσεως, εὐσεβείας, ἀνδρείας, ἐξ οὗ καὶ τὰ «δαφνοστεφής», «δρέπω δάφνας», «στέφανος δάφνης» κλπ πρὸς ἔνδειξιν δόξας, φήμης, κλέους. 

Ἡ δάφνη διὰ συνήθους τροπῆς τοῦ δ μὲ τὸ λ προφέρεται καὶ λάφνη καὶ λαῦρον (Ἡσύχιος). ἐξ οὗ καὶ τὸ λατινικὸν laurus ( =δάφνη) ποὺ ἔδωσε μὲ τὴν σειρά του τὰ ἀντίστοιχα λήμματα στὶς περισσότερες γλῶσσες, lauro, laurier, laurel, Lorbeer, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐπαίνους, τὰ ἑορταστικὰ ἄσματα καὶ τοὺς δαφνιστεφεῖς ἀριστεύσαντες, laude, laud, Lied, Laureat. 

Ἐκ τοῦ bacca ( =βἀκχη, δάφνη Βάκχου) + laureatus, ὁ baccalaureatus, τὸ γνωστὸν «μπακαλωρεά», ἤτοι τὸ πτυχίον, ὑπὸ τὴν ἔννοια ὅτι τὸ πτυχίον δίδεται στοὺς ἐπιτυχόντες. 

Στὴν τοποθεσία ποὺ ὑπῆρχε ναὸς τοῦ Δαφναίου Ἀπόλλωνος, ἀνηγέρθη ἡ Μονὴ... τοῦ Δαφνίου, ἐξ οὗ καὶ μέχρι σήμερα ἡ τοποθεσία αὐτὴ λέγεται Δαφνί! 

66. Δαφνηφόρος: ὁ φέρων δάφνην, ὡς ἄνω.

67. Δαφνίτης: ὡς ἄνω. 

«Δαφνίτης, Ἀπόλλων, παρὰ Συρακουσίοις», Ἡσύχιος. 

68. Δαφνογηθής: ὁ ἐπὶ τῇ δάφνῃ τερπόμενος, ἀλλὰ καὶ ὁ δίδων διὰ τῆς δάφνης γηθοσύνην ( =χαρά). 

69. Δαφνοπώλης: ὁ εἰς δάφνας πολέων (πολέω = πηγαινοέρχομαι, τριγυρίζω). Καὶ κωμικῶς ὁ πωλῶν δάφνας. 

«δαφνοπώλην, τὸν Ἀπόλλωνα λέγουσιν, ὡς Ἀριστοφάνης (fr. 764)», Ἡσύχιος. 

70. Δειραδιώτης: ὁ φωτίζων τὰς δειράδας ( =κορυφογραμμές). 

«Δειραδιώτης Ἀπόλλων», Ἑλλάδ. περιήγ., 2,24,1, Παυσ. 

71. Δεκατηφόρος: ἐν Μεγάροις. Ὡς φέρων ἤ ὡς ἀπαιτῶν τὴν δεκάτην ἐκ τῶν λαφύρων. 

«ὁ μὲν δὴ Πύθιος καλούμενος καὶ ὁ Δεκατηφόρος τοῖς Αἰγυπτίοις», Ἑλλάδ. περιήγ. 1,42,5, Παυσ. 

72. Δελφίδιος/ Δελφίνιος: ὡς συνοδὸς ταξιδίων.

Ἡ παράδοσις ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἀπόλλων ἐπήδηξεν ὑπὸ μορφὴν δελφῖνος ἐπὶ Κρητικοῦ πλοίου:

«Ἔν πόντῳ δ' ἐπόρουσε δέμας δελφῖνι ἐοικώς, νηὶ θοῇ. Ὁ δὲ βωμός του «δέλφειος ἔσσεται αἰεί», Ὁμηρ. Ὕμν. Ἀπόλλ. 400, 495». 

«τὸ τοῦ Δελφινίου Ἀπόλλωνος ἱερόν», Γεωγραφικά, Δ', 1,4, Στράβων. 

73. Δελφικός: Ὡς ἄρχων τῶν Δελφῶν. Τὸ ἀρχαιότερον ὄνομα τῆς τοποθεσίας ἦτο «Πυθώ». Ἡ ὀνομασία «Δελφοὶ» μεταγενεστέρα. Ὁ  Ὅμηρος ἀγνοεῖ τὸ τοπωνύμιον Δελφοί. Γνωρίζει μόνον τὸ «Πυθώ». 

«Γρυνεῖε, Σμινθεῦ, Πυθοκτόνε, Δελφικέ», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 4. 

74. Δήραινος: οὔτω ἀποκαλεῖται ὑπὸ τοῦ Λυκόφρονος («Ἀλεξάνδρα», 440). Λατρευθεὶς στὰ Ἄβδηρα ( «Δήραινος τόπος οὕτω καλούμενος ἐν Ἀβδήροις ἔνθα Δηραίνου Ἀπόλλωνος ἱερόν ἐστι»). 

75. Διδυμαῖος/ Διδυμεύς: ὡς δίδυμος τῆς θεοῦ Ἀρτέμιδος. Ἐλατρεύετο εἰς τὴν Μίλητον. 

«τὸ μαντεῖον τοῦ Διδυμέως Ἀπόλλωνος», Γεωγρ., ΙΔ΄, 1,5, Στράβων. 

«Βράγχιε καὶ Διδυμεῦ, Παταρήιε, Λοξία, ἁγνέ», Ὀρφ. ὕμν., Εἰς Ἀπόλλωνα, 7. 

76. Δίκαιος: ὡς ἥλιος, φωτίζει καὶ παρέχει Δικαιοσύνην.

77. Δίκερως: ἐνίοτε ταυτίζεται μὲ τὸν Πάνα.

78. Διογενής/ Διόπαις: ὡς γεννηθεὶς ἐκ τοῦ Διός.

79. Διρκαῖος: ἐν Θήβαις, ἐκ τῆς Δίρκης. 

80. Δονάκτας: ἐκ τοῦ μουσικοῦ ὀργάνου «δόναξ» ( =αὐλός, σύριγγα). 

«Δονάκταν, τὸν Ἀπόλλωνα. Θεόπομπος (Fr. Gr. Hist. 115,303 Jac.)», Ἡσύχιος. 

81. Δρακοντολέτης: ὁ φονεύσας τὸν δράκοντα ἐν Δελφοῖς.

82. Δρομαῖος: ὁ τὸν ἐναρμόνιον -τοῦ ούρανοῦ- δρόμον ἕλκων. 

83. Δρύμας: ὁ φωτίζων τοὺς δρυμούς.

84. Δωματίτης: ὁ προστατεύων τὰ δώματα: «θεμέλια Φοῖβος ὑφαίνει».

Ἡ συνέχεια ἐδῶ : ΤΑ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ, ΑΠΟΛΛΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2ον, Ε-Θ) 


Πληροφορίες ἠντλήθησαν ἀπὸ τὰ βιβλία : «Ο ΕΝ ΤΗι ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ», ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, «ΙΛΙΑΣ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΟΔΥΣΣΕΙΑ», ΟΜΗΡΟΣ, «ΠΕΡΙ ΚΟΣΜΟΥ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΤΙΜΑΙΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΦΑΙΔΡΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ», «ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ», ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ, «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», ΛΥΚΟΦΡΩΝ, «ΠΥΘΙΟΝΙΚΟΙ», ΠΙΝΔΑΡΟΣ, «ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΟΙ», ΠΙΝΔΑΡΟΣ, «ΚΡΑΤΥΛΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΠΕΡΙ ΙΣΙΔΟΣ ΚΑΙ ΟΣΙΡΙΔΟΣ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΠΕΡΙ ΠΟΤΑΜΩΝ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ», Ζ. ΚΑΛΛΕΡΓΟΥ, «ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΑΝΤΙΓΟΝΗ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΕΘΝΙΚΑ», ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ, «ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ», ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ, «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ», ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΣ, «ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΑ», ΝΟΝΝΟΣ ΠΑΝΟΠΟΛΙΤΗΣ,  «ΤΙΜΩΝ», ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ, «ΠΕΡΣΑΙ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΕΠΤΑ ΕΠΙ ΘΗΒΑΣ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ,  «ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΙΣΘΜΙΟΝΙΚΟΙ», ΠΙΝΔΑΡΟΣ, «ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ», ΗΣΙΟΔΟΣ, «ΘΕΟΓΟΝΙΑ», ΗΣΙΟΔΟΣ, «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ», ΣΤΡΑΒΩΝ, «ΙΣΤΟΡΙΑΙ», ΗΡΟΔΟΤΟΣ, «ΛΟΓΟΙ/ ΕΙΣ ΔΙΑ», ΑΙΛΙΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ, «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ», ΑΡΡΙΑΝΟΣ, «ΥΜΝΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΘΑΛΑΜΙΑ», ΣΑΠΦΩ, «ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΙ», ΒΑΚΧΥΛΙΔΗΣ, «ΠΕΛΑΣΓΙΚΑ», Ι. ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ,  «ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ», ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, «ΛΕΞΙΚΟΝ ΗΣΥΧΙΟΥ», «ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΪΔΑ», «ΛΕΞΙΚΟΝ LIDDELL- SCOTT», «ANECDOTA GRAECA, I. BEKKER, «DICTIONNAIRE ÉTYMOLOGIQUE DE LA LANGUE LATINE», ERNOUT- MEILLET, «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΗΘΙΚΑ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΙΩΝ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΙΠΠΕΙΣ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, «ΔΙΑΤΡΙΒΑΙ», ΑΡΡΙΑΝΟΣ, «ΒΑΤΡΑΧΟΙ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, «ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΑΙ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, «ΕΥΘΥΔΗΜΟΣ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΔΕΙΠΝΟΣΟΦΙΣΤΑΙ», ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΝΑΥΚΡΑΤΙΤΗΣ, «ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΡΗΤΟΡΩΝ», ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝ, «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ», ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ, «ΑΙΑΣ», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ», ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ, «ΙΚΕΤΙΔΕΣ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΙ ΤΟΥ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ», ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΛΥΚΟΝ», ΘΕΟΦΙΛΟΣ Ο ΑΝΤΙΟΧΕΥΣ, ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ, ΗΡΩΙΚΟΣ, ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ, ΑΣΠΙΣ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ, ΗΣΙΟΔΟΣ, ΒΑΚΧΑΙ, ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΛΙΒΥΗΣ», ΣΚΥΛΑΞ Ο ΚΑΡΥΑΝΔΕΥΣ, «ΟΡΦΙΚΑ ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ», «ΣΥΝΑΓΩΓΗ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ», ΜΙΧΑΗΛ ΑΠΟΣΤΟΛΙΟΣ, «ΕΛΕΝΗΣ ΕΠΙΘΑΛΑΜΙΟΣ», ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ, «ΕΥΡΩΠΗ», ΜΟΣΧΟΣ Ο ΣΥΡΑΚΟΥΣΙΟΣ, «ΙΛΙΟΥ ΑΛΩΣΙΣ», ΤΡΥΦΙΟΔΩΡΟΣ, «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΡΗΤΟΡΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ», ΔΙΩΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «ΠΟΛΙΤΕΙΑ», ΠΛΑΤΩΝ, «ΥΜΝΟΙ», ΠΡΟΚΛΟΣ, «ΙΣΤΟΡΙΑΙ», ΠΟΛΥΒΙΟΣ, «ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟΝ», ΚΟΪΝΤΟΣ ΣΜΥΡΝΑΙΟΣ, «ΙΣΤΟΡΙΑΙ», ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΠΕΡΙ ΘΑΥΜΑΣΙΩΝ ΑΚΟΥΣΜΑΤΩΝ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΕΥΜΕΝΙΔΕΣ», ΑΙΣΧΥΛΟΣ, «ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΔΙΑ», ΚΛΕΑΝΘΗΣ, «ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩι», ΣΟΦΟΚΛΗΣ, «ΒΙΘΥΝΙΑΚΑ», ΑΡΡΙΑΝΟΣ, «ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ», ΑΛΚΑΙΟΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ, «ΑΧΑΡΝΕΙΣ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, «ΟΡΝΙΘΕΣ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, »ΤΡΩΑΔΕΣ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ», ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, «ΡΗΣΟΣ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ», «ΗΡΑΚΛΙΣΚΟΣ», ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ, «ΧΡΗΣΜΟΙ ΣΙΒΥΛΛΙΑΚΟΙ», «ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΕΡΕΧΘΕΥΣ», ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «ΕΘΝΙΚΑ», ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ, «CONSTANTINOPLE ANCIENT AND MODERN WITH EXCURSIONS TO THE SHORES AND ISLANDS OF THE ARCHIPELAGO AND THE TROAD», JAMES DALLAWAY, «DE DEIS GENTIUM», G. GIRALDI, «ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ», ΤΥΡΤΑΙΟΣ, «ETYMOLOGICAL DICTIONNARY OF THE LATIN LANGUAGE», F. E. VALPY, «ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΙ», ΒΑΚΧΥΛΙΔΗΣ, «ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ», ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ, « ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΑ ΖΩΑ ΙΣΤΟΡΙΩΝ», ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΩΝ ΚΑΙ ΙΕΡΩΝ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΑΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ», ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ, «ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ Ε΄΄ΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ», ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΙΖΟΣ ΡΑΓΚΑΒΗΣ. 


Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ (ΜΕΡΟΣ 1ον)

Γράφει ὁ Ἀθανάσιος Σταγειρίτης (Ὠγυγία ἤ ἀρχαιολογία, βιβλ. Β', κεφ. Γ') περὶ τῶν Μουσῶν :  «Αἱ Μοῦσαι ἦσαν θυγατέρες, κατὰ μέν τινας, τοῦ δευτέρου, κατὰ δ' ἄλλους τοῦ τρίτου Διὸς καὶ τῆς Μνημοσύνης. Κατ' ἄλλους τοῦ Πιέρου*1 καὶ τῆς Πληΐδος ἤ τῆς Ἀντιόπης. Κατ' ἄλλους τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γῆς, ἤ τοῦ Αἰθέρος καὶ τῆς Πλουσίας ἤ τοῦ Ἀπόλλωνος ἤ τοῦ Μέμνονος καὶ τῆς Θεσπίας. Φαίνεται ὅμως ὅτι αἱ Μοῦσαι ἦσαν πολλαὶ καὶ διάφοροι, ὅθεν καὶ ἡ διαφορὰ τῶν γονέων, τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τῶν ὀνομάτων αὐτῶν· κατ' ἄλλους δὲ, ἦσαν δύω γενέσεις τῶν Μουσῶν καὶ αἱ μὲν πρῶται αἱ θυγατέρες τοῦ Οὐρανοῦ, ἦσαν ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ Κρόνου· αἱ δὲ δεύτεραι ἦσαν θυγατέρες τοῦ Διὸς καὶ τῆς Μνημοσύνης, αἱ γνωστόταται καὶ ἐπισημόταται, κατὰ τὴν κοινὴν γνώμην.  Καὶ κατὰ μέν τινας ἦσαν δύω, κατ' ἄλλους δὲ τρεῖς, Μελέτη, Μνήμη καὶ Ἀοιδή*2, ἤ Κηφισός, Βορωσθενὶς καὶ Ἀπολλωνὶς ὀνομαζόμεναι καὶ ἰσάριθμοι μὲ τοὺς τρεῖς τόνους, τρεῖς χρόνους καὶ τρεῖς ἀριθμούς*3. Κατ' ἄλλους δέ, ἦσαν τέσσαρες, Θελ

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΑΧΛΑΜΑΡΑΣ ( ΣΥΝΟΠΤΙΚΩΣ)

Ἡ ἰνδοευρωπαϊκὴ ἀνοησία εἶναι μία θεωρία γιὰ τὴν ὁποία θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ συζητᾶ ὧρες, ὅπως καὶ γιὰ ὁποιοδήποτε σενάριο ἐπιστημονικῆς φαντασίας. Ὅμως ἐπειδὴ ἔχει πάρει διαστάσεις ἀληθινῆς πανδημίας καὶ δυστυχῶς πλέον τὴν ἔχουν ἀσπαστεῖ καὶ διάφοροι ἔγκριτοι  <<γλωσσολόγοι>> ( τώρα τὸ ποῦ βασίζονται, ἐφόσον οἱ ὅποιες <<ἀποδείξεις>> εἶναι ἀνυπόστατες, ἀτεκμηρίωτες καὶ ἀβάσιμες, ἔγκειται μᾶλλον στὰ πλαίσια τῆς συγχρόνου ἐπιστημονικότητος! ), καλὸ εἶναι νὰ γίνει μία συνοπτικὴ παρουσίασις τοῦ πῶς ξεκίνησε καὶ καθιερώθηκε αὐτὸ τὸ ψεῦδος γιὰ τὴν γλῶσσα μας. Τουλάχιστον νὰ μὴν ἀναρωτιοῦνται οἱ περισσότεροι τί σημαίνει αὐτό τὸ <<Ι.Ε>>, <<σανσ.>>, παλαιότερα <<ἰαπετ.>>,  ποὺ συνοδεύει τὰ λήμματά μας μὲ τὴν ἀκατανόητη, μηδέποτε ὀμιλουμένη καὶ γεγραμμένη ῥίζα, ἡ ὁποία συμπληρώνει τὴν ἐτυμολογικὴ αὐτὴ παρωδία! Ἡ ἐν λόγῳ θεωρία προῆλθε ἀπὸ τὴν παρατήρησιν ὅτι οἱ ἀρχαῖες καὶ νεώτερες  γλῶσσες (σανσκριτική, ἑλληνική, κελτική, λατινική, γ

Η ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΝΑΙΔΕΙΑ (ΜΕΡΟΣ 1ον)

Γράφει ὁ Ἀριστοτέλης στὰ «Φυσιογνωμικά» του: « Κιναίδου σημεῖα ( =διακριτικὸ γνώρισμα τοῦ κιναίδου) ὄμμα ( =μάτι, θέα, θέαμα) κατακεκλασμένον ( =μαλθακόν, ἐκθηλυμένον), γονύκροτος ( =αὐτὸς ποὺ τὰ πόδια του ἐχουν κλίσιν καὶ ἀκουμπᾶ τὸ ἕνα γόνατον τὸ ἄλλον, παράγοντας κρότον· προφανῶς ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ κλίνουν τὰ πόδια τους οἱ κίναιδοι γιὰ νὰ ἐπιτύχουν τὴν σεῖσιν/κούνημα τῶν γλουτῶν τους). Ἐγκλίσεις τῆς κεφαλῆς ( =γέρνουν τὸ κεφάλι) εἰς τὰ δεξιά. Αἱ φοραὶ τῶν χειρῶν ὕπτιαι καὶ ἔκλυτοι ( =ἡ φορὰ τῶν χεριῶν τους εἶναι χαλαρή καὶ «ῥίχνεται» πρὸς τὰ πίσω· τὸ σπάσιμον τοῦ καρποῦ ἐν ὀλίγοις), καὶ βαδίσεις διτταί ( =βάδισμα ἀσαφές), ἡ μὲν περινεύοντος ( =κλίνω τὴν μία  πρὸς τὰ δεξιὰ καὶ τὴν ἄλλην πρὸς τὰ ἀριστερά), ἡ δὲ κρατοῦντος τὴν ὀσφύν ( =τὴν μέση κρατοῦντος)… τὰ περὶ τὸ πρόσωπον διεξυσμένα ( =λεῖα, ὁμαλά)… βδελυροὶ καὶ ἀναιδεῖς… οἱ γονύκροτοι κίναιδοι... ὅσοι δὲ ταῖς φωναῖς ἀξείαις ( =ὀξεῖες) μαλακαῖς ( =ἁπαλές) κεκλασμέναις ( =σπασμένες, ἐξασθενημένες, ὄχι βροντερές) διαλέγονται (