ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 5ον, στ. 614-705)

Τὸ ἀρχεῖον ἐδῶ : ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 5ον, στ. 614-705)

ΣΤΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ, Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΣΕ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΜΕ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΙΝ. ΤΑ ΙΔΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΞΟΤΕΣ ΠΟΥ ΠΗΓΑΝ ΝΑ ΛΥΣΟΥΝ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ. ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΚΩΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΧΟΡΟΝ ΤΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, ΑΦΟΥ ΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΔΕΝ ΤΑ ΠΑΡΑΤΟΥΝ ΚΑΙ ΟΜΟΙΩΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΝΑ ΛΗΞΟΥΝ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΜΕ ΚΑΘΕ ΤΡΟΠΟΝ. 

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ 

Χορὸς Γερόντων

οὐκέτ᾽ ἔργον ἐγκαθεύδειν ὅστις ἔστ᾽ ἐλεύθερος,

ἀλλ᾽ ἐπαποδυώμεθ᾽ ἄνδρες τουτῳὶ τῷ πράγματι.    615

ἤδη γὰρ ὄζειν ταδὶ πλειόνων καὶ μειζόνων. 

Χορὸς Γερόντων

πραγμάτων μοι δοκεῖ,

καὶ μάλιστ᾽ ὀσφραίνομαι τῆς Ἱππίου τυραννίδος·

καὶ πάνυ δέδοικα μὴ τῶν Λακώνων τινὲς    620

δεῦρο συνεληλυθότες ἄνδρες ἐς Κλεισθένους

τὰς θεοῖς ἐχθρὰς γυναῖκας ἐξεπαίρωσιν δόλῳ

καταλαβεῖν τὰ χρήμαθ᾽ ἡμῶν τόν τε μισθόν,

ἔνθεν ἔζων ἐγώ.    625

Χορὸς Γερόντων

δεινὰ γάρ τοι τάσδε γ᾽ ἤδη τοὺς πολίτας νουθετεῖν,

καὶ λαλεῖν γυναῖκας οὔσας ἀσπίδος χαλκῆς πέρι,

καὶ διαλλάττειν πρὸς ἡμᾶς ἀνδράσιν Λακωνικοῖς,

οἷσι πιστὸν οὐδὲν εἰ μή περ λύκῳ κεχηνότι*.

ἀλλὰ ταῦθ᾽ ὕφηναν ἡμῖν ἄνδρες ἐπὶ τυραννίδι.    630

ἀλλ᾽ ἐμοῦ μὲν οὐ τυραννεύσουσ᾽, ἐπεὶ φυλάξομαι

καὶ φορήσω τὸ ξίφος τὸ λοιπὸν ἐν μύρτου κλαδί,

ἀγοράσω τ᾽ ἐν τοῖς ὅπλοις ἑξῆς Ἀριστογείτονι,

ὧδέ θ᾽ ἑστήξω παρ᾽ αὐτόν· αὐτὸς γάρ μοι γίγνεται

τῆς θεοῖς ἐχθρᾶς πατάξαι τῆσδε γραὸς τὴν γνάθον.    635

Χορὸς Γυναικῶν

οὐκ ἄρ᾽ εἰσιόντα σ᾽ οἴκαδ᾽ ἡ τεκοῦσα γνώσεται.

ἀλλὰ θώμεσθ᾽ ὦ φίλαι γρᾶες ταδί πρῶτον χαμαί.

ἡμεῖς γὰρ ὦ πάντες ἀστοὶ λόγων κατάρχομεν

τῇ πόλει χρησίμων·

εἰκότως, ἐπεὶ χλιδῶσαν ἀγλαῶς ἔθρεψέ με.    640

ἑπτὰ μὲν ἔτη γεγῶσ᾽ εὐθὺς ἠῤῥηφόρουν*·

εἶτ᾽ ἀλετρὶς* ἦ δεκέτις οὖσα τἀρχηγέτι·

κᾆτ᾽ ἔχουσα τὸν κροκωτὸν ἄρκτος ἦ Βραυρωνίοις·    645

κἀκανηφόρουν ποτ᾽ οὖσα παῖς καλὴ ᾽χουσ᾽

ἰσχάδων ὁρμαθόν·

Χορὸς Γυναικῶν

ἆρα προὐφείλω τι χρηστὸν τῇ πόλει παραινέσαι;

εἰ δ᾽ ἐγὼ γυνὴ πέφυκα, τοῦτο μὴ φθονεῖτέ μοι,

ἢν ἀμείνω γ᾽ εἰσενέγκω τῶν παρόντων πραγμάτων.    650

τοὐράνου γάρ μοι μέτεστι*· καὶ γὰρ ἄνδρας ἐσφέρω,

τοῖς δὲ δυστήνοις γέρουσιν οὐ μέτεσθ᾽ ὑμῖν, ἐπεὶ

τὸν ἔρανον τὸν λεγόμενον παππῷον ἐκ τῶν Μηδικῶν*

εἶτ᾽ ἀναλώσαντες οὐκ ἀντεσφέρετε τὰς ἐσφοράς,

ἀλλ᾽ ὑφ᾽ ὑμῶν διαλυθῆναι προσέτι κινδυνεύομεν.    655

ἆρα γρυκτόν ἐστιν ὑμῖν; εἰ δὲ λυπήσεις τί με,

τῷδέ γ᾽ ἀψήκτῳ πατάξω τῷ κοθόρνῳ τὴν γνάθον.

Χορὸς Γερόντων

ταῦτ᾽ οὖν οὐχ ὕβρις τὰ πράγματ᾽ ἐστὶ

πολλή; κἀπιδώσειν μοι δοκεῖ τὸ χρῆμα μᾶλλον.    660

ἀλλ᾽ ἀμυντέον τὸ πρᾶγμ᾽ ὅστις γ᾽ ἐνόρχης ἔστ᾽ ἀνήρ.

ἀλλὰ τὴν ἐξωμίδ᾽ ἐκδυώμεθ᾽, ὡς τὸν ἄνδρα δεῖ

ἀνδρὸς ὄζειν εὐθύς, ἀλλ᾽ οὐν ἐντεθριῶσθαι πρέπει.

ἀλλ᾽ ἄγετε λευκόποδες*, οἵπερ επὶ Λείψύδριον ἤλθομεν ὅτ᾽ ἦμεν ἔτι,    665

νῦν δεῖ νῦν ἀνηβῆσαι πάλιν κἀναπτερῶσαι

πᾶν τὸ σῶμα κἀποσείσασθαι τὸ γῆρας τόδε.    670

Χορὸς Γερόντων

εἰ γὰρ ἐνδώσει τις ἡμῶν ταῖσδε κἂν σμικρὰν λαβήν,

οὐδὲν ἐλλείψουσιν αὗται λιπαροῦς χειρουργίας*,

ἀλλὰ καὶ ναῦς τεκτανοῦνται, κἀπιχειρήσουσ᾽ ἔτι

ναυμαχεῖν καὶ πλεῖν ἐφ᾽ ἡμἁς, ὥσπερ Ἀρτεμισία*.    675

ἢν δ᾽ ἐφ᾽ ἱππικὴν τράπωνται, διαγράφω τοὺς ἱππέας.

ἱππικώτατον γάρ ἐστι χρῆμα κἄποχον γυνή,

κοὐκ ἂν ἀπολίσθοι τρέχοντος· τὰς δ᾽ Ἀμαζόνας σκόπει,

ἃς Μίκων ἔγραψ᾽* ἐφ᾽ ἵππων μαχομένας τοῖς ἀνδράσιν.

ἀλλὰ τούτων χρῆν ἁπασῶν ἐς τετρημένον ξύλον    680

ἐγκαθαρμόσαι λαβόντας τουτονὶ τὸν αὐχένα.

Χορὸς Γυναικῶν

εἰ νὴ τὼ θεώ με ζωπυρήσεις,

λύσω τὴν ἐμαυτῆς ὗν* ἐγὼ δή, καὶ ποιήσω

τήμερον τοὺς δημότας βωστρεῖν σ᾽ ἐγὼ πεκτούμενον.    685

ἀλλὰ χἠμεῖς ὦ γυναῖκες θᾶττον ἐκδυώμεθα,

ὡς ἂν ὄζωμεν γυναικῶν αὐτοδὰξ ὠργισμένων.

νῦν πρὸς ἔμ᾽ ἴτω τις, ἵνα μή ποτε φάγῃ σκόροδα*, μηδὲ

κυάμους μέλανας*.    690

ὡς εἰ καὶ μόνον κακῶς ἐρεῖς, ὑπερχολῶ γάρ,

αἰετὸν τίκτοντα κάνθαρός σε μαιεύσομαι*.    695

Χορὸς Γυναικῶν

οὐ γὰρ ὑμῶν φροντίσαιμ᾽ ἄν, ἢν ἐμοὶ ζῇ Λαμπιτὼ

ἥ τε Θηβαία φίλη παῖς εὐγενὴς Ἰσμηνία.

οὐ γὰρ ἔσται δύναμις, οὐδ᾽ ἢν ἑπτάκις σὺ ψηφίσῃ*,

ὅστις ὦ δύστην᾽ ἀπήχθου πᾶσι καὶ τοῖς γείτοσιν.

ὥστε κἀχθὲς θἠκάτῃ ποιοῦσα παιγνίαν ἐγὼ    700

τοῖσι παισὶ τὴν ἑταίραν ἐκάλεσ᾽ ἐκ τῶν γειτόνων,

παῖδα χρηστὴν κἀγαπητὴν ἐκ Βοιωτῶν ἔγχελυν·

οἱ δὲ πέμψειν οὐκ ἔφασκον διὰ τὰ σὰ ψηφίσματα.

κοὐχὶ μὴ παύσησθε τῶν ψηφισμάτων τούτων, πρὶν ἂν

τοῦ σκέλους ὑμᾶς λαβών τις ἐκτραχηλίσῃ φέρων.    705

... 

ΣΧΟΛΙΑ 

στ. 629 «λύκῳ κεχηνότι» : Θέλει νὰ πεῖ πὼς ὅση πίστιν μπορεῖ νὰ ἔχει κάποιος σὲ λύκον ποὺ χάσκει, ἄλλη τόση πίστιν μποροῦν νὰ δείξουν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι στοὺς Λάκωνες. (κεχηνώς < χαίνω =στέκομαι μὲ τὸ στόμα ἀνοιχτόν· χαίνω + κατάληξις -σκω, ἡ ὁποία ὑποδηλοῖ διάρκεια τῆς πράξεως ποὺ δηλώνει τὸ ῥημᾶ, χάσκω =στέκομαι γιὰ ὥρα μὲ τὸ στόμα ἀνοιχτό). 

στ. 641 «ἠρρηφόρουν» : Τὰ Ἀρρηφόρια/ Ἀρσηφόρια/ Ἐρσηφόρια ἦταν ἑορτὴ πρὸς τιμὴν τῆς Ἀθηνᾶς Πολιάδος, καὶ κατὰ μία ἐκδοχὴ ὠνομάζοντο ἔτσι «ἐπειδὴ τὰ ἄρρητα ( =μυστικά) ἐν κίσταις τῇ θεῷ αἱ παρθέναι ἔφερον», κατὰ ἄλλη ἐκδοχὴ ἐκ τῆς Ἔρσης ὠνομάσθη ἔτσι ἡ ἑορτή. Ἔρση εἶναι ἡ δροσιά καὶ ἔτσι ἐλέγετο καὶ μία ἀπὸ τὶς κόρες τοῦ Κέκροπος. Μετὰ τὴν γέννησιν τοῦ Ἐριχθονίου, ἡ Ἀθηνᾶ τὸν ἔκλεισε σὲ ἕνα καλάθι καὶ τὸ ἐμπιστεύτηκε στὶς κόρες τοῦ Κέκροπος γιὰ νὰ τὸ φυλάττουν μὲ τὴν ἐντολὴ νὰ μὴ τὸ ἀνοίξουν. Ὅμως ἡ Ἔρση καὶ ἡ ἀδελφή της, Ἄγραυλος δὲν ὑπάκουσαν καὶ ξεσκέπασαν τὸ καλάθι καὶ ἐπειδὴ εἶδαν μέσα ἕνα φίδι, τρόμαξαν καὶ ἔπεσαν ἀπὸ τὸν Ἱερὸν Βράχον. Ἀπὸ τὴν γενεαλογία τοῦ Ἐριχθονίου κατήγετο ὁ Αἰγεύς, ὁ πατὴρ τοῦ Θησέως, ὁ ὁποῖος ἐγεννήθη πέντε γενιὲς ἀργότερα. Ὁ Θησεὺς δικαιωματικῶς ἦταν βασιλεὺς τῶν Ἀθηνῶν, μέχρι ποὺ τὸν ἐξεθρόνισε ὁ Μενεσθεὺς μὲ τὴν βοήθεια τῶν Διοσκούρων λίγο πρὶν τὰ τρωικά, γι' αὐτὸ καὶ στὸν τρωικὸν πόλεμον, οἱ Ἀθηναῖοι ἔχουν ἀρχηγόν τους τὸν Μενεσθέα καὶ ὄχι τὸν Θησέα, ὁ ὁποῖος βρῆκε καὶ τραγικὸν θάνατον στὴν Σκύρον ἀπὸ τὸν «πεθερὸν» τοῦ Ἀχιλλέως, τὸν Λυκομήδη. 

στ. 642 «ἀλετρίς» : παρθένος ἀπὸ ἀρχοντικὸν οἶκον τῆς Ἀθῆνας ποὺ ἄλεθε τὸν σίτον γιὰ τὴν παρασκευὴ τῶν ποπάνων τῆς Ἀθηνᾶς. Τὰ πόπανα ἦταν ἕνα εἶδος στρογγυλοῦ καὶ μαλακοῦ (πόπανον < πέσσω =πέπτω, μαλακώνω) γλυκίσματος ἀπὸ ἄλευρα καὶ μέλι ποὺ προσέφερον στοὺς θεοὺς στὶς θυσίες. 

στ. 651 «τοὐράνου γάρ μοι μέτεστι» : «Τοῦ ἐράνου φησὶ μετέχω. Ἄνδρας γὰρ εἰσφέρω εἰς τοῦτο, καθ' ὁ τίκτουσιν ἄνδρας αἱ γυναῖκες. Ἐγένετο δὲ ἐπὶ τῶν Μηδικῶν ψήφισμα, ὥστε ἕκαστον κατὰ δύναμιν συμβάλλεσθαι εἰς τὰ κοινὰ χρήματα». 

στ. 653 «τὸν ἔρανον τὸν λεγόμενον παππῷον ἐκ τῶν Μηδικῶν εἶτ᾽ ἀναλώσαντες» : «Ὡς αὐτῶν τὰ Μηδικὰ χρήματα δαπανησάντων. Παρέταξεν Ἀριστείδης δοῦναι τοῖς συμμάχοις εἰ ἐπὶ τοὺς βαρβάρους πολεμοῖεν». 

στ. 664 «λευκόποδες» : οἱ περισσότερες ἐκδόσεις γράφουν «λευκόποδες», ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ ἄλλες ποὺ ἀναφέρουν «λυκόποδες». Ἄν καὶ οἱ λέξεις «λύκος» καὶ «λευκός» προέρχονται ἀπὸ τὴν ἴδια ῥίζα, τὴν «λυκήν», ἡ λέξις «λυκόπους» ἔχει καὶ ἄλλη σημασία· «οὕτως ἐκάλουν τοὺς τῶν τυράννων δορυφόρους ( =σωματοφύλακες)· τοὺς γὰρ ἀκμάζοντας τῶν οἰκετῶν ἐπὶ τῇ τοῦ σώματος φυλακῇ ἔβαλλον. λυκόποδες δὲ ἐκαλοῦντο, ὅτι διὰ παντὸς εἶχον τοὺς πόδας λύκων δέρμασι κεκαλυμμένους, ὥστε μὴ ἐπικαίεσθαι ἐκ τοῦ περιέχοντος· ἢ διὰ τὸ ἔχειν ἐπὶ τῶν ἀσπίδων ἐπίσημον λύκον. ὁ δὲ Ἀριστοφάνης ἐν Λυσιστράτῃ τοὺς Ἀλκμαιονίδας φησίν. οὗτοι γὰρ πόλεμον ἀράμενοι πρὸς Ἱππίαν τὸν τύραννον καὶ τοὺς Πεισιστράτους ἐτείχισαν Λειψύδριον τὸ ὑπὲρ Πάρνηθος· εἰς ὃ συνῆλθόν τινες τῶν ἐκ τοῦ ἄστεος, ὥς φησιν Ἀριστοτέλης ἐν Ἀθηναίων πολιτείᾳ.», λεξικὸν Σουΐδα. 

Λευκόποδες εἶναι οἱ ἔχοντες λευκὰ πόδια καὶ συνεκδοχικῶς οἱ ξυπόλυτοι. Εἶναι γνωστὸν πὼς στὶς μάχες, ἰδιαιτέρως οἱ Σπαρτιᾶτες, πολεμοῦσαν χωρὶς σανδάλια, εἴτε γιατὶ ἔτσι τοὺς ἐπέβαλλε ἡ Σπαρτιατικὴ Ἀγωγή, ὥστε νὰ σκληραγωγηθοῦν, ὁπότε καὶ εἶχαν συνηθίσει νὰ πολεμοῦν ἔτσι (βλ. «Λυκοῦργος», 16, Πλούταρχος), εἴτε γιὰ νὰ εἶναι σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν μητέρα Γῆ, εἴτε γιὰ λόγους σταθερότητος, εἴτε γιὰ ἄλλους λόγους ποὺ ὁ ἀγύμναστος πλέον στὸν πόλεμον σύγχρονος νοῦς δὲν μπορεῖ νὰ νοήσει. 

στ. 672 «λιπαροῦς χειρουργίας» : Δὲν πρόκειται γιὰ τὸ ἐπίθετον «λιπαρός, -ά, -όν» (καὶ τὸν τύπον αἰτιατικῆς πληθυντικοῦ τοῦ ἀρσενικοῦ «λιπαρούς», ἀλλὰ γιὰ τὸ ἐπίθετον «λιπαρής, -ής, -ές», ἐξ οὗ καὶ τὸ «ἐλλείψουσιν» ποὺ προηγεῖται συντάσσεται ὁμαλῶς μὲ γενική, πρᾶγμα ποὺ ὑποδηλώνεται καὶ ἀπὸ τὴν περισπωμένη τῆς λέξεως «λιπαροῦς». Ὁ/Ἡ λιπαρής προέρχεται ἐκ τοῦ λίπτομαι ( =ἐπιθυμῶ σφόδρα καὶ ἄρα ἐμμένω σὲ αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμῶ, ἐξ οὗ καὶ τὸ ἐκ-λιπαρῶ =ζητῶ τὰ ἐπιθυμητὰ μὲ ἐπιμονή) καὶ σημαίνει συνεχής, ἐπίμονος, ἀκαταπόνητος. Ὁ Ἀριστοφάνης θέλει νὰ πεῖ πὼς οἱ χειρουργίες τῶν γυναικῶν δὲν θὰ ἔχουν σταματημόν. Τυπογραφικὰ καὶ νοηματικὰ λάθη γίνονται καὶ μπερδεύουν καμμιὰ φορὰ ἰδίως ὅταν διδάσκεις συνεχῶς καὶ ἀδιαλείπτως, ὡς εἶναι ἀνθρώπινον. Ἄλλοι σχολιαστὲς ἀποδίδουν τὴν λέξιν «λιπαρής», ὡς προσεχής, ἐκ τοῦ λίαν παρεῖναι. Ὅμως ἀπὸ τὰ συμφραζόμενα εὐσταθεῖ περισσότερον ἡ χειρουργία νὰ εἶναι λιπαρής, ἐκ τοῦ λίπτομαι, ἤτοι νὰ ἐννοεῖ «τῆς ἀκαταπαύστου καὶ ἐπιμόνου χειρουργίας». 

στ. 675 «Ἀρτεμισία» : «Ἀρτεμισία Λυγδάμιδος θυγάτηρ τῷ γένος Ἐφεσία, ἥτις συνεμάχησε Ξέρξῃ κατὰ τῆς Ἑλλάδος καὶ ἱκανῶς ἠνδραγάθησεν». 

στ. 679 «Ἀμαζόνας σκόπει, ἃς Μίκων ἔγραψ'» : Ὁ ζωγράφος καὶ γλύπτης Μίκων εἶχε ζωγραφίσει στὴν Ποικίλη Στοὰ μεταξὺ ἄλλων τὴν Ἀμαζονομαχία. 

στ. 684 «λύσω τὴν ἐμαυτῆς ὗν» : «Ὗν τὴν φύσιν λέγει, τὴν ὁργήν». Ἐννοεῖ πὼς θὰ ξεσπάσει ὅλη της τὴν ὁργὴ ἐπάνω του. Ὗς εἶναι τὸ ἀγριογούρουνο καὶ λόγῳ τῆς ἀγριότητός του, ἡ ὁργή συνεκδοχικῶς. 

στ. 690 «ἵνα μή ποτε φάγῃ σκόροδα» : τρώγω σκόρδα σημαίνει μεταφορικῶς πὼς κάνω κάποιον νᾶ θυμώσει, σκοροδίζω. Ἴσως ἀπὸ αὐτὸ τὸ σκοροδίζω νὰ ἔχει παραμείνει στὴν γλῶσσα μας τὸ «κουρδίζω κάποιον», δηλαδὴ τὸν κάνω νὰ ἐκνευριστεῖ (ἐσκορδισμένος -> σκορδισμένος -> κουρδισμένος) καὶ ὄχι ἀπὸ τὸ ῥῆμα κουρδίζω ( =τεντώνω τὶς χορδὲς μουσικοῦ ὀργάνου στὸν τόνον ποὺ χρειάζεται), τὸ ὁποῖον προέρχεται ἀπὸ τὴν χορδή. 

«Εἰς γὰρ τὸν πόλεμον φέρουσι σκόροδα», γράφει ὁ σχολιαστῆς τοῦ Ἀριστοφάνους. Ὁ Ἡσύχιος ἀναφέρει στὸ λῆμμα «σκοροδίσαι» πὼς «πρὸ τῆς μάχης σκορόδοις ἀνατρῖψαι τοὺς ἀλεκτρύονας», πρὶν τὶς κοκορομαχίες ἀνέτριβον μὲ σκόρδα τοὺς κόκορες. Ἡ φράσις  λέγεται καὶ μὲ τὴν ἔννοια τοῦ πολεμεῖν. 

Ἡ γυνὴ τοῦ χοροῦ λέει μὲ αὐτὴν τὴν φράσιν στὸν γέροντα, πὼς ἄν τολμήσει νὰ τὴν πλησιάσει θὰ τοῦ δείξει αὐτὴ ἄν θὰ τολμήσει νὰ ξαναπολεμήσει. 

στ. 690 «μηδὲ κυάμους μέλανας» : «Οἱ δὲ δικασταὶ τρώγουσι κυάμους, ἵνα μὴ κοιμηθῶσι» σχολιάζει ὁ σχολιαστὴς τοῦ Ἀριστοφάνους. Κυαμοτρὼξ λέγεται αὐτὸς ποὺ ψηφίζει ὅποιον τοῦ δίνει περισσότερα χρήματα. Ἐν ὀλίγοις ἡ γυνὴ λέει στὸν γέροντα ὅτι θὰ τὸν κάνει ἀπὸ τὸ ξύλο νὰ μὴ ξαναπολεμήσει, ἀλλὰ καὶ οὔτε νὰ ξαναδικάσει ἤ νὰ ξανανακατευτεῖ μὲ τὴν πολιτική. 

στ. 695 «αἰετὸν τίκτοντα κάνθαρός σε μαιεύσομαι» : «παροιμία, ᾖς μέμνηται ἐν «Εἰρήνη». Τὰ γὰρ ὠὰ τῶν ἀετῶν οἱ κάνθαροι κυλίοντες διαφθείρουσιν· ἐπεὶ τοὺς κανθάρους οἱ ἀετοὶ ἀναλέγονται». Ἕνας ἀπὸ τοὺς μύθους τοῦ Αἰσώπου εἶναι ὁ μύθος τοῦ ἀετοῦ μὲ τὸ σκαθάρι. Σὲ αὐτὸν ὁ Αἴσωπος παρατηρήσας τὴν φύσιν δίδει μὲ τὴν ἀλληγορία του μαθήματα ζωῆς. Ἕνας ἀετὸς λοιπὸν, λέει, κυνηγοῦσε ἕναν λαγὸν καὶ ἕνα σκαθάρι ἔτυχε νὰ βρεθεῖ μπροστὰ στὴν σκηνή. Ὁ λαγὸς παρεκάλει τὸ σκαθάρι νὰ τὸ βοηθήσει. Αὐτὸ προσπάθησε καὶ παρεκάλει τὸν ἀετὸν νὰ μὴ κάνει κακὸν στὸν ἱκέτη του, ἀλλὰ τελικῶς ὁ ἀετὸς ἔφαγε τὸν λαγόν. Τὸ σκαθάρι ὅμως τοῦ τὸ κράτησε καὶ ἔτσι παρατηρώντας τὴν φωλιὰ τοῦ ἀετοῦ, κάθε φορὰ ποὺ τὸ πτηνὸν ἄφηνε ἐκεῖ τὰ αὐγά του, τὸ σκαθάρι ἀνέβαινε σιγά-σιγὰ καὶ κυλώντας τά, τὰ πετοῦσε κάτω ἀπὸ τὸ ὕψωμα καὶ αὐτὰ ἔσπαγαν. Ὁ ἀετὸς ἀφοῦ κάμποσα σημεῖα γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀφήσει τὰ αὐγά του ἀσφαλῆ, καὶ παθαίνοντας συνεχῶς τὰ ἴδια ἀπὸ τὸ σκαθάρι, πῆγε καὶ ζήτησε τὴν βοήθεια τοῦ Διός, τοῦ ὁποίου ἦταν καὶ τὸ ἱερὸν πουλί. Τοῦ ζήτησε λοιπὸν ἕνα ἀσφαλὲς μέρος γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἐναποθέσει τὰ αὐγά του καὶ ὁ Ζεὺς τοῦ εἶπε νὰ τὰ ἀφήσει στὴν ἀγκαλιά του. Τότε τὸ σκαθάρι ἔφτιαξε μία μπάλα ἀπὸ κοπριὰ καὶ τὴν πέταξε στὸν κόρφον τοῦ Διός. Ἐκεῖνος ἀμέσως σηκώθηκε γιὰ νὰ τινάξει ἀπὸ πάνω του τὴν κοπριὰ κι ἔτσι ἔπεσαν κάτω καὶ τὰ αὐγά. Ἀπὸ τότε λέγεται πὼς οἱ ἀετοὶ δὲν κλωσοῦν, ὅταν βγαίνουν τὰ σκαθάρια. Ἕνα τόσο μικρὸ καὶ ἀδύναμον ζῶον κατάφερε νὰ κάνει τὸν δυνατὸν ἀετὸν νὰ τὸ ἀποφεύγει. Ὁ λόγος διδἀσκει ὅτι δὲν πρέπει νὰ περιφρονοῦμε κάποιον, νομίζοντας πὼς ἐπειδὴ εἶναι ἀδύναμος, δὲν θὰ μπορέσει νὰ πάρει ποτὲ ἐκδίκησιν. 

Ὁ Ἀριστοφάνης ἴσως τὸ χρησιμοποιεῖ μὲ διττὴ ἔννοια, ἡ γυνὴ θὰ ἀφήσει τὸν γέροντα, ἄν δὲν ὀπισθοχωρήσει, χωρὶς «αὐγά». Ὑπονοεῖ πὼς μετὰ τὴν διένεξίν τους, ὁ γέρων θὰ μείνει χωρὶς ὄρχεις. 

στ. 698 «ἑπτάκις σὺ ψηφίσῃ» : «Οἱ γὰρ γέροντες ἀεὶ ἐψηφίζοντο κελεύοντες τί πρακτέον καὶ τί μή». 

Ἡ συνέχεια ἐδῶ : ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 6ον, στ. 705-828)