ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 6ον, στ. 705-828)

Τὸ ἀρχεῖον ἐδῶ : ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 6ον, στ. 705-828)

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΔΙΑΠΛΗΚΤΙΣΜΟΝ ΧΟΡΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΓΕΡΟΝΤΩΝ, ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΣΚΗΝΗ Η ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΣΤΕΝΑΧΩΡΗΜΕΝΗ, ΔΙΟΤΙ ΒΛΕΠΕΙ ΟΤΙ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΕΝ ΚΡΑΤΗΣΑΝ ΤΟΝ ΟΡΚΟΝ ΤΟΥΣ ΝΑ ΑΠΕΧΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΤΡΕΧΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΑΖΕΥΣΕΙ. ΑΦΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΥΤΡΑΠΕΛΑ, ΚΑΤΑΦΕΡΝΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΕΙ ΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΠΩΣ ΕΝΑΣ ΧΡΗΣΜΟΣ ΛΕΕΙ ΠΩΣ ΘΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ, ΑΝ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΕΝΩΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟΝ ΝΑ ΑΠΕΧΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΖΥΓΙΚΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ. 

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ

Χορὸς Γυναικῶν

ἄνασσα πράγους* τοῦδε καὶ βουλεύματος,

τί μοι σκυθρωπὸς ἐξελήλυθας δόμων;

Λυσιστράτη

κακῶν γυναικῶν ἔργα καὶ θήλεια φρὴν

ποιεῖ μ᾽ ἄθυμον περιπατεῖν τ᾽ ἄνω κάτω.

Χορὸς Γυναικῶν

τί φῄς; τί φῄς;    710

Λυσιστράτη

ἀληθῆ, ἀληθῆ.

Χορὸς Γυναικῶν

τί δ᾽ ἐστὶ δεινόν; φράζε ταῖς σαυτῆς φίλαις.

Λυσιστράτη

ἀλλ᾽ αἰσχρὸν εἰπεῖν καὶ σιωπῆσαι βαρύ.

Χορὸς Γυναικῶν

μή νύν με κρύψῃς ὅ τι πεπόνθαμεν κακόν.

Λυσιστράτη

βινητιῶμεν, ᾗ βράχιστον τοῦ λόγου.    715

Χορὸς Γυναικῶν

ἰὼ Ζεῦ.

Λυσιστράτη

τί Ζῆν᾽ ἀυτεῖς; ταῦτα δ᾽ οὖν οὕτως ἔχει.

ἐγὼ μὲν οὖν αὐτὰς ἀποσχεῖν οὐκέτι

οἵα τ᾽ ἀπὸ τῶν ἀνδρῶν· διαδιδράσκουσι γάρ.

τὴν μέν γε πρώτην διαλέγουσαν τὴν ὀπὴν    720

κατέλαβον ᾗ τοῦ Πανός ἐστι ταὐλίον,

τὴν δ᾽ ἐκ τροχιλείας αὖ κατειλυσπωμένην,

τὴν δ᾽ αὐτομολοῦσαν, τὴν δ᾽ ἐπὶ στρούθου μίαν*

ἤδη πέτεσθαι διανοουμένην κάτω

ἐς Ὀρσιλόχου* χθὲς τῶν τριχῶν κατέσπασα.    725

πάσας τε προφάσεις ὥστ᾽ ἀπελθεῖν οἴκαδε

ἕλκουσιν. ἤδη γοῦν τις αὐτῶν ἔρχεται.

αὕτη σὺ ποῖ θεῖς;

Γυνὴ Α' 

οἴκαδ᾽ ἐλθεῖν βούλομαι.

οἴκοι γάρ ἐστιν ἔριά μοι Μιλήσια

ὑπὸ τῶν σέων κατακοπτόμενα.    730

Λυσιστράτη

ποίων σέων;

οὐκ εἶ πάλιν;

Γυνὴ Α' 

ἀλλ᾽ ἥξω ταχέως νὴ τὼ θεὼ

ὅσον διαπετάσασ᾽ ἐπὶ τῆς κλίνης μόνον.

Λυσιστράτη

μὴ διαπετάννυ, μηδ᾽ ἀπέλθῃς μηδαμῇ.

Γυνὴ Α' 

ἀλλ᾽ ἐῶ ᾽πολέσθαι τἄρι᾽;

Λυσιστράτη

ἢν τούτου δέῃ.

Γυνὴ Β' 

τάλαιν᾽ ἐγώ, τάλαινα τῆς Ἀμοργίδος,    735

ἣν ἄλοπον οἴκοι καταλέλοιφ᾽.

Λυσιστράτη

αὕθἠτέρα

ἐπὶ τὴν Ἄμοργιν τὴν ἄλοπον ἐξέρχεται*.

χώρει πάλιν δεῦρ᾽.

Γυνὴ Β' 

ἀλλὰ νὴ τὴν Φωσφόρον

ἔγωγ᾽ ἀποδείρασ᾽ αὐτίκα μάλ᾽ ἀνέρχομαι.

Λυσιστράτη

μή μἀποδείρῃς. ἢν γὰρ ἄρξῃς τοῦτο σύ,    740

ἑτέρα γυνὴ ταὐτὸν ποιεῖν βουλήσεται.

Γυνὴ Γ'

ὦ πότνι᾽ Εἰλείθυι᾽ ἐπίσχες τοῦ τόκου,

ἕως ἂν εἰς ὅσιον μόλω ᾽γὼ χωρίον.

Λυσιστράτη

τί ταῦτα ληρεῖς;

Γυνὴ Γ'

αὐτίκα μάλα τέξομαι.

Λυσιστράτη

ἀλλ᾽ οὐκ ἐκύεις σύ γ᾽ ἐχθές.    745

Γυνὴ Γ'

ἀλλὰ τήμερον.

ἀλλ᾽ οἴκαδέ μ᾽ ὡς τὴν μαῖαν ὦ Λυσιστράτη

ἀπόπεμψον ὡς τάχιστα.

Λυσιστράτη

τίνα λόγον λέγεις;

τί τοῦτ᾽ ἔχεις τὸ σκληρόν;

Γυνὴ Γ

ἄῤῥεν παιδίον.

Λυσιστράτη

μὰ τὴν Ἀφροδίτην οὐ σύ γ᾽, ἀλλ᾽ ἢ χαλκίον

ἔχειν τι φαίνει κοῖλον· εἴσομαι δ᾽ ἐγώ.    750

ὦ καταγέλαστ᾽ ἔχουσα τὴν ἱερὰν κυνῆν

κυεῖν ἔφασκες;

Γυνὴ Γ'

καὶ κυῶ γε νὴ Δία.

Λυσιστράτη

τί δῆτα ταύτην εἶχες;

Γυνὴ Γ'

ἵνα μ᾽ εἰ καταλάβοι

ὁ τόκος ἔτ᾽ ἐν πόλει, τέκοιμ᾽ ἐς τὴν κυνῆν

ἐσβᾶσα ταύτην, ὥσπερ αἱ περιστεραί.    755

Λυσιστράτη

τί λέγεις; προφασίζει· περιφανῆ τὰ πράγματα.

οὐ τἀμφιδρόμια τῆς κυνῆς αὐτοῦ μενεῖς;

Γυνὴ Γ'

ἀλλ᾽ οὐ δύναμαι ᾽γωγ᾽ οὐδὲ κοιμᾶσθ᾽ ἐν πόλει,

ἐξ οὗ τὸν ὄφιν εἶδον τὸν οἰκουρόν ποτε.

Γυνὴ Δ'

ἐγὼ δ᾽ ὑπὸ τῶν γλαυκῶν γε τάλαιν᾽ ἀπόλλυμαι    760

ταῖς ἀγρυπνίαισι κακκαβαζουσῶν ἀεί.

Λυσιστράτη

ὦ δαιμόνιαι παύσασθε τῶν τερατευμάτων.

ποθεῖτ᾽ ἴσως τοὺς ἄνδρας· ἡμᾶς δ᾽ οὐκ οἴει

ποθεῖν ἐκείνους; ἀργαλέας γ᾽ εὖ οἶδ᾽ ὅτι

ἄγουσι νύκτας. ἀλλ᾽ ἀνάσχεσθ᾽ ὦγαθαί,    765

καὶ προσταλαιπωρήσατ᾽ ἔτ᾽ ὀλίγον χρόνον,

ὡς χρησμὸς ἡμῖν ἐστιν ἐπικρατεῖν, ἐὰν

μὴ στασιάσωμεν· ἔστι δ᾽ ὁ χρησμὸς οὑτοσί.

Γυνὴ Γ' 

λέγ᾽ αὐτὸν ἡμῖν ὅ τι λέγει.

Λυσιστράτη

σιγᾶτε δή.

ἀλλ᾽ ὁπόταν πτήξωσι χελιδόνες* εἰς ἕνα χῶρον,    770

τοὺς ἔποπας* φεύγουσαι, ἀπόσχωνταί τε φαλήτων,

παῦλα κακῶν ἔσται, τὰ δ᾽ ὑπέρτερα νέρτερα θήσει

Ζεὺς ὑψιβρεμέτης--

Γυνὴ Β' 

ἐπάνω κατακεισόμεθ᾽ ἡμεῖς;

Λυσιστράτη

ἢν δὲ διαστῶσιν καὶ ἀναπτῶνται πτερύγεσσιν

ἐξ ἱεροῦ ναοῖο χελιδόνες, οὐκέτι δόξει    775

ὄρνεον οὐδ᾽ ὁτιοῦν καταπυγωνέστερον εἶναι.

Γυνὴ Γ' 

σαφής γ᾽ ὁ χρησμὸς νὴ Δί᾽.

Λυσιστράτη

ὦ πάντες θεοί,

μή νυν ἀπείπωμεν ταλαιπωρούμεναι,

ἀλλ᾽ εἰσίωμεν. καὶ γὰρ αἰσχρὸν τουτογὶ

ὦ φίλταται, τὸν χρησμὸν εἰ προδώσομεν.    780

Χορὸς Γερόντων

μῦθον βούλομαι λέξαι τιν᾽ ὑμῖν, ὅν ποτ᾽ ἤκουσ᾽

αὐτὸς ἔτι παῖς ὤν.

οὕτως ἦν νεανίσκος Μελανίων* τις,    785

ὃς φεύγων γάμον ἀφίκετ᾽ ἐς ἐρημίαν,

κἀν τοῖς ὄρεσιν ᾤκει·

κᾆτ᾽ ἐλαγοθήρει

πλεξάμενος ἄρκυς,    790

καὶ κύνα τιν᾽ εἶχεν,

κοὐκέτι κατῆλθε πάλιν οἴκαδ᾽ ὑπὸ μίσους.

οὕτω τὰς γυναῖκας ἐβδελύχθη

᾽κεῖνος, ἡμεῖς τ᾽ οὐδὲν ἧττον    795

τοῦ Μελανίωνος οἱ σώφρονες.

Γέρων

βούλομαί σε γραῦ κύσαι--

Γυνή

κρόμμυόν τἄρ᾽ οὐκ ἔδει*.

Γέρων

κἀνατείνας λακτίσαι.

Γυνή

τὴν λόχμην πολλὴν φορεῖς.    800

Χορὸς Γερόντων

καὶ Μυρωνίδης* γὰρ ἦν

τραχὺς ἐντεῦθεν μελάμπυγός

τε τοῖς ἐχθροῖς ἅπασιν,

ὥς δὲ καὶ Φορμίων*.

Χορὸς Γυναικῶν

κἀγὼ βούλομαι μῦθόν τιν᾽ ὑμῖν ἀντιλέξαι    805

τῷ Μελανίωνι.

Τίμων ἦν ἀίδρυτός τις ἀβάτοισιν

ἐν σκώλοισι τὸ πρόσωπον περιειργμένος,    810

Ἐρινύων ἀποῤῥώξ.

οὗτος οὖν ὁ Τίμων

ᾤχεθ᾽ ὑπὸ μίσους

πολλὰ καταρασάμενος ἀνδράσι πονηροῖς.    815

οὕτω ᾽κεῖνος ὑμῶν ἀντεμίσει

τοὺς πονηροὺς ἄνδρας ἀεί,

ταῖσι δὲ γυναιξὶν ἦν φίλτατος.    820

Γυνή

τὴν γνάθον βούλει θένω;

Γέρων

μηδαμῶς· ἔδεισά γε.

Γυνή

ἀλλὰ κρούσω τῷ σκέλει;

Γέρων

τὸν σάκανδρον ἐκφανεῖς.

Χορὸς Γυναικῶν

ἀλλ᾽ ὅμως ἂν οὐκ ἴδοις    825

καίπερ οὔσης γραὸς ὄντ᾽ αὐτὸν

κομήτην, ἀλλ᾽ ἀπεψιλωμένον

τῷ λύχνῳ.

... 

ΣΧΟΛΙΑ 

στ. 706 «πράγους» : πράγματος 

στ. 717 «ἀϋτεῖς» : ἀϋτέω ( < ἀὔω =καλῶ μεγαλοφώνως) σημαίνει φωνάζω, κλαίω, βοῶ, ἐξ οὗ καὶ ἀϋτὴ εἶναι ἡ πολεμικὴ κραυγή, ἡ βοή (βλ. Ἰλιάδα). Ἐκ τοῦ ἀϋτέω σχηματίστηκε ἡ βοή-θεια σὲ πολλὲς θυγατρικὲς τῆς ἑλληνικῆς, ὅπως aiuto, aide, aid, ayuda, ayutor κλπ. 

στ. 723 «ἐπὶ στρούθου» : «Παρ' ὅσον τὸ ὄρνεον θερμὸν εἰς συνουσίαν» ἤ μὲ τὴν ἴδια κακέμφατη ἔννοια ποὺ χρησιμοποιεῖται σήμερα ἡ λέξις «πουλί». Τὸ σπουργίτι εἶναι καὶ τὸ ἱερὸν πτηνὸν τῆς Ἀφροδίτης, τῆς θεοῦ τοῦ ἔρωτος. 

στ. 725 «ἐς Ὀρσιλόχου» : Ὁ Ὀρσίλοχος ἦταν μοιχὸς καὶ πορνοβοσκός. 

στ. 737 «τὴν Ἄμοργιν τὴν ἄλοπον» : «Ἔστι δε ἡ ἀμοργὶς ὅμοιον ἀλέπιστῳ λίνῳ. Περιλεπίζουσι ( =ἀφαιροῦν τὸν φλοιόν) δὲ αὐτὸ καὶ ἐργάζονται. Ἔστι δε σφόδρα λεπτόν, ὑπὲρ τὴν βύσσον ἤ τὴν κάρπασον. Ἅμα δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀνδρείου αἰδοίου παίζει, ὅτι καὶ βάμμα γίνεται ἐξ αὐτῆς ἐρυθρόν/ ἀλοπον =ἀλέπιστον καὶ ἀκάθαρτον· πρὸς τὴν ὑπόνοιαν». Ὁ στίχος χρησιμοποιεῖται μὲ τὴν κακέμφατη σημασία καὶ ὄχι μὲ τὴν κυριολεκτικὴ καὶ αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸν ἑπόμενον στίχον τῆς γυναικός, στὸν ὁποῖον γίνεται πάλι ἔμμεση ἀναφορὰ στὴν δέψιν («ἀποδείρασα») ποὺ ἀνεφέρθη νωρίτερα. 

στ. 770 «χελιδόνες» : ἐννοεῖ τὶς γυναῖκες, δηλονότι χρησμός. 

στ. 771 «ἔποπας» : ὁ τσαλαπετεινός· ἐννοεῖ τοὺς ἄνδρας. 

στ. 775 «Μελανίων» : σύζυγος τῆς Ἀταλάντης, μεταμορφωθεὶς εἰς λέοντα. Ἐνταύθα ἀναγράφει τὸν μύθον πρὸς εἰρωνείαν διότι ὁ Μελανίων ὅταν συνήντησε τὴν Ἀταλάντη, τὴν κυνήγησε καὶ τὴν βίασε. «Ἐπίτηδες δὲ τοῦτο ὁ τῶν ἀνδρῶν χορὸς ἱστορεῖ». 

στ. 798 «κρόμμυόν τἄρ᾽ οὐκ ἔδει» : Οἷον κλαύσει καὶ χωρὶς κρομμύων· ἤ κατὰ τὸ εἰρημένον ἄνω, ἵνα μήποτε φάγῃ σκόροδα καὶ κυάμους μέλανας· ἤ ὅτι δακρύεις καὶ χωρὶς τοῦ κρομμύου ἐσθίειν· ἤ οὐ πολεμήσεις». 

στ. 801 «Μυρωνίδης» : «Δύο Μυρωνίδαι ἦσαν ὡς ἐν ταῖς «Ἐκκλησιάζουσαις» (303) δεδήλωται. Ἐνθάδε τοίνυν μέμνηται τοῦ ἐν Οἰνοφύτοις νικήσαντος». 

στ. 803 «μελάμπυγος» : «Τοὺς λευκοπύγους ὡς γυναικώδεις ἐκωμῳδουν». Οἱ μελάμπυγοι, οἱ ἔχοντες δηλαδὴ τρίχες στὰ ὀπίσθια ἐθεωροῦντο ἀνδρεῖοι, γενναῖοι. 

στ. 804 «ὥς δὲ καὶ Φορμίων» : «Φορμίων, στρατηγός, σφόδρα εὐδόκιμος, Ἀσωπίου υἰός, ὡς τριχώδης δὲ καὶ αὐτὸς καὶ μελαίνας πυγὰς ἔχων ἐκωμῳδεῖτο». 

στ. 807 «Τίμων» : «Τίμων οὗτος ἦν ὁ λεγόμενος μισάνθρωπος, ὅν φησι Νεάνθης ἀπὸ ἀχράδος ( =ἀχλαδιά) πεσόντα χωλὸν γενέσθαι, μὴ προσιέμενον σὲ ἰατροὺς ἀποθανεῖν σαπέντα, καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν αὐτοῦ τὸν τάφον ἄβατον γενέσθαι ὑπὸ θαλάσσης περιρραγέντα, ἐν ὁδῷ τῇ ἐκ Πειραιῶς εἰς Ζωστῆρα καὶ Σούνιον φερούσῃ». 

στ. 824 «τὸν σάκανδρον» : τὸ γυναικεῖον αἰδοῖον. 

Ἡ συνέχεια ἐδῶ  :  ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΜΕΡΟΣ 7ον, στ. 829-1026)