Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΙΣ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΜΑΧΗ ΑΧΙΛΛΕΩΣ-ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΟΣ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΚΑΤΕΥΝΑΣΤΟΥΝ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ( < ΠΕΛΟΨ), ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ Ο ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΛΕΙ ΑΚΟΜΗ ΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑ, ΗΤΟΙ ΑΠΙΑ ( < ΑΠΙΣ)
«...ἀλλ’ ἔκ τοι ἐρέω καὶ ἐπὶ μέγαν ὅρκον ὀμοῦμαι·
ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον, τὸ μὲν οὔ ποτε φύλλα καὶ ὄζους
φύσει, ἐπεὶ δὴ πρῶτα τομὴν ἐν ὄρεσσι λέλοιπεν,
οὐδ’ ἀναθηλήσει· περὶ γάρ ῥά ἑ χαλκὸς ἔλεψε
φύλλά τε καὶ φλοιόν· νῦν αὖτέ μιν υἷες Ἀχαιῶν
ἐν παλάμῃς φορέουσι δικασπόλοι, οἵ τε θέμιστας
πρὸς Διὸς εἰρύαται· ὃ δέ τοι μέγας ἔσσεται ὅρκος·
ἦ ποτ’ Ἀχιλλῆος ποθὴ ἵξεται υἷας Ἀχαιῶν
σύμπαντας· τότε δ’ οὔ τι δυνήσεαι ἀχνύμενός περ
χραισμεῖν, εὖτ’ ἂν πολλοὶ ὑφ’ Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο
θνήσκοντες πίπτωσι· σὺ δ’ ἔνδοθι θυμὸν ἀμύξεις
χωόμενος ὅ τ’ ἄριστον Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτισας».
Ὣς φάτο Πηλεΐδης, ποτὶ δὲ σκῆπτρον βάλε γαίῃ
χρυσείοις ἥλοισι πεπαρμένον, ἕζετο δ’ αὐτός·
Ἀτρεΐδης δ’ ἑτέρωθεν ἐμήνιε· τοῖσι δὲ Νέστωρ
ἡδυεπὴς ἀνόρουσε λιγὺς Πυλίων ἀγορητής,
τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή·
τῷ δ’ ἤδη δύο μὲν γενεαὶ μερόπων ἀνθρώπων
ἐφθίαθ’, οἵ οἱ πρόσθεν ἅμα τράφεν ἠδ’ ἐγένοντο
ἐν Πύλῳ ἠγαθέῃ, μετὰ δὲ τριτάτοισιν ἄνασσεν·
ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·
«Ὦ πόποι, ἦ μέγα πένθος Ἀχαιΐδα γαῖαν ἱκάνει·
ἦ κεν γηθήσαι Πρίαμος Πριάμοιό τε παῖδες
ἄλλοι τε Τρῶες μέγα κεν κεχαροίατο θυμῷ
εἰ σφῶϊν τάδε πάντα πυθοίατο μαρναμένοιϊν,
οἳ περὶ μὲν βουλὴν Δαναῶν, περὶ δ’ ἐστὲ μάχεσθαι.
ἀλλὰ πίθεσθ’· ἄμφω δὲ νεωτέρω ἐστὸν ἐμεῖο·
ἤδη γάρ ποτ’ ἐγὼ καὶ ἀρείοσιν ἠέ περ ὑμῖν
ἀνδράσιν ὡμίλησα, καὶ οὔ ποτέ μ’ οἵ γ’ ἀθέριζον.
οὐ γάρ πω τοίους ἴδον ἀνέρας οὐδὲ ἴδωμαι,
οἷον Πειρίθοόν τε Δρύαντά τε ποιμένα λαῶν
Καινέα τ’ Ἐξάδιόν τε καὶ ἀντίθεον Πολύφημον
Θησέα τ’ Αἰγεΐδην, ἐπιείκελον ἀθανάτοισι·
κάρτιστοι δὴ κεῖνοι ἐπιχθονίων τράφεν ἀνδρῶν·
κάρτιστοι μὲν ἔσαν καὶ καρτίστοις ἐμάχοντο
φηρσὶν ὀρεσκῴοισι καὶ ἐκπάγλως ἀπόλεσσαν.
καὶ μὲν τοῖσιν ἐγὼ μεθομίλεον ἐκ Πύλου ἐλθὼν
τηλόθεν ἐξ ἀπίης γαίης· καλέσαντο γὰρ αὐτοί·
καὶ μαχόμην κατ’ ἔμ’ αὐτὸν ἐγώ· κείνοισι δ’ ἂν οὔ τις
τῶν οἳ νῦν βροτοί εἰσιν ἐπιχθόνιοι μαχέοιτο·
καὶ μέν μευ βουλέων ξύνιεν πείθοντό τε μύθῳ·
ἀλλὰ πίθεσθε καὶ ὔμμες, ἐπεὶ πείθεσθαι ἄμεινον·
μήτε σὺ τόνδ’ ἀγαθός περ ἐὼν ἀποαίρεο κούρην,
ἀλλ’ ἔα ὥς οἱ πρῶτα δόσαν γέρας υἷες Ἀχαιῶν·
μήτε σὺ Πηλείδη ’θελ’ ἐριζέμεναι βασιλῆϊ
ἀντιβίην, ἐπεὶ οὔ ποθ’ ὁμοίης ἔμμορε τιμῆς
σκηπτοῦχος βασιλεύς, ᾧ τε Ζεὺς κῦδος ἔδωκεν.
εἰ δὲ σὺ καρτερός ἐσσι θεὰ δέ σε γείνατο μήτηρ,
ἀλλ’ ὅ γε φέρτερός ἐστιν ἐπεὶ πλεόνεσσιν ἀνάσσει.
Ἀτρεΐδη σὺ δὲ παῦε τεὸν μένος· αὐτὰρ ἔγωγε
λίσσομ’ Ἀχιλλῆϊ μεθέμεν χόλον, ὃς μέγα πᾶσιν
ἕρκος Ἀχαιοῖσιν πέλεται πολέμοιο κακοῖο».
Τὸ ἠχητικὸν ἀπόσπασμα ἐδῶ : ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ, Α', 245-284
Σημειώσεις :
«ἀπίην» : Ἀπία εἶναι τὸ προηγούμενον ὄνομα τῆς Πελοποννήσου ( < Πέλοψ + νῆσος). Ἡ Πελοπόννησος χρωστᾶ τὸ ὄνομά της στὸν Πέλοπα, δηλαδὴ στὸν παπποῦ τοῦ Ἀγαμέμνονος καὶ τοῦ Μενελάου μέσῳ τοῦ πατρός τους, τοῦ Ἀτρέως.
Ὡς πρὸς τὸ προγενέστερόν της ὄνομα, ὡς Ἀπία, ἡ ἱστορία καταγράφει πὼς :
Ὁ Φορωνεὺς («Βιβλιοθήκη», Β’,1,1, Ἀπολλόδωρος) ἦταν υἰὸς τοῦ Ἰνάχου καὶ τῆς Ὠκεανίδος Μελίας. Ἀδελφόν του εἶχε τὸν Αἰγιαλέα ποὺ ὠνόμασε τὴν Αἰγιάλεια, ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀργεία Ἰώ, τὴν ὁποία ἐρωτεύθηκε ὁ Ζεὺς καὶ ἐκ τῆς ἐπαφῆς τῶν ὁποίων ἐγεννήθη ὁ Ἔπαφος (βλ. Μέμφις).
Ὁ Φορωνεὺς μὲ τὴν νύμφη Τηλεδίκη γέννησε τὸν Ἄπιν, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν σειρά του ἐβασίλευσε στὸ Ἄργος καὶ ὁ ὁποῖος ἔδωσε τὸ ὄνομά του στὴν Ἀπία, ἤτοι στὴν μετ΄ἔπειτα κληθεῖσα Πελοπόννησον καὶ στοὺς Ἀπιδόνες-Ἀρκάδες.
Ὁ Ἄπις μετὰ θάνατον ἐκλήθη Σάραπις.
«Φορωνεὺς δὲ ἁπάσης τῆς ὕστερον Πελοποννήσου προσαγορευθείσης δυναστεύων ἐκ Τηλεδίκης νύμφης Ἆπιν καὶ Νιόβην ἐγέννησεν. Ἆπις μὲν οὖν εἰς τυραννίδα τὴν ἑαυτοῦ μεταστήσας δύναμιν καὶ βίαιος ὢν τύραννος, ὀνομάσας ἀφ᾽ ἑαυτοῦ τὴν Πελοπόννησον Ἀπίαν, ὑπὸ Θελξίονος καὶ Τελχῖνος ἐπιβουλευθεὶς ἄπαις ἀπέθανε, καὶ νομισθεὶς θεὸς ἐκλήθη Σάραπις», Βιβλιοθήκη, Β', 1, 1, Ἀπολλόδωρος.
«Ἀπία, οὕτως οἱ νεώτεροι τὸ Ἄργος, καὶ τοὺς κατοικοῦντας Ἀπιδόνας. ἀπὸ Ἄπιδος τοῦ Φορωνέως, ὡς Ῥιανὸς ἐν Ἀχαϊκῶν δευτέρῳ ὑμετέρη τοι, τέκνα, Φορωνέος Ἰναχίδαο ἀρχῆθεν γενεή. τοῦ δὲ κλυτὸς ἐκγένετ´ Ἆπις, ὅς ῥ´ Ἀπίην ἐφάτιξε καὶ ἀνέρας Ἀπιδανῆας. τὸ ἐθνικὸν Ἀπιεύς δηλῶν τὸν Πελοποννήσιον, καὶ Ἀπίηθεν τὸ ἐκ τόπου, καὶ Ἀπιδόνες καὶ Ἀπιδονῆες. Ἀπιδόνες δὲ καὶ οἱ Ἀρκάδες, ἀπὸ Ἀπιδόνος ποταμοῦ ἢ τοῦ υἱοῦ Φορωνέως Ἄπιδος. Δημήτριος δὲ καὶ ποταμὸν Ἀπιδανὸν τῆς Τρωάδος φησίν «ἐκβάλλων εἰς τὴν ἑσπέριον θάλασσαν». ὡς Τιμοσθένης. φησὶ δὲ καὶ τὰς ἀχράδας τὰς ἐν ταύτῃ τῇ χώρᾳ γινομένας Ἴστρος ἀπίους ἀπὸ ταύτης ὑπὸ τῶν ἔξωθεν λεχθῆναι. λέγεται καὶ Ἀπίς θηλυκόν, ἧς ἡ γενικὴ Ἀπίδος. οὕτω τὴν χώραν Ἐρατοσθένης ἐν Ἑρμῇ προσαγορεύει», Ἐθνικά, 104,2, Στ. Βυζάντιος.
Ἀκόμη ὁ Φορωνεὺς μὲ τὴν Τηλεδίκη ἔκαναν καὶ τὴν Νιόβη (ἡ πρώτη θνητὴ μὲ τὴν ὁποία ἐμίγη ὁ Ζεύς) :
«Φορωνέως μὲν γὰρ Νιόβη γίνεται· ταύτης δὲ υἱὸς καὶ Διὸς, ὡς λέγεται, Πελασγός», Ῥωμαϊκὴ ἀρχαιολογία, Α', 11,2, Διονύσιος ὁ Ἁλικαρνασσεύς.
Ἀπὸ τὴν κόρη του, Νιόβη καὶ τὸν Δία ἐγεννήθη ὁ Πελασγὸς καὶ ὁ Ἄργος.
«Ἦν δὲ ὁ Πελασγὸς ἐκ Διὸς, ὡς λέγεται, καὶ Νιόβης τῆς Φορωνέως, ᾗ πρώτῃ γυναικὶ θνητῇ μίσγεται ὁ Ζεὺς ὡς ὁ μῦθος ἔχει», Ῥωμ. ἀρχαιολ., Α', 17,3.
Ἕξι γενιὲς ἀργότερα ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Πελοπόννησον καὶ ἐγκατεστάθησαν στὴν Αἰμονία ( «Αἱμονία, ἡ Θετταλία, ἀπὸ Αἵμονος. Αἵμων δὲ υἱὸς μὲν Χλώρου τοῦ Πελασγοῦ, πατὴρ δὲ Θεσσαλοῦ», Ἐθνικά, Α', 49,6, Στ. Βυζάντιος), τὴν μετ' ἔπειτα κληθεῖσα Θεσσαλία (ἀπὸ τὸν υἰὸν τοῦ Αἴμονος καὶ δισέγγονον τοῦ Πελασγοῦ, τὸν Θεσσαλόν).
«Αἱμονία δὲ ἀπὸ Αἵμονος, Θετταλία δὲ ἀπὸ Θετταλοῦ τοῦ Αἵμονος», Γεωγραφικά, Θ', 5,23, Στράβων.
Τῆς ἀποικίας αὐτῶν ἡγοῦντο ὁ Ἀχαιός, ὁ Φθίος καὶ ὁ Πελασγός, οἱ υἰοὶ τοῦ Ποσειδῶνος καὶ τῆς Λαρίσης. Αὐτοὶ χώρισαν τὴν Αἰμονία στὰ τρία καὶ ὠνόμασαν τὰ μέρη ἐξ αὐτῶν Ἀχαΐαν, Φθιώτιδα καὶ Πελασγιῶτιν. Ἔμειναν ἐκεῖ ἐπὶ πέντε γενιὲς καὶ ἔπειτα ἐξεδιώχθησαν ἀπὸ τοὺς τότε λεγομένους Κουρῆτες καὶ Λέλεγες, μετ' ἔπειτα κληθέντες Αἰτωλοὺς καὶ Λοκροὺς ἀντιστοίχως (Ῥωμ. ἀρχαιολ. Α', 17,3, Διονύσιος Ἁλικαρνασσεύς).
Καὶ ἄλλοι ἔφυγαν στὴν Κρήτη, ἄλλοι στὶς Κυκλάδες, ἄλλοι στὸν Ὄλυμπον καὶ στὴν Ὄσσα, ἄλλοι στὴν Βοιωτία, τὴν Φωκίδα καὶ τὴν Εὔβοια, ἄλλοι πέρασαν στὴν Ἀσία, ἄλλοι στὸν Ἑλλήσποντον καὶ στὰ παραπλήσια νησιά, στὴν Λέσβον· ἄλλοι πέρασαν τὸ Ἰόνιον πέλαγος καὶ τὴν Ἀδριατικὴ καὶ ἔφτασαν στὴν σημερινὴ Ἰταλία, τὴν τότε κληθεῖσα Οἰνωτρία· ὅλα διόλου τυχαίως φέροντα ἱστορικότατα ἑλληνικὰ ὀνόματα μέχρι σήμερα.
Ὁ Οἴνωτρος ποὺ ὠνόμασε τὴν Οἰνωτρία ἔζησε 4 γενιὲς μετὰ τὸν Φορωνέα καὶ 17 γενιὲς πρὶν τὰ τρωϊκά (Ῥωμ. ἀρχαιολ. Α', 11,2).
Ἕνας ἐκ τῶν ἑπτὰ σοφῶν τῆς ἀρχαιότητος, ὁ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος στὸν «Τίμαιον» τοῦ Πλάτωνος -22b- ξεκινᾶ τὴν καταμέτρησιν τῶν γενεαλογιῶν ἀπὸ τὸν Φορωνέα καὶ ὕστερα συνεχίζει μὲ τὴν γενεαλογία τοῦ Δευκαλίωνος, θέλοντας νὰ παροτρύνει τοὺς ἱερεῖς τῆς Αἰγύπτου νὰ μιλήσουν γιὰ τὴν ἀρχαιότητα.
Γράφει δὲ ὁ Ἀκουσίλαος :
«Ἦν δὲ κατὰ τὴν ῾Ελλάδα κατὰ μὲν Φορωνέα τὸν μετὰ ῎Ιναχον ὁ ἐπὶ ᾿Ωγύγου κατακλυσμὸς καὶ ἡ ἐν Σικυῶνι βασιλεία, πρώτου μὲν Αἰγιαλέως, εἶτα Εὔρωπος, εἶτα Τελχῖνος, καὶ ἡ Κρητὸς ἐν Κρήτηι· Ακουσίλαος γὰρ Φορωνέα πρῶτον ἄνθρωπον γενέσθαι λέγει. Ὅθεν καὶ ὁ τῆς Φορωνίδος ποιητὴς εἶναι αὐτὸν ἔφη «πατέρα θνητῶν ἀνθρώπων». Ἐντεῦθεν ὁ Πλάτων ἐν Τιμαίῳ κατακολουθήσας ᾿Ακουσιλάῳ γράφει· καί ποτε προαγαγεῖν βουληθεὶς αὐτοὺς περὶ τῶν ἀρχαίων εἰς λόγους τῶν τῇδε τῇ πόλει τὰ ἀρχαιότατα λέγειν ἐπιχειρεῖ, περὶ Φορωνέως τε τοῦ πρώτου λεχθέντος καὶ Νιόβης, καὶ τὰ μετὰ τὸν κατακλυσμόν», Ἀκουσιλάου ἀποσπάσματα, Ἀκουσίλαος ὁ Ἀργεῖος, CLEM. Strom. I, 102 (II 66, 5 St.)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου